Eksperci: nabieramy tempa w udostępnianiu innowacji medycznych, ale nadal za wolno wobec wyzwań

• W ciągu ostatniego roku dostęp do innowacyjnych terapii i rozwiązań diagnostycznych w Polsce zwiększył się o 5 pkt i wynosi 58 pkt w 100 stopniowej skali KPI – wynika z najnowszych danych gromadzonych w ramach platformy Access GAP, która prezentuje dane dot. krajów Grupy Wyszehradzkiej.
• W 2023 roku Polska poprawiła wynik przede wszystkim w dwóch obszarach – w onkologii oraz w chorobach rzadkich i nieznacznie w chorobach przewlekłych, co tylko potwierdza, że tempo zmian jest wciąż niewystarczające.
• Liderem pozostają Czechy i Słowacja, w tyle są Węgry.

15 maja zaprezentowano najnowsze dane raportu Access GAP dotyczące dostępu do innowacyjnych terapii lekowych w krajach Grupy Wyszehradzkiej. Wynika z niego, że Polska poprawiła wynik przede wszystkim w dwóch obszarach – w onkologii oraz w chorobach rzadkich i nieznacznie w chorobach przewlekłych.

Jak podkreślali uczestniczący w spotkaniu eksperci, szybsze i szersze udostępnianie innowacyjnych terapii pozwala na większą skuteczność leczenia, zmniejszenie ryzyka groźnych powikłań, co dla pacjentów oznacza lepszą jakość i długość życia a dla systemu ochrony zdrowia – poprawę jakości i większą efektywność. Ma to szczególne znaczenie w obliczu obecnych wyzwań zdrowotnych, jakimi są m.in. alarmujące prognozy dot. wzrostu zachorowań na raka oraz na choroby cywilizacyjne. Wyzwaniem pozostaje też czas oczekiwania na refundację leku od momentu jego zarejestrowania, który wydłużył się z 940 dni do 1029 dni.

Obserwujemy poprawę dostępu do innowacji w krajach V4, ale…

Zgodnie z opublikowanymi danymi płynącymi z platformy Access GAP dostęp do innowacyjnych leków i rozwiązań diagnostycznych we wszystkich krajach Grupy Wyszehradzkiej poprawia się, a w Polsce poprawił się w sumie o 16 punktów. W pierwszej edycji (2022 r.) ogólny wskaźnik Access GAP dla Polski wyniósł 42 pkt i był najgorszy ze wszystkich krajów Grupy Wyszehradzkiej.

W ciągu kolejnych edycji uległ poprawie – w 2023 r. był o 11 pkt lepszy, a obecnie jest wyższy o kolejne 5 pkt. W tegorocznym zestawieniu Polska uzyskała ogólny wynik 58 pkt w 100-stopniowej skali KPI. Liderem pozostają Czechy (69 pkt), z najwyższym wynikiem w każdej z dotychczasowych edycji, a na drugim miejscu jest Słowacja z wynikiem 61 pkt. Najniższy wynik uzyskały Węgry (56 pkt), dokonały jednak największego postępu w ciągu ostatnich 12 miesięcy. Ograniczenia GAP w krajach grupy V4 wynikają głównie z restrykcji w dopuszczaniu danego leku do refundacji oraz czasu, jaki upływa od momentu rejestracji leku do refundacji. Dziś w krajach Grupy Wyszehradzkiej na nowy lek ratujący zdrowie, a niejednokrotnie życie, pacjenci czekają średnio aż 1029 dni. Co więcej, znacznie różni się on w poszczególnych krajach – w Czechach pacjenci czekają średnio 2,2 roku, a w Polsce aż o rok dłużej (3,2 roku).

Więcej innowacyjnych leków dla pacjentów onkologicznych i z chorobami rzadkimi

Zgodnie z tegoroczną aktualizacją Access GAP Polska poprawiła swój wynik we wszystkich trzech obszarach:

• w onkologii (z 61 do 67 pkt),
• w chorobach rzadkich (z 57 do 64 pkt)
• w chorobach przewlekłych (41 do 43 pkt).

Największa poprawa względem 2023 r. obserwowana jest w mukowiscydozie, raku piersi i raku prostaty.

Luka w dostępie do innowacyjnych leków i rozwiązań diagnostycznych w mukowiscydozie zmalała o 11,5 pkt (z 56,3 pkt w 2023 r. do 67,8 pkt w 2024 r.). Dane dla mukowiscydozy odzwierciedlają, jaki wpływ na realny dostęp pacjentów do innowacyjnych terapii mają bariery administracyjne m.in. w programach lekowych. Moment decyzji o refundacji nie oznacza od razu możliwości zastosowania leku u danego pacjenta, lecz jest dopiero początkiem procesu kontraktowania, który w niektórych przypadkach może trwać wiele miesięcy.

W raku piersi Access GAP dla Polski poprawił się o blisko 11 pkt (z 52,8 pkt w 2023 r. do 63,5 pkt w 2024 r.). W ciągu ostatniego roku zwiększyła się liczba refundowanych terapii, w tym terapii rekomendowanych w wytycznych klinicznych oraz, co bardzo ważne, poprawił się także dostęp do zaawansowanej diagnostyki raka piersi. W przypadku raka płuca nastąpił wzrost z 65 do 68 pkt, w raku prostaty Access GAP wzrósł z 58 do 67 pkt.

– Polska na tle krajów Grupy Wyszehradzkiej poprawiła swój wynik pod względem dostępu do innowacyjnych terapii, ale nadal wyprzedzają nas Czechy i Słowacja, a gorszy wynik od nas mają tylko Węgry. Pojawia się zatem pytanie, czy tempo tych zmian jest wystarczające? Szczególnie jeśli przeanalizujemy bariery, które pozostają niezmienne – czas jaki upływa od rejestracji do refundacji, dostęp dla wąskich grup pacjentów oraz bariery administracyjne w postaci przedłużającego się nieraz procesu kontraktowania programów lekowych, co szczególnie wyraźnie widzimy w tym roku na przykładzie mukowiscydozy. Decyzja refundacyjna dla nowych leków została podjęta już w pierwszej połowie 2022 r., ale dopiero w tym roku widzimy wyraźną poprawę w dostępie do leczenia – mówi Michał Byliniak, dyrektor Generalny Związku Innowacyjnych Firm Farmaceutycznych INFARMA.

Choroby przewlekłe - potrzebujemy pilnych działań

Zarówno w 2023, jak i w 2024 r. najgorzej przedstawia się sytuacja w chorobach przewlekłych. To również obszar, w którym nastąpił najmniejszy wzrost. Najtrudniejsza sytuacja występuje obecnie w obszarze cukrzycy (wzrost z 31,8 pkt do 34,3 pkt) oraz chorobie Parkinsona, w przypadku której w ciągu ostatniego roku nie nastąpiła żadna zmiana (23 pkt w 2023 i 2024 r.).

W cukrzycy obserwujemy jedynie niewielki wzrost liczby refundowanych terapii. Co więcej są to leki, które na refundację czekały latami, a w momencie udostępnienia polskim pacjentom zbliżały się do końca swojej innowacyjności. W Polsce lista innowacyjnych leków stosowanych w cukrzycy czekających na refundację wciąż jest bardzo długa. Nadal blisko 90 proc. najnowszych leków nie jest finansowanych ze środków publicznych, a czas oczekiwania na refundację jest liczony w latach i dla objętych refundacją leków sięga niemal 2000 dni.

– Obserwowana w danych Access GAP poprawa dostępu do innowacyjnych leków dla polskich pacjentów pokazuje, że onkologia i choroby rzadkie są traktowane przez płatnika publicznego jako dziedziny priorytetowe. I choć niewątpliwie były to potrzebne decyzje, ponieważ luki w tych obszarach były niepokojąco duże, to jednak nie możemy zapominać o chorobach przewlekłych, które w związku z procesem starzenia się społeczeństw będą coraz większym wyzwaniem dla systemu ochrony zdrowia w Polsce i całej Unii Europejskiej. Co więcej, choroby przewlekłe coraz częściej dotykają także osób młodych, a więc mamy do czynienia z coraz większymi populacjami pacjentów także aktywnych zawodowo. Tylko na cukrzycę chorują w Polsce prawie 3 miliony osób. Tymczasem poprawa dostępu do nowoczesnych leków oznacza dla pacjentów przede wszystkim bardziej skuteczne leczenie, mniejsze ryzyko groźnych powikłań czy mniej absencji chorobowych, co wpływa na jakość i długość ich życia, a także na efektywność systemu ochrony zdrowia i rozwój polskiej gospodarki – podkreśla Agnieszka Grzybowska-Zalewska, prezes Zarządu Związku Pracodawców Innowacyjnych Firm Farmaceutycznych INFARMA.

W pozostałych obszarach analizowanych w ramach Access GAP nastąpiły nieznaczne zmiany w zakresie dostępu do innowacyjnych leków i rozwiązań diagnostycznych w Polsce:

• rak jajnika - poprawa z 69 do 70 pkt,
• ostra białaczka szpikowa – z 50 do 56 pkt,
• chłoniaki – z 51 do 56 pkt,
• SMA – z 71 do 76 pkt,
• astma – z 60 do 62 pkt.

Aktualne informacje, jakie leki innowacyjne są finansowane w Polsce, znajdziemy na stronie internetowej Polskiego Radaru Refundacyjnego. To aktualizowane na bieżąco narzędzie, które umożliwia śledzenie zmian w obwieszczeniach refundacyjnych publikowanych co trzy miesiące przez Ministerstwo Zdrowia. Narzędzie zawiera dane od 2015 roku, a wyniki i analizy są aktualizowane są po każdym obwieszczeniu.

PRZECZYTAJ TAKŻE: Wiceminister zdrowia zapowiada zmiany w leczeniu bólu. Nowości w refundacji mogą pojawić się jeszcze w tym roku