Zdaniem Katarzyny Leoszkiewicz, analityka rynku w firmie badawczej IMS Health, za przetasowaniami w grupach ATC, stoją zmiany na rynku insulin.

„W ostatnich miesiącach 2011 roku mieliśmy do czynienia ze zwiększonym zakupem insulin przez pacjentów. Po wejściu w życie ustawy refundacyjnej zmniejszyła się ich konsumpcja, co przełożyło się na spadek udziałów grupy N (schorzenia układu pokarmowego) w kosztach refundacji. Jednak wartościowo zarówno przed, jak i po wejściu nowego prawa największą grupę stanowiły leki stosowane w leczeniu układu krążenia. Nowe limity zwiększyły dopłaty NFZ w tej klasie, na czym skorzystali pacjenci, którzy teraz płacą mniej za leki stosowane m.in. w leczeniu nadciśnienia” — tłumaczy Katarzyna Leoszkiewicz.

Udział leków stosowanych w leczeniu układu sercowo-naczyniowego zwiększył się w kosztach refundacji z 12,14 proc. w 2011 r. do 15,31 proc. w 2013 r.

Farmaceutyki na dopłatowym topie

W sprawozdaniu NFZ pojawiła się też lista farmaceutyków, do których NFZ dokłada najwięcej (Top 5, tab. 1). Numerem jeden jest dzisiaj lek przeciwzakrzepowy Clexane, który generuje blisko 3 proc. kosztów całej refundacji. Choć jego udział w refundacji spadł w porównaniu do 2011 r., to i tak utrzymał pozycję lidera. Poza topem 5 znalazł się lek Alvesco 160, stosowany w leczeniu astmy, który w 2011 r. z 1,11 proc. udziałem zajmował trzecie miejsce. Abilify, farmaceutykowi stosowanemu w leczeniu schizofrenii, udało się wejść po raz pierwszy na listę wraz z nową ustawą refundacyjną. Dzisiaj znajduje się tuż za podium z udziałem 1,37 proc. w ogólnej kwocie refundacji. Na podium znalazł się z kolei lek onkologiczny Neulasta oraz paski diagnostyczne do glukometrów AccuChek Active. Refundacja tylko 5 produktów z listy, według szacunków NFZ, odpowiadała za 8,81 proc. ogólnych kosztów dopłat.

NFZ pogrupował farmaceutyki w grupy i pokazał, które substancje czynne mogą liczyć na największe dopłaty (tab. 4). Analogicznego rankingu nie ma jednak w sprawozdaniu za 2011 r.

Ranking producentów

Za przetasowaniami w farmaceutykach i grupach ATC idą zmiany w rankingu producentów. Pierwsze miejsce w 2013 r. zajęła Polpharma. W porównaniu do 2011 r. spółka przeskoczyła o dwie pozycje, wyprzedzając Sanofi i GSK. Jej udziały w ogólnej kwocie refundacji zwiększyły się z 4,27 proc. (w 2011 r.) do 4,78 proc. w 2013 r. Mimo to kwota refundacji w ciągu tych dwóch lat spadła z 377 mln zł do 343 mln zł. Magdalena Rzeszotalska, rzeczniczka Polpharmy, dodaje, że tak wysokie miejsce zawdzięcza spółka kilku czynnikom.

„Choć po wejściu w życie ustawy ceny naszych leków spadły, to ewentualne obniżki udało się nam nadrobić wzrostem sprzedaży ilościowej oraz wprowadzeniem nowych produktów. Nie można też zapomnieć, że w 2013 r. do naszej grupy dołączyła Polfa Warszawa” — tłumaczy Magdalena Rzeszotalska.

Po piętach Polpharmie depcze Novo Nordisk, który w rankingach NFZ przeskoczył z 4. miejsca w 2011 r. na 2. w 2013 r. Spółka jest zaskoczona wysoką pozycją, „mimo że jesteśmy liderem w leczeniu cukrzycy, z niemal 50-procentowym udziałem w rynku” — mówi Radek Popiel, rzecznik Novo Nordisk.

Radek Popiel uważa, że Novo Nordisk mógł w zeszłym roku zajmować 9-10. miejsce w takim rankingu. Rozbieżności w ocenach mogą wynikać z dwóch powodów: po pierwsze, zestawienie obejmuje tylko refundację apteczną, natomiast nie obejmuje refundacji szpitalnej, na którą NFZ wydaje rocznie ponad 2 mld zł. Po drugie, nie można wykluczyć, że analitycy płatnika, wyliczając koszty refundacji dla danej grupy farmaceutycznej, nie uwzględniają jej wszystkich spółek zależnych.

Bilans ujemny

Miejsce w pierwszej dziesiątce nie musi oznaczać zadowolenia producenta. Ustawa refundacyjna spowodowała spadki sprzedaży, a jeszcze bardziej rentowności.
Jerzy Toczyski, prezes GlaxoSmith-Kline (GSK) tłumaczy, że bilans strat i zysków na zmianach w refundacji w ostatecznym rozrachunku jest ujemny.

„Nasze leki szpitalne stały się beneficjentami szerszego finansowania leków stosowanych w onkologii i innych wysokospecjalistycznych dziedzinach. Co istotne, proces ich refundacji stał się bardziej transparentny i przewidywalny (…). Jednak wzrost obrotów w tym segmencie rynku nie zrównoważył spadku sprzedaży całego portfela leków GSK, zwłaszcza na rynku aptecznym” — informuje Jerzy Toczyski.
Według rankingów NFZ, to właśnie GSK stracił najwięcej na zmianach na liście leków refundowanych. W 2011 r. był niekwestionowanym liderem z ponad 5,46 proc. udziałem w refundacji zapewniającym 481 mln zł dopłat do leków.