Walka z zespołem metabolicznym

Dotychczasowe badania epidemiologiczne wykazywały ścisłą zależność pomiędzy występowaniem otyłości brzusznej a chorobami układu krążenia. Jak dotąd nie prowadzono jednak badań klinicznych koncentrujących się na związku pomiędzy stosowaniem leków obniżających masę ciała a korzyściami klinicznymi wynikającymi z takiego postępowania u pacjentów z zespołem metabolicznym lub chorobą wieńcową. Wyniki pierwszego badania dotyczącego tego zagadnienia - próby STRADAVARIUS (Strategy to Reduce Atherosclerosis Development Involving Administration of Rimonabant - the Intravascular Ultrasound Study) - zostały upublicznione podczas tegorocznego zjazdu American College of Cardiology, który odbywał się na przełomie marca i kwietnia w Chicago. Jednocześnie wyniki tego badania opublikowano w czasopiśmie Journal of the American Medical Association.
W badaniu STRADAVARIUS stosowano lek rimonabant (Acomplia, Sanofi-Aventis), będący pierwszym wprowadzonym na rynek przedstawicielem relatywnie nowej klasy selektywnych blokerów receptorów kanabinoidowych typu CB1. Terapia syntetycznymi kanabinoidami sprawia, że jedzenie przestaje wiązać się z odczuwaniem przyjemności.
Randomizowane, wykonywane metodą podwójnie ślepej próby badanie kliniczne STRADAVARIUS przeprowadzono w grupie 839 pacjentów ze 112 centrów medycznych w Europie, Ameryce Północnej i Australii. Pacjenci przez 18 do 20 miesięcy otrzymywali rimonabant w dawce 20 mg dziennie lub placebo. U uczestników badania dwukrotnie wykonano pomiary wielkości blaszki miażdżycowej, wykorzystując do tego technikę ultrasonografii wewnątrznaczyniowej (intravascular ultrasound, IVUS).

Niejednoznaczne wyniki

Pierwszorzędowym punktem końcowym badania była wartość PAV (Percent Atheroma Volume), czyli zmiana procentowa objętości blaszki miażdżycowej. W grupie rimonabantu wskaźnik PAV wzrósł o 0,25 proc., a w grupie placebo o 0,51 proc., co oznacza, że w tym zakresie nie znaleziono istotnych statystycznie różnic pomiędzy dwoma ramionami badania. Znamienną różnicę na korzyść rimonabantu stwierdzono natomiast oceniając u uczestników badania wartość TAV (Total Atheroma Volume), czyli całkowitą objętość blaszki miażdżycowej. U pacjentów leczonych rimonabantem objętość TAV zmniejszyła się średnio o 2,2 mm3, a u pacjentów otrzymujących placebo wzrosła o 0,9 mm3. Zdaniem badaczy, uzyskane wyniki nie są zatem jednoznaczne, co oznacza potrzebę prowadzenia dalszych badań oceniających wpływ stosowania rimonabantu na rozwój blaszki miażdżycowej i progresję zmian patologicznych w naczyniach wieńcowych.
Badanie STRADAVARIUS potwierdziło korzystne działanie rimonabantu na większość biochemicznych markerów zespołu metabolicznego. W grupie chorych otrzymujących aktywny lek stwierdzono, oprócz znaczącej utraty masy ciała (średnio o 4,3 kg) i redukcji obwodu talii (średnio o 4,5 cm), spadek stężenia triglicerydów (średnio o 20,5 proc. vs 6,2 proc. w grupie placebo), wzrost poziomu cholesterolu frakcji HDL (średnio o 22,4 proc. vs 6,9 proc. w grupie placebo) oraz spadek poziomu białka C-reaktywnego (średnio o 50,3 proc. vs 30,9 proc. w grupie placebo). Nie zaobserwowano różnic pomiędzy ramionami w stężeniu cholesterolu LDL oraz ciśnieniu tętniczym krwi.
Wśród zgłaszanych podczas badania działań niepożądanych rimonabantu zwrócono uwagę na uboczne efekty psychiatryczne, a zwłaszcza zdecydowanie częstsze występowanie lęku i depresji (u 43,4 proc. pacjentów z grupy rimonabantu wobec 28,4 proc. w grupie placebo) oraz na niekorzystne działania ze strony układu pokarmowego, przede wszystkim nudności występujące u 14,9 proc. chorych otrzymujących rimonabant (wobec 5,5 proc. w grupie placebo).
Lek Acomplia został zarejestrowany przez Europejską Agencję ds. Leków (EMEA) i jest dostępny na rynkach europejskich od 2006 roku. Według ekspertów EMEA korzyści ze stosowania rimonabantu przewyższają związane z nim ryzyko. Jednak amerykańska Agencja ds. Żywności i Leków (FDA) odrzuciła wniosek producenta o rejestrację tego leku z uwagi na kontrowersje dotyczące jego bezpieczeństwa. Wielu naukowców obecnych na zjeździe American College of Cardiology uznało, że zdecydowanie bezpieczniejszym niż stosowanie syntetycznego kanabinoidu sposobem na pozbycie się zbędnych kilogramów i zachowanie zdrowego układu krążenia jest właściwa dieta i systematyczna aktywność fizyczna.
Wątpliwości na temat bezpieczeństwa stosowania rimonabantu oraz wpływu leku na częstość zdarzeń sercowo-naczyniowych i śmiertelność sercowo-naczyniową prawdopodobnie rozwieją toczące się duże badania kliniczne AUDITOR i CRESCENDO.

Źródło: JAMA 2008, 299: 1547-1560.