Zmiana wspólnika apteki

Zgodnie z art. 16 przepisów wprowadzających Prawo farmaceutyczne, przedsiębiorcy prowadzący apteki typu B zostali zobowiązani dostosować swoje pomieszczenia do przepisów Prawa farmaceutycznego. Ci, którzy tego nie uczynili, mogą je prowadzić do czasu wygaśnięcia lub cofnięcia zezwolenia na prowadzenie apteki. Zatem tylko utrzymanie dotychczasowego zezwolenia pozwala na takie przekazanie apteki następcy, które nie będzie się wiązało z obowiązkiem dostosowania pomieszczeń.

W przypadku spółki cywilnej zezwolenie na prowadzenie apteki wydawane jest wspólnikom działającym łącznie. Podkreślam, że nie jest to zezwolenie wydane spółce. Okoliczność ta wprowadza poważne komplikacje, które nie występują w przypadku spółek handlowych. W spółkach handlowych zmiana składu osobowego wspólników nie wpływa na ważność zezwolenia, ponieważ figuruje ono na spółkę. W przypadku zezwolenia wydanego wspólnikom spółki cywilnej każda zmiana składu osobowego wiąże się z koniecznością zmiany dotychczasowego zezwolenia bądź wydania nowego.

Sporne przekazanie udziału

Do tego dochodzi problem związany z możliwością przekazania udziału w spółce cywilnej. Wprawdzie Sąd Najwyższy w uchwale z 21 listopada 1995 roku możliwość taką dopuścił, ale orzeczenie to zostało poddane krytyce. Sąd stwierdził, że art. 863 Kodeksu cywilnego, który zabrania wspólnikowi rozporządzania udziałem, odnosi się tylko do okresu uczestnictwa wspólnika w spółce. Tym samym wspólnik może rozporządzić swoimi prawami w chwili wystąpienia ze spółki. Koncepcji tej zarzucono, że rozbija kodeksową konstrukcję spółki, opartą na ścisłej więzi osób, które poprzez umowę spółki zobowiązują się dążyć do osiągnięcia wspólnego celu. Wspólnik, który występuje ze spółki, nie może rozporządzić swoimi prawami, ponieważ konsekwencją jego wystąpienia powinno być rozliczenie przewidziane w art. 871 Kodeksu cywilnego (zob. Marta Litwińska, Komentarz do uchwały SN z 21 listopada 1995 r., Przegląd Prawa Handlowego z 1996 r., nr 4, poz. 31).

Przekazanie udziału nowemu wspólnikowi jawi się w tym świetle jako przedsięwzięcie dość ryzykowne. Po pierwsze, nie jest wykluczone, iż zostałoby ono uznane za bezskuteczne. Po drugie, nawet gdyby inspekcja farmaceutyczna nie zgłosiła zastrzeżeń w zakresie skuteczności przekazania udziału, to i tak mogłaby odmówić dokonania zmiany dotychczasowego zezwolenia i zażądać, by nowy skład wspólników wystąpił o nowe zezwolenie. A to wiązałoby się z obowiązkiem dostosowania pomieszczeń.

Następcy łatwiej

Prawo farmaceutyczne przewiduje zmianę zezwolenia w zakresie określenia podmiotu, na rzecz którego zostało wydane, jedynie w przypadku śmierci osoby fizycznej. Jej następca może utrzymać dotychczasowe zezwolenie, jeżeli wystąpi o dokonanie zmiany w zezwoleniu w terminie 6 miesięcy od dnia śmierci. Jestem zdania, że przepis ten powinien być stosowany także do wspólników spółki cywilnej, ponieważ zezwolenie wydawane jest im jako osobom fizycznym. W przypadku śmierci wspólnika jego następca może wystąpić o dokonanie odpowiedniej zmiany zezwolenia. Oprócz tego w umowie spółki można zastrzec, że spadkobierca wspólnika wejdzie do spółki na jego miejsce. W odróżnieniu od przekazania udziału to rozwiązanie zostało wyraźnie dopuszczone przez Kodeks cywilny.

Zamiast jawnej handlowa

Poza wyżej omówionymi, w grę wchodzi jeszcze jedno rozwiązanie, polegające na przekształceniu spółki cywilnej w spółkę handlową. Po dokonaniu takiego przekształcenia przekazanie udziału nie wpływałoby na ważność zezwolenia. Szkopuł w tym, że jak dotąd, zarówno inspekcja farmaceutyczna, jak i sądy administracyjne konsekwentnie odrzucały możliwość przejścia zezwolenia wydanego wspólnikom spółki cywilnej na powstałą w wyniku jej przekształcenia spółkę handlową. Ostatnio pojawiła się jednak nadzieja na zmianę tej praktyki. Otóż Naczelny Sąd Administracyjny powziął wątpliwości co do jej słuszności i przedstawił składowi 7 sędziów Naczelnego Sądu Administracyjnego do rozstrzygnięcia zagadnienie, czy zezwolenie na prowadzenie apteki udzielone wspólnikom spółki cywilnej przechodzi na spółkę osobową prawa handlowego powstałą z przekształcenia spółki cywilnej. Pozytywne rozstrzygnięcie w tym zakresie pozwoliłoby na przekazanie udziału po przekształceniu spółki bez obawy utraty zezwolenia.


Podstawa prawna:
1) art. 16 ust. 2 i 2a ustawy z 6 września 2001 r. - Przepisy wprowadzające ustawę - Prawo farmaceutyczne, ustawę o wyrobach medycznych oraz ustawę o Urzędzie Rejestracji Produktów Leczniczych, Wyrobów Medycznych i Produktów Biobójczych (Dz.U.
nr 126, poz. 1382 ze zm.);
2) art. 99 ust. 4 i art. 104 ust. 1a i 1b Prawa farmaceutycznego;
3) art. 863 § 1, art. 871 i 872 Kodeksu cywilnego;
4) uchwała Sądu Najwyższego z 21 listopada 1995 r., sygn. III CZP 160/95 (OSNC z 1996 r. nr 3, poz. 33);
5) postanowienie Naczelnego Sądu Administracyjnego z 8 lipca 2008 r., sygn. II GSK 209/08.