Żółtaczka to objaw nie tylko chorób wątroby

Zrozumienie, czym tak naprawdę jest żółtaczka, jakie są jej przyczyny i objawy, oraz jak wygląda diagnostyka, może być kluczowe dla skutecznego leczenia i minimalizowania ryzyka wystąpienia powikłań zdrowotnych.

Żółtaczka to stan, w którym skóra, błony śluzowe oraz białkówki oczu przybierają żółty odcień. Powodem tego zjawiska jest nadmierne stężenie bilirubiny we krwi – barwnika żółciowego, który powstaje w wyniku rozpadu hemoglobiny zawartej w krwinkach czerwonych. Może wynikać z różnych przyczyn, w tym problemów z wątrobą, przewodami żółciowymi, a nawet krwią.

— Żółtaczka to objaw, który nie powinien być bagatelizowany – wręcz przeciwnie, zawsze wymaga diagnostyki, gdyż może być pierwszym objawem choroby. Wyjątek dotyczy np. żółtaczki fizjologicznej noworodków w wyniku niedojrzałości enzymatycznej wątroby. Postępowanie jest różne w zależności od etiologii żółtaczki. Przykładowo w zespole Gilberta (nie tak rzadkim, bo występującym u ok. 5-10 proc. populacji rasy kaukaskiej) sprowadza się do unikania czynników nasilających hiperbilirubinemię, tj. przedłużonego głodzenia, nadmiernego stresu, aktywności fizycznej, czy niektórych leków — wyjaśnia dr hab. n. med. Patryk Lipiński z Fundacji Saventic.

Jakie są przyczyny żółtaczki?

Żółtaczka dzieli się na trzy główne typy, w zależności od jej przyczyn.

• Pierwszy typ, żółtaczka przedwątrobowa (hemolityczna), spowodowana jest nadmiernym rozpadem czerwonych krwinek, co prowadzi do zwiększonej produkcji bilirubiny. Może to być związane z chorobami takimi jak anemia hemolityczna czy nocna napadowa hemoglobinuria (ang. paroxysmal nocturnal hemoglobinuria, PNH).
• Drugi typ, żółtaczka wątrobowa, wynika z uszkodzenia komórek miąższu wątroby, co prowadzi do zaburzenia metabolizmu bilirubiny. Najczęstszymi przyczynami jest choroba miąższowa wątroby, tj. zapalenie, marskość czy toksyczne uszkodzenia wątroby.
• Trzecim typem jest żółtaczka pozawątrobowa (mechaniczna), spowodowana blokadą w odpływie żółci, na przykład przez kamienie żółciowe, nowotwory przewodów żółciowych lub trzustki.

Kiedy żółć przestaje być naturalna?

Żółtaczce mogą towarzyszyć różnorodne objawy, które różnią się w zależności od przyczyny. Najbardziej charakterystycznym z nich jest żółte zabarwienie skóry i oczu, jednak często pojawiają się również inne symptomy. Wśród nich należy wymienić intensywny świąd skóry, szczególnie w przypadku żółtaczki pozawątrobowej, oraz ciemne zabarwienie moczu, wynikające ze zbyt wysokiego stężenia bilirubiny. Często obserwowane jest także odbarwienie stolca, który w przypadku żółtaczki mechanicznej może przybierać jasny, niemal biały kolor.

– Zmiana koloru moczu na ciemny oraz odbarwienie stolca (jasny stolec) zawsze wymagają bezwzględnej konsultacji lekarskiej i diagnostyki w kierunku przyczyn żółtaczki cholestatycznej, tj. związanej z uszkodzeniem miąższu wątroby lub schorzeniem dróg żółciowych – wyjaśnia dr hab. Patryk Lipiński.

Inne objawy, takie jak zmęczenie, osłabienie czy ból brzucha, mogą wskazywać na poważniejsze problemy związane z wątrobą.

Jak rozpoznać żółtaczkę?

Diagnostyka żółtaczki wymaga szczegółowej analizy, której celem jest zidentyfikowanie jej przyczyny.

– W pierwszej kolejności wykonujemy podstawowe badania laboratoryjne, tj. analizę stężenia bilirubiny (z podziałem na frakcje: bezpośrednia, pośrednia) oraz aktywności enzymów wątrobowych (AST, ALT, GGTP, ALP), a także na ocenę morfologii krwi i innych parametrów hemolizy. W przypadku żółtaczki cholestatycznej zawsze należy wykonać badania obrazowe, zaczynając od USG jamy brzusznej. Niekiedy w diagnostyce wymagane są bardziej specjalistyczne badania obrazowe, takie jak tomografia komputerowa (CT) czy rezonans magnetyczny (MRI) – pozwalają one na dokładną ocenę wątroby i dróg żółciowych. Biopsja wątroby, która niegdyś była złotym standardem w diagnostyce niektórych schorzeń wątroby, obecnie ma ograniczone wskazania z uwagi na jej inwazyjny charakter — dodaje ekspert.

Jak zahamować objawy związane z żółtaczką?

Leczenie żółtaczki jest ściśle zależne od jej przyczyny. W przypadku żółtaczki hemolitycznej, podobnie jak w przypadku PNH, terapia koncentruje się na kontrolowaniu przyczyny nadmiernej hemolizy. PNH jest rzadkim schorzeniem układu krwiotwórczego, które polega na niekontrolowanym niszczeniu czerwonych krwinek, co prowadzi do różnych powikłań, w tym niedokrwistości, skłonności do epizodów zakrzepowo-zatorowych oraz niewydolności szpiku. Leczenie PNH polega na stosowaniu specjalnych leków, które blokują część układu odpornościowego odpowiedzialną za atakowanie i niszczenie erytrocytów. leki, te, zwane inhibitorami dopełniacza, chronią czerwone krwinki przed zniszczeniem.

– PNH wymaga specjalistycznej diagnostyki oraz leczenia, które obecnie koncentruje się na leczeniu przyczynowym (przeciwciała monoklonalne) – tłumaczy dr hab. Patryk Lipiński.

W przypadku żółtaczki wątrobowej kluczowe jest leczenie choroby podstawowej. Jeśli przyczyną jest wirusowe zapalenie wątroby, konieczne mogą być leki antywirusowe lub terapia immunosupresyjna. Żółtaczka mechaniczna natomiast wymaga usunięcia przeszkody w drogach żółciowych, co często wiąże się z interwencją chirurgiczną lub endoskopową. W niektórych przypadkach zmiany w diecie mogą pomóc w zarządzaniu symptomami.

PRZECZYTAJ TAKŻE: Wirusowe zapalenie wątroby typu B mogło być przyczyną głuchoty Beethovena