Najnowsza prognoza narastania problemu otyłości i rozwoju powiązanych z nią chorób przewiduje, że do 2030 roku odnotujemy w Polsce 7 mln nowych zachorowań na cukrzycę typu 2, a także 9 mln nowych zachorowań na nowotwory oraz 10 mln przypadków udaru mózgu i zachorowań na chorobę wieńcową serca. Prognozę opracowano na podstawie danych epidemiologicznych i stworzenia wirtualnej populacji Polski w mikrosymulacyjnym modelu.

Najnowsza prognoza narastania problemu otyłości i rozwoju powiązanych z nią chorób przewiduje, że do 2030 roku odnotujemy w Polsce 7 mln nowych zachorowań na cukrzycę typu 2, a także 9 mln nowych zachorowań na nowotwory oraz 10 mln przypadków udaru mózgu i zachorowań na chorobę wieńcową serca. Prognozę opracowano na podstawie danych epidemiologicznych i stworzenia wirtualnej populacji Polski w mikrosymulacyjnym modelu.

Rezultat przedstawionej symulacji jest alarmujący, zwłaszcza że na cukrzycę — według Polskiego Towarzystwa Diabetologicznego (PTD) — choruje już około 3 mln Polaków, w tym minimum 550 tysięcy stanowią osoby niezdiagnozowane. Na konieczność podjęcia pilnych działań wskazuje prof. Tomasz Zdrojewski, przewodniczący Komitetu Zdrowia Publicznego PAN: „Dobrze wiemy, ilu Polaków jest zagrożonych cukrzycą. Znamy trendy na najbliższe lata. Potrafimy też precyzyjnie wskazać, w jakich grupach należy aktywnie prowadzić prewencję i badania przesiewowe, tak by były medycznie i ekonomicznie uzasadnione. Za tą wiedzą powinny iść realne działania i wsparcie systemowe — od rzeczywiście działającego Narodowego Programu Zdrowia po nowoczesne rozwiązania ze strony NFZ, takie jak opieka koordynowana” — mówi prof. Zdrojewski.Europejska inicjatywaBiorąc pod uwagę narastające zagrożenie epidemiologiczne, cenne są takie inicjatywy, jak Europejska Sieć na rzecz Zmian w Polityce Zdrowotnej Dotyczącej Cukrzycy ExPAND (The European Policy Action Network on Diabetes), która właśnie rozpoczęła działalność w Polsce. W projekt ten angażują się politycy, przedstawiciele organizacji pacjenckich i środowisk medycznych z krajów Unii Europejskiej. 27 maja, na pierwszej polskiej konferencji ExPAND, rozpoczęto prace nad „Planem dla Cukrzycy”. Ma to być strategiczny dokument zawierający propozycje realnych i skutecznych rozwiązań systemowych, tak aby zapobieganie i leczenie cukrzycy stało się jednym z priorytetów polityki zdrowotnej. Opracowaniem dokumentu zajmie się Rada Programowa ExPAND z udziałem przedstawicieli rządu, parlamentu, ekspertów w dziedzinie diabetologii i zdrowia publicznego oraz organizacji pacjenckich. Największym problemem są powikłaniaMimo alarmujących danych, wciąż powszechne jest traktowanie cukrzycy jako schorzenia, w którym głównym problemem jest podwyższone stężenie cukru we krwi. Tymczasem prawdziwym problemem — jak podkreśla prof. Krzysztof Strojek, krajowy konsultant w dziedzinie diabetologii — są „czynniki ryzyka, które determinują rozwój powikłań oraz następstw cukrzycy, czyli ślepoty, uszkodzenia nerwów, konieczności dializoterapii, niewydolności krążenia, schorzeń układu sercowo-naczyniowego, zawałów czy udarów czy wreszcie ryzyka amputacji”. Dlatego priorytetem powinno być zapobieganie kalectwu powodowanemu przez późne powikłania cukrzycy. Ponad połowa chorych na tę chorobę ma już w chwili jej rozpoznania ślady powikłań, które rozwijają się przez 5-10 lat, jeśli cukrzyca nie jest dobrze kontrolowana. Prof. Strojek podkreśla, że nie wszyscy chorzy na cukrzycę muszą być leczeni w poradniach specjalistycznych. Bardzo dużą rolę w opiece nad nimi mają lekarze rodzinni. „W zaleceniach PTD zdefiniowaliśmy zadania dla poz — to promocja zdrowego stylu życia, identyfikacja osób zagrożonych chorobą, diagnostyka cukrzycy oraz wczesnych stanów powikłań, prowadzenie terapii lekami doustnymi u pacjentów z cukrzycą typu 2 i w wybranych sytuacjach rozpoczęcie insulinoterapii — wymienia prof. Strojek. — Zakładamy, że pełna opieka nad chorym zostanie właściwie zrealizowana, jeśli raz do roku odbędzie on konsultację specjalistyczną, która określi stan zaawansowania jego powikłań i stan wyrównania metabolicznego w zakresie lipidów, ciśnienia, stężenia glukozy we krwi, a także masy ciała. W wyniku tej kontroli pacjent otrzyma też odpowiednie zalecenia dotyczące dalszego leczenia. Opieka specjalistyczna powinna weryfikować efekty leczenia pacjentów w poz, prowadzić pacjentów wymagających iniekcji insuliny i innych leków, monitorować prewencję powikłań, prowadzić pacjentki w ciąży oraz chorych z klinicznie jawnymi powikłaniami, a także dbać o diagnostykę chorób współistniejących”. Realizacja wytycznych PTD w praktyce nie jest jednak możliwa z uwagi na braki kadrowe — zapewnienie obsady specjalistów diabetologów waha się od 40 do 60 procent w różnych regionach Polski. Dochodowy skalpel, deficytowe opatrunki Wśród powikłań cukrzycy niewątpliwie największy problem stanowi leczenie zespołu stopy cukrzycowej. Chodzi nie tylko o skuteczność leczenia, ale przede wszystkim o rozwiązania organizacyjne i wycenę świadczeń. Zdaniem prof. Doroty Zozulińskiej-Ziółkiewicz, kierownika Katedry i Kliniki Chorób Wewnętrznych i Diabetologii Uniwersytetu Medycznego w Poznaniu, ten problem „cały czas wymaga kompleksowego, systemowego rozwiązania”. Dlatego jednym z postulatów przygotowanego w ubiegłym roku Narodowego Programu Walki z Cukrzycą i Powikłaniami jest stworzenie gabinetów zespołu stopy cukrzycowej. Istniejące rozwiązania systemowe, paradoksalnie, wręcz zachęcają szpitale do wykonywania amputacji kończyn. Dr Anna Korzon--Burakowska, przewodnicząca Sekcji Stopy Cukrzycowej PTD, krytykuje obecną wycenę świadczeń:  „Stopa cukrzycowa nie jest schorzeniem chirurgicznym, natomiast większość środków przeznaczonych na jej leczenie jest w oddziałach chirurgicznych. A pacjenci trafiają przede wszystkim na oddziały diabetologiczne, gdzie bardzo trudno jest ich rozliczyć w taki sposób, aby leczenie takiego pacjenta nie przyniosło straty szpitalowi. Rzeczywiście, nadal amputacja kończyny przynosi szpitalowi zysk, w odróżnieniu od sytuacji, kiedy pacjent trafia do szpitala i wychodzi z niego z zachowaną stopą. Jest to szokujące, ale taka jest prawda”. Największą bolączką polskiego systemu jest zły stan leczenia ambulatoryjnego. „W Polsce mamy 5, a jak się dobrze postaramy, to 7 poradni stopy cukrzycowej. W Słowenii, która jest maleńkim krajem, mają tych poradni 14 i uważają, że to mało” — mówi dr Korzon-Burakowska.Nieracjonalność finansowych zasad leczenia zespołu stopy cukrzycowej potwierdza prof. Maciej Małecki, prezes Polskiego Towarzystwa Diabetologicznego: „Z punktu widzenia kierującego nowocześnie wyposażoną jednostką kliniczną mogę powiedzieć, że prowadzimy poradnię specjalistyczną, ale robimy to wbrew interesowi ekonomicznemu kliniki. Całe szczęście, że nasza dyrekcja rozumie, iż szpital uniwersytecki jest czymś więcej niż fabryką, która ma plan do wykonania i obowiązek wygenerowania zysku. Typowy scenariusz wygląda tak, że chory przechodzi zabieg naczyniowy, ma założony stent w kończynie dolnej, a następnie jest koniecznie wypisany do domu, aby nie dzielić się pieniędzmi. W ten sposób „naczyniówka” wykazuje zysk, a potem ten sam chory idzie na oddział diabetologii, gdzie leży dwa tygodnie i generuje dla niego stratę. Przez 7-8 dni bilansujemy się, jeżeli chodzi o pobyt chorego ze stopą cukrzycową na oddziale, potem zaczynamy dopłacać. A te hospitalizacje najczęściej trwają kilkanaście dni”. Chociaż problem nadmiernej liczby amputacji kończyn jest od kilku lat zidentyfikowany, NFZ nie motywuje świadczeniobiorców do rozwoju leczenia ambulatoryjnego. Tymczasem statystyki wykazują, że jeśli przy danym ośrodku funkcjonuje poradnia stopy cukrzycowej, to liczba amputacji się zmniejsza. „Przez kilka lat prowadziliśmy takie statystyki w Gdańskim Uniwersytecie Medycznym. Mamy przeciętnie 60 chorych rocznie ze stopą cukrzycową, a tylko pięciu z nich jest kierowanych na amputację z naszej poradni” — wskazuje dr Korzon-Burakowska.