AHA: redukcja czynników ryzyka zapobiegnie udarom

Udar niedokrwienny mózgu i inne choroby układu sercowo-naczyniowego przyczyniają się do ogromnych strat ekonomicznych i społecznych. 

W raporcie Amerykańskiego Towarzystwa Kardiologicznego przedstawiono najważniejsze statystyki dotyczące udaru i czynników ryzyka. W tegorocznym raporcie dodano również informacje dotyczące udaru u dzieci i młodzieży. 

Nawracające udary

Nawracając udary są związane z większa ilością czynników ryzyka i większą częstością zmian w dużych naczyniach, niż pierwsze epizody udaru. W badaniu ARIC dowiedziono, że 70 proc. udarów nawracających ma tę samą przyczynę, co udar pierwotny, z wyłączeniem udarów lakunarnych, z których jest to jedynie 29 proc. Z badania tego wynika, że w ciągu roku od pierwszego udaru nawraca 7,9 udarów o etiologii zakrzepowej,  6,5 proc. udarów kardioembolicznych i 6,5 proc. lakunarnych.

Udary okołoporodowe i dziecięce

Jeśli udar występuje do 28 dni od urodzenia dziecka, mamy do czynienia z udarem okołoporodowym. 

Do czynników ryzyka udaru okołoporodowego w wywiadzie u matki należą: niepłodność, stany przed rzucawkowy, przedłużające się pękanie błon płodowych lub zapalenie błon płodowych i łożyska. 

Z badań przeprowadzonych na terenie Anglii wynika, że opóźnienie w diagnostyce udaru u dzieci jest mniejsze w przypadku udaru krwotocznego (średni czas do diagnostyki neuroradiologicznej to 3 godziny) niż w przypadku udaru niedokrwiennego (średni czas do wykonania obrazu głowy to 24 godziny). 

Najczęstszą przyczyną udaru niedokrwiennego u dzieci są patologie w obrębie tętnic, która stanowią powód około połowy przypadków udaru u dzieci. 7 proc. udarów niedokrwiennych spowodowanych było wrodzonymi wadami serca. 

Do czynników ryzyka należą: wrodzone wady serca (zwiększają ryzyko 19-krotnie), migrena (u młodzieży zwiększa ryzyko wystąpienia udaru 3-krotnie), zakażenie wirusem herpes (zwiększa ryzyko 2-krotnie), trombofilia i hiperlipidemia. 

Pomimo odpowiedniego leczenia, u 1 na 10 dzieci dochodzi do nawrotu udaru, a u 25 proc. dzieci w okresie okołoporodowym w ciągu 3 lat po udarze pojawiają się napady padaczkowe.

Udar u młodych dorosłych

Do około 10 proc. udarów dochodzi u osób pomiędzy 18. a 50. rokiem życia. Do najistotniejszych czynników ryzyka należy nadciśnienie tętnicze (u 52 proc.), hiperlipidemia (u 18 proc.), cukrzyca (u 20 proc.), wrodzone wady serca (u 12 proc.) i palenie (u 46 proc. ). 

W badaniu FUTURE wykazano, że w grupie wiekowej 18-50 lat, współczynnik zgonów po udarze niedokrwiennym 30-latków wynosił 1,2 proc. Wykazano, że po 13 latach od zdarzenia, 44,7 proc. młodych pacjentów z udarem miało niekorzystny wynik funkcjonalności (w skali mRS powyżej 2).

Udar u osób w bardzo zaawansowanym wieku (powyżej 85. roku życia), stanowił 17 proc. wszystkich przypadków. Osoby starsze miały zdecydowanie gorsze prognozy  i rzadziej wracały do samodzielności sprzed udaru.

W raporcie potwierdzono, że chorzy częściej leczą się w oddziałach udarowych, niż na zwykłych oddziałach. Jeśli chodzi o interwencje naczyniowe, endarterektomia przynosi porównywalne do angioplastyki z wszczepieniem stentu, szczególnie jeśli mówimy o pacjentach do 70. roku życia.  

Czynniki ryzyka udaru

Ciśnienie krwi 

Ciśnienie krwi jest bardzo istotnym czynnikiem ryzyka udaru, zarówno w udarze niedokrwiennym, jak i krwotocznym. Zmniejszenie skurczowego ciśnienia krwi już o 10 mmHg zmniejsza ryzyko udaru o 41 proc. 

Wyniki badań SPRINT i ACCORD dowodzą, że intensywna kontrola ciśnienia tętniczego (poniżej 120 mmHg ciśnienia skurczowego), w porównaniu ze standardowym ciśnieniem tętniczym stanowiącym cel w leczeniu (poniżej 140 mmHg) obniża ryzyko udaru nawet o 30 proc.

W badaniu REGARDS wykazano, że wzrost skurczowego ciśnienia tętniczego o 10 mmHg zwiększa ryzyko udaru o około 8 proc. Obniżenie ciśnienia tętniczego krwi po przebytym udarze wiąże się z mniejszym ryzykiem jego nawrotu.

Cukrzyca

Cukrzyca zwiększa ryzyko udaru 2,8-krotnie u kobiet i 1,8-krotnie u mężczyzn.. Naukowcy wciąż próbują ustalić czy stan przedcukrzycowy przyczynia się do zwiększenia ryzyka udaru, ponieważ wyniki badań na ten temat są sprzeczne. Zaobserwowano też większą śmiertelność u cukrzyków, u których wystąpił udar mózgu.

Zaburzenia rytmu serca

Częstość udarów u osób z migotaniem przedsionków rośnie wraz z wiekiem. Ryzyko wystąpienia udaru wynosi 1,5 proc. u osób z migotaniem przedsionków w przedziale wiekowym 50-59 lat i około 23 proc. u osób z migotaniem przedsionków w przedziale wiekowym 80-89 lat. 

Największe ryzyko wystąpienia udaru niedokrwiennego występuje do 5-10 dni po przebytym epizodzie migotania przedsionków i maleje wraz z upływem czasu.

Wysoki poziom cholesterolu i innych lipidów

Osoby z podwyższoną frakcją wybranych lipidów we krwi wykazują zwiększoną zapadalność na niektóre typy udaru, jednak korelacje te wymagają dalszych badań.

Palenie papierosów

Palenie jest bardzo istotnym czynnikiem ryzyka udaru. Osoby, które aktualnie palą, mają zwiększone ryzyko udaru nawet 4-krotnie w porównaniu z osobami, które rzuciły palenie przed ponad 10 lat wcześniej.

Ryzyko udaru zwiększa się jeszcze bardziej, jeśli kobieta paląca przyjmuje jednocześnie środki antykoncepcyjne.

Brak aktywności fizycznej

Według badania REGARDS u mężczyzn, którzy skończyli 40 lat i uprawiają sport mniej niż 4 razy w tygodniu, ryzyko wystąpienia udaru niedokrwiennego mózgu jest 20 proc. wyższe niż u tych, którzy są bardziej aktywni. 

Korzystny wpływ sportu potwierdziły też badania przeprowadzone na populacjach niemieckiej, duńskiej i angielskiej.

Dieta

Wykazano, że nasycone kwasy tłuszczowe i słodzone napoje gazowane zwiększają ryzyko wystąpienia udaru. Nie znaleziono natomiast zależności pomiędzy zwiększeniem się ryzyka udaru a spożywaniem orzechów, witaminy D i zbóż.

Wykazano, że częste spożywanie ryb, oliwy z oliwek, potasu, folianów i flawonoli, nabiału oraz warzyw i owoców zmniejsza ryzyko udaru. 

Czynniki genetyczne

Udar u rodziców przed 65. rokiem życia zwiększa ryzyko wystąpienia udaru u dzieci. Do genów, które korelują z wczesnym wystąpieniem udaru, zaliczamy: HDAC, ABO,TSPAN2 PTX233,ZFHX3, ALDH2/ SH2B31i FOXF2., PMF1/BGLAP oraz gen kodujący Apolipoproteinę E.

Na ryzyko udaru wpływa też niewydolność nerek, czynniki psychosocjalne i obturacyjny bezdech senny.

TIA a udar

W Stanach Zjednoczonych TIA (przemijający atak niedokrwienny) jest diagnozowany u 5 mln osób rocznie. Szacuje się, że prawdziwa zachorowalność może być znacznie wyższa, ponieważ duża część pacjentów nie zgłasza się z objawami do lekarza. 

Około 15 proc. udarów poprzedzonych jest przez TIA.  Spośród 1707 pacjentów z Kaiser Permanente Northern California, aż 180 (11 proc.) doznało udaru w przeciągu 90 dni od wystąpienia TIA, a 91 pacjentów (5 proc.) doznało udaru w przeciągu 2 dni od wystąpienia TIA. 

Do czynników ryzyka należą: wiek powyżej 60 lat, cukrzyca, deficyty w postaci niedowładów lub zaburzeń mowy, oraz czas trwania symptomów ponad 10 minut. Metaanalizy przyniosły porównywalne statystyki. W perspektywie 10 lat, ryzyko udaru po TIA wynosiło 19 proc.

 

Artykuł napisany na podstawie raportu Amerykańskiego Towarzystwa Kardiologicznego