Czy ZOZ może zrezygnować ze zwolnienia od podatku VAT

Podatek VAT jest podatkiem obrotowym, którego konstrukcja, z grubsza rzecz ujmując, opiera się na odprowadzaniu podatku należnego od dokonanej sprzedaży towaru lub usługi, obniżonego o kwotę podatku naliczonego od zakupionych towarów lub usług. Jest to zatem podatek od wartości dodanej przez każdego z uczestników obrotu gospodarczego, działający na podstawie mechanizmu ?opodatkowanie-rozliczenie". Rzeczywisty ciężar tego podatku ponosi odbiorca finalny, którym z założenia jest konsument; pozostali uczestnicy obrotu pełnią jedynie role inkasentów naliczających i odprowadzających pobrany podatek. Inaczej wygląda sytuacja uczestnika obrotu zwolnionego od podatku VAT, który nie dolicza tego podatku do ceny swojej usługi, więc nie ma z czego odliczyć podatku naliczonego mu przez jego dostawców. Znajduje się więc w sytuacji podobnej do konsumenta, bo tak jak on ponosi rzeczywisty ciężar ekonomiczny tego podatku. Może się więc okazać, że dla niektórych podmiotów zwolnienie od podatku VAT jest w istocie mniej korzystne od jego naliczania. Wówczas powstaje pytanie zadane przez czytelniczkę: czy podmiot zwolniony z podatku VAT ma możliwość naliczania i odliczania podatku VAT, tak jak inni uczestnicy obrotu?

Zasady opodatkowania świadczenia usług medycznych
Nie ukrywam, że udzielenie zdecydowanej odpowiedzi na to pytanie sprawia mi trudności. Co więcej: odpowiedzi takiej nie znalazłem również w fachowej literaturze przedmiotu, komentarzach, orzecznictwie itp. Sytuację komplikuje fakt wejścia w życie nowej ustawy VAT, której przepisy, różniące się w tym zakresie od przepisów poprzedniej ustawy, nie zostały jeszcze wystarczająco przeanalizowane i przyswojone. Mimo to postaram się odpowiedzieć na pytanie czytelniczki, opierając się na własnym odczytaniu przepisów oraz na przedstawionych na wstępie założeniach ogólnych tego rodzaju opodatkowania.
Moim zdaniem, możliwość taka istnieje i polega na rezygnacji ze zwolnienia z podatku VAT. Zwolnienie takie przysługuje ZOZ-om i innym podmiotom świadczącym usługi medyczne z uwagi na wykonywanie usług całkowicie zwolnionych od podatku VAT (usługi w zakresie ochrony zdrowia i opieki społecznej wymienione w załączniku nr 4). ZOZ-y korzystają z tego zwolnienia pod warunkiem, że nie wykonują usług innego rodzaju, które nie zostały objęte zwolnieniem.

Obligatoryjne czy nie?
Zakładam, że zwolnienie to nie jest obligatoryjne i że można z niego zrezygnować na podstawie kilku przesłanek. Po pierwsze, przepisy działu II ustawy, określające zakres opodatkowania, ustanawiają zasadę, zgodnie z którą objęto podatkiem VAT wszystkie usługi świadczone odpłatne (art. 5 ust. 1 pkt 1). Zwolnienie przewidziane dla usług medycznych nie znalazło się w tym dziale, więc nie stanowi modyfikacji tej zasady, powinno być zatem traktowane jako zwolnienie fakultatywne, z którego można zrezygnować. Po drugie, ustawa wprowadzając ogólny obowiązek podatkowy, nie wprowadza zakazu rezygnowania ze zwolnienia. Przeciwnie, przepis art. 96 ust. 5 nakazuje podmiotom, o których mowa w ust. 3, złożyć zgłoszenie rejestracyjne VAT, jeżeli m.in. zrezygnują ze zwolnienia od podatku. Wskazany ustęp trzeci wśród podmiotów zwolnionych od podatku wymienia także te, które wykonują wyłącznie czynności zwolnione od podatku na podstawie art. 43 ust. 1 (należą do nich usługi medyczne). Można zatem przyjąć, że art. 96 ust. 5 dopuszcza rezygnację ze zwolnienia przedmiotowego, o którym mowa w art. 43 ust. 1.
Trzecim argumentem za dopuszczeniem możliwości rezygnacji ze zwolnienia byłby ów frapujący zapis z załącznika nr 3, obejmujący stawką VAT w wysokości 7 proc. ?usługi w zakresie ochrony zdrowia i opieki społecznej - wyłącznie świadczone przez instytucje, których usługi te nie są zwolnione od podatku". Instytucjami, o których mowa w tym zapisie, mogłyby być te zakłady służby zdrowia, które zrezygnowały ze zwolnienia. Wówczas ich usługi medyczne nie byłyby zwolnione od podatku i obłożone zostałyby korzystną, 7 proc. stawką.

Wniosek do urzędu skarbowego
Zakłady opieki zdrowotnej, które chciałyby zrezygnować ze zwolnienia od podatku VAT, mogą podjąć próbę poprzez złożenie naczelnikowi właściwego urzędu skarbowego zgłoszenia rejestracyjnego (VAT-R), takiego samego, jaki składają wszyscy podatnicy VAT. Zgłoszenia mogą dokonać w dowolnym terminie, byleby przed wystawieniem pierwszej faktury. Nie ponoszą tu większego ryzyka, ponieważ w przypadku niemożności rezygnacji ze zwolnienia, urząd podatkowy odmówi im tylko zarejestrowania jako podatnika czynnego. Życzę powodzenia i bardzo proszę o informacje o przebiegu i wynikach tego rodzaju prób. Poinformujemy o nich na łamach Pulsu Medycyny.

Podstawa prawna:
art. 5 ust. 1 pkt 1, art. 43 ust. 1 pkt 1 i art. 96 ustawy z 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług (Dz.U. nr 54, poz. 535).