Dlaczego pacjenci boją się statyn? To efekt braków w edukacji również samych lekarzy

Podstawowe leki wykorzystywane w terapii zaburzeń lipidowych były głównym tematem drugiej debaty z cyklu „Kontrowersje medyczne” organizowanego przez Naukową Fundację Polpharmy. Celem spotkań jest przekazywanie rzetelnej wiedzy i rozwiewanie mitów, które powstrzymują pacjentów od stosowania skutecznych i potwierdzonych naukowo terapii. Pierwsza dyskusja w serii była poświęcona sterydom.

Tym razem na fotelach ekspertów zasiedli dr Jarosław Woroń, specjalista farmakologii klinicznej, który równocześnie prowadził debatę, oraz wybitni kardiolodzy – prof. Maciej Banach i prof. Aleksander Prejbisz. Moderatorką dyskusji była redaktor naczelna „Pulsu Medycyny” Małgorzata Konaszczuk.

Przed rozpoczęciem dyskusji dr Daniel Śliż z Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego krótko przedstawił podstawowe fakty dotyczące statyn i hipercholesterolemii. Problem dotyka ok. 21 mln Polaków – aż 70 proc. osób powyżej 65. roku życia ma podwyższony poziom cholesterolu. Natomiast skutecznie leczonych jest tylko 6 proc. Gdyby udało się skutecznie leczyć wszystkich, moglibyśmy zapobiec 40 tys. zgonów rocznie. – Problem z miażdżycą polega na tym, że nie boli. Widać, że jest, dopiero wtedy, gdy pacjent doznaje zawału mięśnia sercowego czy udaru – tłumaczył dr Śliż.

– Niestety w Polsce statyny, leki skuteczne i bardzo bezpieczne, są zmitologizowane. Pacjenci się ich obawiają. A dzieje się tak dlatego, że jest pewien niekorzystny przekaz medialny – przyznał dr Woroń. Potwierdził to prof. Banach: – Moi pacjenci przychodzą i mówią „wezmę wszystko, co mi pan zapisze, tylko nie statyny”.

Przyczyną przerwania terapii statynami może też być niedostateczna wiedza lekarza

Mitów na temat statyn jest bardzo dużo: że uszkadzają wątrobę, mięśnie, nerki, że powodują zaćmę i cukrzycę, wywołują impotencję i zaburzenia ze strony układu pokarmowego – przypominali eksperci. Często zdarza się, że pacjenci przerywają już rozpoczętą terapię tymi lekami.

Zdaniem prof. Banacha to m.in. efekt braku edukacji prozdrowotnej, a także poszukiwania sensacji przez media. Przyznał jednak, że w wielu przypadkach decyzja o wstrzymaniu terapii statynami jest podejmowana przez lekarza z niedostateczną lub nieaktualną wiedzą medyczną. – W internecie można znaleźć dziesięć razy więcej informacji, że statyny zabijają, niż że ratują życie. A to najlepiej przebadane leki na świecie – podkreślał prof. Banach. – Słysząc od sąsiada, od koleżanki, czy czytając takie informacje w Google, nastawiamy się negatywnie psychicznie.

Ciekawą perspektywę przedstawił prof. Aleksander Prejbisz. – Moim zdaniem to nie jest problem lęku, ale braku lęku. Gdy mamy do czynienia z pacjentem po zawale serca czy udarze mózgu, to wiemy, że ten pacjent jest przestraszony i będzie chętnie przyjmował leki. Problemem jest to, że podwyższanie stężenie cholesterolu wyprzedza zawał o 20-30 lat. I my musimy przekonać pacjenta do stosowania leku przez wiele lat, nawet dożywotnio, którego efektu stosowania nie zobaczy – tłumaczył kardiolog. Wskazywał, jak trudno jest w rozmowie z pacjentem przekonać go, jaka jest korzyść z przyjmowania takich leków. – Z mojego doświadczenia wynika, że najczęściej występującą przyczyną odstawienia leków u pacjentów jest… sąsiadka, która powiedziała, że ona sama bardzo źle na nie reagowała.

Eksperci podkreślali, że realne dolegliwości związane bezpośrednio ze statynami są bardzo rzadkie i bardzo specyficzne. To m.in. ryzyko rozwoju cukrzycy i występowania zaburzeń mięśniowych. Ale myślenie o działaniach niepożądanych sprawia, że sami lekarze popełniają błąd i nie przepisują pacjentom statyn lub stosują za niskie dawki. – Jeżeli porównamy liczbę incydentów spowodowanych statynami i liczbę zredukowanych incydentów sercowo-naczyniowych, to ta druga jest pięć razy większa – podkreślał prof. Banach.

Kluczem dobranie terapii do konkretnego pacjenta

– Statyny to leki wymagające. Są bardzo bezpieczne, ale mogą stawać się kłopotliwe z punktu widzenia działań niepożądanych, jeżeli znajdą się w nieodpowiednim towarzystwie – mówił dr Woroń. Podkreślił, że kluczem jest prawidłowe dobranie terapii do konkretnego pacjenta. Wspomniał także, że pacjenci jednocześnie zażywają suplementy diety, które nasilają lub osłabiają działanie statyn. – Suplementy nie leczą. Wielu pacjentów jest przekonanych, że jak suplement jest ziołowy, to jest bezpieczny, bo przecież zioła są bezpieczne. A przecież nie ma nic dalszego od prawdy – napominał. Tymczasem Polska i kraje Europy Wschodniej są jednym z największych rynków dla takich preparatów.

Uczestnicy debaty zgodzili się, że kluczem jest właściwe dobranie statyny do pacjenta i jego choroby. – Stosunek korzyści do ryzyka w przypadku statyn jest bardzo pozytywny, pod warunkiem że są dobrze dobrane – podkreślił dr Woroń.

PRZECZYTAJ TAKŻE: Jakie mity stworzyły statynofobię [WYWIAD]