Działacze związkowi są słabiej chronieni przed zwolnieniami, a niektórzy pracownicy tracą odprawy

Wspomniana nowelizacja prawa pracy dotyczy zwolnień zbiorowych oraz nowych zasad ochrony działaczy związków zawodowych.
Zwolnienie zbiorowe
Zmiany w tym zakresie dotyczą ustawy z 28 grudnia 1989 r. o szczególnych zasadach rozwiązywania z pracownikami stosunków pracy z przyczyn dotyczących zakładu pracy. Stosowanie przepisów tej ustawy zostało ograniczone do zakładów pracy zatrudniających co najmniej 20 pracowników. W mniejszych zakładach nie trzeba już stosować w przypadku zwolnień z przyczyn dotyczących zakładu pracy specjalnych procedur, a także wypłacać odpraw.
Nie oznacza to jednak dla pracowników tych zakładów zamknięcia możliwości uzyskania świadczenia przedemerytalnego w tych przypadkach, w których jako warunek jego uzyskania konieczne jest powołanie się na rozwiązanie stosunku pracy z przyczyn dotyczących zakładu pracy. Otóż rozwiązanie stosunku pracy w małych zakładach będzie nadal mogło stanowić podstawę uzyskania świadczenia przedemerytalnego, gdy nastąpi z powodu ogłoszenia upadłości pracodawcy, likwidacji zakładu pracy lub stanowiska pracy z przyczyn ekonomicznych, organizacyjnych, produkcyjnych albo technologicznych. Także wówczas, gdy nastąpi wygaśnięcie stosunku pracy (stosunku służbowego) z powodu śmierci pracodawcy lub w tych sytuacjach, gdy przepisy ustawy przewidują wygaśnięcie stosunku pracy w przypadku przejścia zakładu pracy lub jego części na innego pracodawcę i niezaproponowania przez tego pracodawcę nowych warunków pracy i płacy - pracownik będzie traktowany jak ten, który utracił pracę z przyczyn dotyczących zakładu pracy.
Dla większych zakładów skrócone zostały terminy przy procedurze zwolnień grupowych: termin zawiadomienia związków zawodowych o planowanych zwolnieniach - z 45 do 30 dni przed terminem dokonywania wypowiedzeń, termin zawarcia porozumienia w sprawie zwolnień - z 30 do 20 dni od dnia zawiadomienia.
Zmiany w wysokościach odpraw pieniężnych
Odprawa pieniężna pozostaje, lecz zmianie ulegają zasady jej naliczania. Wysokość odprawy uzależniona jest teraz od zakładowego (a nie jak dotychczas od łącznego) stażu pracy. Do zakładowego stażu pracy wliczać się będzie okres zatrudnienia u poprzedników prawnych obecnego pracodawcy (np. wynikający z przejścia zakładu pracy w trybie art. 23 (1) k.p.). Przy stażu do 2 lat odprawa będzie przysługiwać w wysokości jednomiesięcznego wynagrodzenia, przy stażu od 2 do 8 lat - w wysokości dwumiesięcznego wynagrodzenia, natomiast przy stażu powyżej 8 lat - w wysokości trzymiesięcznego wynagrodzenia.
Prawa do odprawy zostali pozbawieni pracownicy, którzy nabyli prawo do emerytury lub renty (nie dotyczy to świadczeń przedemerytalnych).
Nowe przepisy będą obowiązywać tylko do końca tego roku, ponieważ od 1 stycznia 2004 wchodzi w życie dostosowana do przepisów unijnych nowa ustawa z 13 marca 2003 r. o szczególnych zasadach rozwiązywania z pracownikami stosunków pracy z przyczyn nie dotyczących pracowników (Dz. U. nr 90, poz. 844).
Związki zawodowe
W ustawie z 23 maja 1991 r. o związkach zawodowych ograniczono ochronę przed wypowiedzeniem dla działaczy związkowych. Dotąd obejmowała ona wszystkich członków zarządu i komisji rewizyjnej organizacji zakładowej. Członkowie komisji rewizyjnych utracili ochronę już wcześniej, tj. 15 kwietnia br., na mocy orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego, który uznał przepisy w zakresie, w jakim przyznawały im ochronę, za niezgodne z Konstytucją RP. Członkowie zarządów utrzymują ochronę na starych zasadach do 1 lipca 2004 roku Natomiast według nowych zasad ochrona nie przysługuje już automatycznie wszystkim członkom zarządu, lecz tylko działaczom imiennie przez zarząd wskazanym.
Liczba działaczy chronionych w organizacjach zależy teraz nie od wielkości zarządu, lecz od wielkości organizacji, a przede wszystkim od tego, czy dana organizacja jest reprezentatywna w zakładzie. Reprezentatywne są te organizacje, które zrzeszają 10 proc. (w niektórych przypadkach 7 proc.) pracowników, a w braku takich organizacji reprezentatywność uzyskuje organizacja największa. Organizacje reprezentatywne mogą wskazać tylu działaczy chronionych, ile osób liczy kadra kierownicza zakładu albo w liczbie proporcjonalnej do liczby własnych członków. W organizacjach niereprezentatywnych ochrona przysługuje tylko jednemu działaczowi.
Dla komitetów założycielskich 6-miesięczna ochrona obejmuje trzech członków. Niezmieniona ochrona przysługuje tym działaczom pełniącym z wyboru funkcję w związkowych strukturach ponadzakładowych, którzy przebywają na urlopach bezpłatnych lub korzystają ze zwolnienia z pracy. Wprowadzone zmiany dotyczą odpowiednio organizacji międzyzakładowych.
Powyższe zmiany, jak również obowiązujący od 1 stycznia br. przepis pozbawiający organizacje związkowe liczące mniej niż 10 członków uprawnień organizacji zakładowych, zostały zaskarżone przez NSZZ ?Solidarność" do Trybunału Konstytucyjnego.



Podstawa prawna:
1) ustawa z 26 lipca 2002 r. o zmianie ustawy Kodeks pracy oraz o zmianie niektórych innych ustaw (Dz. U. nr 135, poz. 1146),
2) art. 2 ust. 1 pkt 20a w związku z art. 37k ustawy z 14 grudnia 1994 r. o zatrudnieniu i przeciwdziałaniu bezrobociu (tekst jedn. Dz U. z 2003 r. nr 58, poz. 514),
3) wyrok Trybunału Konstytucyjnego z 7 kwietnia 2003 r. (Dz. U. nr 63, poz. 90),
4) art. 241 (25a) Kodeksu pracy.