Terapia gorączki i bólu w grupie pediatrycznej stanowi poważne wyzwanie nie tylko dla lekarzy, ale i dla rodziców.

Terapia gorączki i bólu w grupie pediatrycznej stanowi poważne wyzwanie nie tylko dla lekarzy, ale i dla rodziców.

„Stany gorączkowe w populacji pediatrycznej najczęściej sygnalizują przeziębienie, infekcje górnych dróg oddechowych, przeważnie o podłożu wirusowym, niekiedy mogą być wynikiem przegrzania, reakcji alergicznej. U dzieci podwyższona temperatura ciała towarzyszy też różnego rodzaju dolegliwościom dyspeptycznym, takim jak biegunka czy wymioty” — mówi dr n. med. Dagmara Pokorna-Kałwak, adiunkt w Katedrze i Zakładzie Medycyny Rodzinnej Uniwersytetu Medycznego we Wrocławiu.U niemowląt i dzieci kilkuletnich należy zbijać gorączkę od 38,5°C. W przypadku dzieci cierpiących na choroby przewlekłe (układu oddechowego, krążenia, metaboliczne), a także u tych, które choćby raz w życiu miały napad drgawek, lek przeciwgorączkowy trzeba podać wcześniej. W populacji pediatrycznej przeważnie mamy do czynienia ze stanem gorączkowym ostrym, który trwa przez pierwsze dwie-trzy doby choroby i z reguły mija po zastosowaniu prawidłowego leczenia.Najczęstsze błędy rodzicówRodzice często podają niewłaściwe dawki preparatów przeciwgorączkowych, stosując przeliczenie na wiek dziecka, a nie na masę ciała. Przyjęcie zbyt małych dawek zmniejsza skuteczność terapii i powoduje przekonanie o braku działania danego preparatu. Innym często popełnianym błędem jest podawanie leku przeciwgorączkowego, gdy temperatura ciała jest już bardzo wysoka lub oczekiwanie z kolejnym użyciem preparatu do momentu, kiedy wzrośnie ona ponownie. W tym czasie nierzadko gorączka jeszcze wzrasta i może nawet dojść do wystąpienia drgawek. Warto przypominać rodzicom, że od podania jakiegokolwiek leku przeciwgorączkowego musi upłynąć określony czas, po którym zacznie on działać. „Drgawki gorączkowe mogą prowadzić wtórnie do zaburzeń świadomości, a nawet do śpiączki. Jedno dziecko może mieć stan przeddrgawkowy już przy 39°C, inne przy 40°C. Każdy mały pacjent, który wchodzi w stan przeddrgawkowy, wymaga bezwzględnie stałego nadzoru pediatrycznego, w związku z czym zalecana jest hospitalizacja” — przestrzega dr Dagmara Pokorna-Kałwak. Dlatego silnie gorączkującym dzieciom lek przeciwgorączkowy powinno się podawać natychmiast i regularnie. Takie postępowanie chroni przed groźnymi skokami temperatury.Uśmierzająca farmakoterapiaBól, niezależnie od wieku pacjenta, należy zwalczać wszystkimi dostępnymi sposobami. Można stosować leki, które działają przeciwbólowo ośrodkowo i obwodowo. Nieopioidowe leki przeciwbólowe, do których zaliczamy paracetamol i niesteroidowe leki przeciwzapalne, stanowią grupę leków pierwszego rzutu, czyli tzw. pierwszy szczebel drabiny analgetycznej WHO. Odpowiada ona również polskim standardom leczenia bólu. Leki te, oprócz działania przeciwbólowego, mają dodatkowe właściwości przeciwgorączkowe i przeciwzapalne (paracetamol nie działa przeciwzapalnie). Są mniej toksyczne od leków opioidowych i stosowane przez dłuższy czas nie powodują przyzwyczajenia.„Opioidowe leki przeciwbólowe najczęściej stosowane są w terapii bólu przewlekłego. Działają silnie i ogólnie depresyjnie na ośrodkowy układ nerwowy. Stosowane w dłuższym okresie mogą uzależniać, a przy niewłaściwym dawkowaniu lub przedawkowaniu mogą zagrażać nie tylko zdrowiu, ale i życiu” — mówi dr Pokorna-Kałwak.Połączenie bezpieczne…Do leków przeciwbólowych najczęściej stosowanych u dzieci należą paracetamol i ibuprofen. Paracetamol ma działanie przeciwbólowe i przeciwgorączkowe, a ibuprofen, oprócz wymienionych właściwości, działa przeciwzapalnie, co ma istotne znaczenie, ponieważ gorączka u dzieci bardzo często towarzyszy stanom zapalnym. Połączenie tych dwóch leków wykazuje synergiczny efekt terapeutyczny — przeciwgorączkowy, przeciwbólowy i przeciwzapalny. „Jak wynika z wielu badań, zarówno paracetamol, jak i ibuprofen są dość dobrze tolerowane w populacji pediatrycznej. Paracetamol można podawać dzieciom powyżej 3. miesiąca życia, a ibuprofen powyżej 6. miesiąca, choć można znaleźć wcześniejsze rejestracje” — mówi dr Pokorna-Kałwak. Połączenie ibuprofenu z paracetamolem jest bezpieczne, oczywiście po uwzględnieniu wszystkich indywidualnych przeciwwskazań do stosowania każdego z tych leków w monoterapii.„Na podstawie badań przeprowadzonych na populacji dorosłej i dziecięcej powyżej 6. miesiąca życia należy stwierdzić, że nie odnotowano wzrostu częstości wystąpienia działań niepożądanych, jak również nie wykazano nowych, dotąd nieopisanych skutków ubocznych. Większość z raportowanych zdarzeń miała charakter przejściowy, o słabym stopniu nasilenia. Najczęściej zgłaszane działania niepożądane u dzieci to wymioty, nudności, ból głowy i okresowa wysypka” — wyjaśnia dr Pokorna-Kałwak.…i skuteczneRóżny mechanizm działania ibuprofenu i paracetamolu umożliwia łączne podanie tych dwóch substancji czynnych zarówno w dwóch niezależnych postaciach leków, jak i w jednym preparacie. Łączenie ibuprofenu z paracetamolem może wywołać skuteczny efekt w bólu łagodnym i umiarkowanym przy zastosowaniu niższych dawek poszczególnych składników. Inaczej mówiąc, do skutecznego efektu przeciwbólowego trzeba zastosować wyższą dawkę ibuprofenu i paracetamolu w monoterapii, w porównaniu z dawkami tych leków stosowanych jednocześnie. Odnosi się to również do działania przeciwgorączkowego.Przeprowadzono wiele badań klinicznych z randomizacją, które udowodniły, że połączenie ibuprofenu i paracetamolu bardzo dobrze działa na obniżenie temperatury, a do tego szybko znosi ból.W badaniu z 2006 r. (Nabulsi i wsp.) wykazano, że połączenie ibuprofenu z paracetamolem jest skuteczniejsze w obniżeniu gorączki niż monoterapia. Skuteczność ta była określona jako odsetek pacjentów bez gorączki w szóstej, siódmej i ósmej dobie po podaniu leku. „Kolejne badanie również dotyczyło obniżenia temperatury ciała i krótszego okresu trwania gorączki. Efekt ten uzyskano w grupie dzieci, którym przez 3 dni podawano paracetamol z ibuprofenem co cztery godziny w porównaniu z dziećmi otrzymującymi sam paracetamol lub sam ibuprofen” — mówi dr Pokorna-Kałwak. Jeżeli chodzi o działanie przeciwbólowe, badania były skupione głównie na zniesieniu dolegliwości bólowych w stomatologii w trakcie ekstrakcji zęba i drobnych zabiegów w obrębie jamy ustnej. Pokazały one, że połączenie paracetamolu z ibuprofenem w porównaniu z monoterapią daje dużo skuteczniejszy i dłużej utrzymujący się efekt.