Jak rozliczać czas pracy na rzecz samorządu lekarskiego?

W myśl Kodeksu pracy, czasem pracy jest czas, w którym pracownik pozostaje w dyspozycji pracodawcy w zakładzie pracy lub w innym miejscu wyznaczonym do wykonywania pracy. Czas, w którym lekarz wykonuje zadania związane z funkcją sprawowaną w samorządzie lekarskim, nie jest czasem pracy, ponieważ lekarz nie pozostaje wówczas w dyspozycji pracodawcy. Pozostawanie w dyspozycji oznacza, że pracownik wykonuje polecenia pracodawcy lub jest gotów do ich wykonywania. Wykonywanie zadań w samorządzie lekarskim nie może odbywać się na polecenie pracodawcy, ponieważ samorząd jest niezależny w wykonywaniu swoich zadań.

Powyższa wykładnia znajduje potwierdzenie w ustawie o izbach lekarskich, która nakazuje pracodawcy zwolnić od pracy pracownika będącego członkiem organów izb lekarskich lub wykonującego czynności na rzecz izby lekarskiej na czas wykonywania tych czynności. Zwolnienie od pracy oznacza, że czas wykonywania czynności na rzecz izby nie jest czasem pracy. Wobec tego godziny, w jakich lekarz przebywa na zwolnieniu, także te przepracowane na rzecz izby, nie są wliczane do czasu pracy w szpitalu. Ustawa w sposób jednoznaczny rozstrzyga zarazem, że lekarz nie zachowuje prawa do wynagrodzenia za czas zwolnienia.

Godziny nadliczbowe

Pracę w godzinach nadliczbowych stanowi praca wykonywana ponad obowiązujące pracownika normy czasu pracy. Dla pracowników działalności podstawowej zatrudnionych w szpitalu normy te wynoszą: 7 godzin 35 minut na dobę i przeciętnie 37 godzin 55 minut na tydzień w przeciętnie pięciodniowym tygodniu pracy.

Jeżeli lekarz korzystający ze zwolnień nie przekracza tych norm, to nie może być mowy o pracy w godzinach nadliczbowych. Jeżeli lekarz rozpoczyna pracę np. o godz. 9.00 i korzysta z trzygodzinnego zwolnienia, po czym wraca do pracy i pracuje do godz. 19.35, to nie przekracza normy dobowej, ponieważ pracuje tylko 7 godzin 35 minut. To samo dotyczy zwolnienia na cały dzień pracy, który jest odpracowywany np. w wolną sobotę. Norma tygodniowa zostaje zachowana.

Wprawdzie lekarz nie ma obowiązku odpracowywania zwolnień, jednak gdy tego nie uczyni, może otrzymać obniżone wynagrodzenie. Ustawa wyraźnie mówi o zwolnieniu bez zachowania prawa do wynagrodzenia, a Kodeks pracy stwierdza, że wynagrodzenie przysługuje za pracę wykonaną. Za czas niewykonywania pracy pracownik zachowuje prawo do wynagrodzenia tylko wówczas, gdy przepisy prawa pracy tak stanowią. To rada lekarska, określając zasady i tryb zwrotu kosztów podróży oraz innych uzasadnionych wydatków poniesionych przez lekarza w związku z wykonywaniem czynności na rzecz danej izby, może przyznać lekarzowi rekompensatę za utracone wynagrodzenie.

Osobną kwestię stanowi wynagrodzenie za dyżury medyczne. Przysługuje ono lekarzowi na zasadach określonych dla wynagrodzenia za godziny nadliczbowe, niezależnie od tego, czy praca w ramach dyżuru przekracza obowiązujące normy. Dlatego też zwolnienia od pracy nie mogą powodować obniżenia wynagrodzenia za dyżury.

Chroniony pracownik

Dopełniając temat, pragnę przypomnieć, że lekarze będący członkami rad lekarskich, komisji rewizyjnych oraz sądów lekarskich, a także rzecznikami lub zastępcami rzeczników odpowiedzialności zawodowej, zarówno na szczeblu izby okręgowej, jak i izby naczelnej, podlegają szczególnej ochronie. Pracodawcy nie mogą wypowiadać im umów o pracę bez uzyskania zgody właściwej rady lekarskiej. Ochrony tej nie stosuje się tylko w razie uzyskania przez lekarza prawa do renty z tytułu całkowitej niezdolności do pracy.

Pracodawca nie może również wypowiedzieć warunków pracy i płacy na niekorzyść lekarza objętego ochroną. Chyba że wypowiedzenie jest konieczne z uwagi na wprowadzenie nowych zasad wynagradzania dla ogółu pracowników lub grupy, do której lekarz należy, bądź z uwagi na stwierdzoną orzeczeniem lekarskim utratę zdolności do wykonywania pracy albo niezawinioną przez lekarza utratę uprawnień. Powyższej ochronie nie podlegają lekarze pełniący zawodową służbę wojskową.

Podstawa prawna:

1) art. 80, 128 § 1, art. 151 § 1 Kodeksu pracy;
2) art. 2 ust. 3, art. 6 ust. 8, art. 10 i 11 ustawy z 2 grudnia 2009 r. o izbach lekarskich (Dz.U. nr 219, poz. 1708);
3) art. 32g ust. 1, art. 32j ust. 4 ustawy o zakładach opieki zdrowotnej.