Konsekwencje odmowy realizacji recepty z powodu drobnych uchybień

Aptekarz, który odmawia realizacji recepty z powodu drobnych uchybień, narusza dobra osobiste pacjenta i naraża się na interwencję ministra zdrowia. Restrykcyjne stanowisko Narodowego Funduszu Zdrowia może stanowić okoliczność łagodzącą, lecz nie uprawnia do odmowy realizacji recepty.

Ustawowe uprawnienia pacjenta

Ustawa o świadczeniach opieki zdrowotnej przyznaje świadczeniobiorcom prawo do zaopatrzenia w leki refundowane na podstawie recepty lekarza ubezpieczenia zdrowotnego. Nie uzależnia owego prawa od tego, czy recepta zostanie wypełniona ściśle według wymagań określonych przepisami rozporządzenia w sprawie recept lekarskich. Wystarczy, że recepta będzie zawierała dane, które pozwolą na zidentyfikowanie uprawnionego pacjenta oraz uprawnionego lekarza. Teza ta znajduje potwierdzenie w przepisach, które zezwalają aptekarzom na uzupełnianie recept.
Przedstawiając receptę, która zawiera dane wymagane przez ustawę, pacjent ma prawo do otrzymania leku po obniżonej cenie. Aptekarz, który odmawia wydania leku z powodu uchybień formalnych, narusza ustawowe uprawnienia pacjenta. Uprawnieniom tym odpowiada obowiązek apteki zapewnienia dostępności leków refundowanych.

Kiedy działanie jest bezprawne?

Ponieważ zdrowie należy do katalogu dóbr osobistych, pacjentowi w takiej sytuacji przysługuje roszczenie o ochronę tego dobra. Jeżeli pacjent uzna, że działanie aptekarza zagraża jego zdrowiu, to może wystąpić z żądaniem zaniechania takiego działania. Jeżeli odmowa uniemożliwi pacjentowi zakup drogich leków, co spowoduje pogorszenie stanu zdrowia, to pacjent będzie mógł ponadto żądać zadośćuczynienia pieniężnego za doznaną krzywdę lub zasądzenia odpowiedniej sumy pieniężnej na wskazany przez niego cel społeczny.

Warto podkreślić, iż dochodzenie roszczeń o naruszenie dóbr osobistych nie jest uwarunkowane wykazaniem szkody ani winy sprawcy. Wystarczy udowodnić, że dane działanie zagrażało dobru osobistemu lub naruszało je. Podejmując obronę, aptekarz będzie musiał wykazać, że jego działanie nie było bezprawne. Do okoliczności wyłączających bezprawność należą działania dozwolone przez prawo oraz działania w ochronie uzasadnionego interesu. Ponieważ żaden przepis nie uprawnia aptekarza do odmowy realizacji recepty z powodu uchybień formalnych, pozostaje mu tylko wskazanie na ochronę interesu apteki, zagrożonego odmową zwrotu refundacji.

Zasadne roszczenia

Poza drogą sądową odprawiony pacjent ma możliwość wykorzystania drogi administracyjnej. Może zwrócić się ze skargą do ministra zdrowia, który sprawuje nadzór nad działalnością aptek w zakresie refundacji leków. Jeżeli minister stwierdzi naruszenie prawa bądź interesu świadczeniobiorców, powiadamia o tym aptekę oraz wydaje zalecenia mające na celu usunięcie stwierdzonych nieprawidłowości i dostosowanie działalności do przepisów prawa, wyznaczając stosowny termin. W ciągu trzech dni od upływu tego terminu apteka ma obowiązek poinformować pisemnie o sposobie usunięcia nieprawidłowości. Jednocześnie minister może nałożyć na aptekę karę pieniężną w wysokości do trzykrotnego przeciętnego wynagrodzenia. Taką samą karę może nałożyć w przypadku nieusunięcia nieprawidłowości w wyznaczonym terminie. Jeżeli naruszenie prawa lub interesu świadczeniobiorców uzna za rażące, kara może sięgnąć wysokości sześciokrotnego przeciętnego wynagrodzenia.

Chociaż prawdopodobieństwo nałożenia kary pieniężnej z powodu odmowy realizacji recepty może wydawać się nikłe, warto wiedzieć, że taka możliwość istnieje. Podobnie jest w przypadku drogi sądowej. Odmowa realizacji recepty po obniżonej cenie nie jest przecież równoznaczna z odmową wydania leku. Pacjent może go otrzymać, rezygnując z refundacji. Może też udać się do lekarza w celu uzupełnienia recepty. Nie można jednak wykluczyć sytuacji, w których pacjenta nie stać na zakup leku po cenie rynkowej i nie ma on możliwości dotarcia do lekarza. Takich okoliczności nie można lekceważyć, ponieważ mogą one sprawić, że jego roszczenia zostaną uwzględnione. Przecież sądy niejednokrotnie orzekały wbrew stanowisku NFZ, wskazując, że nie każde uchybienie formalne dyskwalifikuje receptę pod kątem refundacji.

PODSTAWA PRAWNA
1) art. 34, 62 pkt 1, art. 163 ust. 1 pkt 4, art. 165 ust. 3, art. 167 ust. 2, art. 170 ust. 2 i art. 171 ust. 2 ustawy o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych; 2) art. 23, 24 § 1 i art. 448 Kodeksu cywilnego.