Kremy z filtrem UV nie zabezpieczają w pełni przed czerniakiem

Wpływ promieniowania UV na powstawanie czerniaka nie jest tak jednoznacznie widoczny, jak w przypadku raka kolczysto- czy podstawnokomórkowego. W jakim więc stopniu kosmetyki z filtrami UV mogą być skuteczne w zapobieganiu powstawania nowotworu? Za najważniejszy czynnik ryzyka pojawienia się czerniaka uważa się obecnie znamiona dysplastyczne. Często jednak występują one na okrytych zwykle ubraniem częściach ciała, a mimo to z biegiem czasu dochodzi do rozwoju nowotworu.

Najnowsze badanie pokazało, że 80 proc. znamion dysplastycznych posiada mutacje w genie BRAF, najważniejszym onkogenie oraz punkcie uchwytu nowych leków, takich jak vemurafenib, stosowanych w leczeniu czerniaka. 70 proc. myszy z mutacją V600E w genie BRAF choruje na czerniaka. Ten model zwierzęcy stał się przedmiotem badań wpływu promieniowania UV na onkogenezę, prowadzonych przez zespół Richarda Maraisa z Uniwersytetu w Menchesterze.

Przeciętny czas powstawania czerniaka u myszy z mutacją wynosił 12,5 miesiąca. Gdy mysz została dodatkowo naświetlana promieniami UV czas ten skracał się do 7 miesięcy. W grupie kontrolnej (myszy bez mutacji w genie BRAF) nie wykazano powstawania czerniaka u żadnej z myszy, pomimo takiego samego narażenia na promieniowanie UV. Dzięki tej obserwacji wykazano, że promieniowanie UV nie jest bezpośrednią przyczyną powstawania czerniaka, jednak u osobników wrażliwych może ono znacząco ten proces przyspieszyć.

Użycie preparatów z filtrami z wysokim indeksem ochrony (SPF 50) może spowolnić proces onkogenezy, ale nigdy w pełni go nie zatrzyma. Wyjaśniać to może, dlaczego ludzie, pomimo regularnego stosowania kremów z filtrem UV chorują na czerniaka. Odniesienie wyników eksperymentu z modelu zwierzęcego na ludzki jest jednak ograniczone. Działanie ochronne kosmetyków z filtrem musiałoby zostać zweryfikowane na ludziach, jednak bardzo długi czas konieczny do obserwacji rozwoju nowotworu, utrudnia przeprowadzenie badania.

Publikacja dostarcza również dodatkowych informacji o patogenezie czerniaka. U 6 z 15 wykrytych nowotworów, które utworzyły się po narażeniu na promienie UV, odkryto powstawanie mutacji w genie Trp53 znanego z onkogenezy raka kolczysto- oraz podstawnokomórkowego skóry. Natomiast u myszy z czerniakiem niepoddanych promieniowaniu UV nie wykryto mutacji tego genu. Z 11 przypadków czerniaka, które powstały pomimo stosowania kremów z filtrem UV, tylko w jednym doszło to mutacji. Oznacza to, że kremy z filtrem mają znaczenie prewencyjne, ale nie zabezpieczają w pełni przed chorobą.

Wiele znamion powstaje w wieku dziecięcym. Są epidemiologiczne dowody na to, że poddawanie dzieci znacznej ilości promieniowania UV zwiększa ryzyko rozwoju nowotworów skóry w życiu dorosłym. Dermatolodzy radzą, aby w słoneczne dni stosować u dzieci przebywających na wolnym powietrzu duże ilości preparatów z wysokim indeksem ochrony UV. Światowa Organizacja Zdrowia zaleca, by osoby poniżej 18. roku życia nie korzystały z solarium.

Źródło: Nature 2014, doi:10.1038/nature13298.