NZOZ odpowiada wobec funduszu, a lekarz wobec pacjenta

„Jestem dyrektorem NZOZ-u, w którym udzielane są świadczenia w ramach poz i ambulatoryjnej opieki specjalistycznej (AOS). Na wszystkie świadczenia mamy podpisane umowy z NFZ. Do pracy w poradni specjalistycznej zatrudniam lekarza (indywidualna praktyka specjalistyczna w miejscu wezwania) na zasadzie umowy cywilnoprawnej, który ma ubezpieczenie OC. Czy ten lekarz ponosi pełną odpowiedzialność cywilną za szkody wyrządzone przy udzielaniu świadczeń medycznych (art. 415 KC) oraz za niewywiązanie się z umowy? Czy odpowiedzialność za szkody przy udzielaniu świadczeń zakontraktowanych ponoszą obie strony solidarnie (art. 35 ust. 5 UZOZ)? Jaki zapis w związku z powyższym powinien znaleźć się w umowie z lekarzem? Czy powinno być oddzielne ubezpieczenie OC dla poz i dla aos, czy też jedno dla wszystkich usług świadczonych w poz?" - pyta czytelniczka.

Przypuszczam, że pod pojęciem „pełnej odpowiedzialności" czytelniczka rozumie wyłączną odpowiedzialność lekarza, która wyklucza współodpowiedzialność zakładu. Omówienie tej kwestii wymaga udzielenia podstawowych informacji dotyczących zasad odpowiedzialności cywilnej. Zakres odpowiedzialności cywilnej
Kodeks cywilny przewiduje dwa odrębne reżimy odpowiedzialności cywilnej. Odpowiedzialność deliktowa powstaje wskutek wyrządzenia szkody (deliktu) czynem niedozwolonym. Źródłem tej odpowiedzialności jest samo popełnienie czynu niedozwolonego, takiego jak uszkodzenie ciała czy naruszenie dobra osobistego. Regulują ją przepisy art. 415-449 Kodeksu cywilnego (KC).

Odpowiedzialność kontraktowa powstaje wskutek niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania umownego. Źródłem jej jest więc umowa, z której płyną określone zobowiązania. Regulują ją przepisy art. 471-486 KC.

W przypadku świadczeń medycznych udzielanych prywatnie mamy najczęściej do czynienia ze zbiegiem odpowiedzialności z obu tytułów, jednak w przypadku świadczeń zakontraktowanych przez Narodowy Fundusz Zdrowia dochodzi do rozdzielenia reżimów odpowiedzialności.

Kontrakt z funduszem jest umową o świadczenie na rzecz osoby trzeciej (pacjenta). Zawierany jest z NFZ, nie z pacjentem, zakład ponosi więc odpowiedzialność kontraktową tylko wobec funduszu. Ponieważ szkoda w trakcie leczenia może zostać wyrządzona pacjentowi, nie funduszowi, zakład ponosi odpowiedzialność deliktową tylko wobec pacjenta.

Zasady odpowiedzialności kontraktowej wobec funduszu są doprecyzowane w § 3 Ogólnych warunków umów, który stanowi, że świadczeniodawca ponosi odpowiedzialność za udzielanie lub zaniechanie udzielania świadczeń przez osoby przez siebie zatrudnione, a także te, którym wykonywanie świadczeń powierzył (podwykonawcy) oraz odpowiada za szkody powstałe, także u osób trzecich, w związku z udzielaniem świadczeń. Z przepisu tego wynika, że to zakład ponosi pełną odpowiedzialność za lekarzy wykonujących świadczenia zakontraktowane, której nie może ograniczyć w stosunku do funduszu.

Umowa z lekarzem

Niezależnie od tego zakład odpowiada wobec pacjenta za wyrządzoną mu szkodę na zasadach odpowiedzialności deliktowej. Odpowiedzialność ta może zostać ograniczona w zależności od tego, na jakich zasadach nawiązano współpracę z lekarzem. Jeżeli lekarz przy udzielaniu świadczeń podlega kierownictwu i ma obowiązek stosować się do udzielanych mu wskazówek (zatrudnienie), to zakład jest odpowiedzialny za szkodę wyrządzoną z jego winy (art. 430 KC). Jeżeli takiemu kierownictwu nie podlega, a udzielanie świadczeń zostanie powierzone lekarzowi do samodzielnego wykonywania w ramach prowadzonej praktyki (podwykonawstwo), to zakład nie odpowiada za wyrządzone przez niego szkody (art. 429 KC). Przechodząc do poszczególnych pytań, odpowiadam, że lekarz może ponosić pełną odpowiedzialność deliktową za szkody wyrządzone przy udzielaniu świadczeń, jeżeli zostaną mu one powierzone do samodzielnego wykonywania w ramach prywatnej praktyki.

Odpowiedzialność zakładu

Jeżeli chodzi o niewywiązanie się z kontraktu z funduszem, to pełną odpowiedzialność wobec funduszu ponosi zakład, przy czym przysługuje mu roszczenie zwrotne wobec lekarza, którego wysokość będzie zależała od umowy z lekarzem. Art. 35 ust. 5 ustawy o zakładach opieki zdrowotnej nie ma zastosowania do umów zawieranych z lekarzami przez zakłady niepubliczne.

Odpowiedzialność solidarna zachodzić będzie tylko w przypadku wspólnej odpowiedzialności deliktowej wobec pacjenta (z art. 430) na podstawie art. 441 KC. Zapis umowny, który ograniczy odpowiedzialność zakładu, powinien powierzać lekarzowi samodzielne wykonywanie zakontraktowanych świadczeń w ramach prowadzonej praktyki. Zakład podlega obowiązkowi ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej za szkody wyrządzone przy udzielaniu świadczeń zakontraktowanych, natomiast lekarz podlega obowiązkowi ubezpieczenia za szkody wyrządzone przy wykonywaniu czynności zawodowych. Oba ubezpieczenia obejmują pełen zakres usług i nie muszą być zawierane oddzielnie dla poz i dla AOS.

Podstawa prawna:
1) art. 393, 415, 429, 430, 441, 443, 471 i 474 Kodeksu cywilnego;
2) § 3 Ogólnych warunków umów o udzielanie świadczeń opieki zdrowotnej - załącznik do rozporządzenia ministra zdrowia z 6 maja 2008 r. (Dz.U. nr 81, poz. 484);
3) art. 136b ust. 1 ustawy o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych;
4) art. 48a ust. 1 ustawy o zawodach lekarza i lekarza dentysty.