Program obowiązkowych szczepień nadal nie uwzględnia pneumokoków

Pomimo zapowiadanych wcześniej przez Ministerstwo Zdrowia zmian w zakresie zwiększenia dostępności do bezpłatnych szczepień przeciwko pneumokokom, nie zostały one ujęte w PSO 2014 jako powszechne dla całej populacji nowo urodzonych dzieci. Polska i Rumunia to dwa ostatnie kraje w Europie, które nie finansują z budżetu tego typu szczepień.

Przede wszystkim najmłodsi

W opinii specjalistów z Pediatrycz-nego Zespołu Ekspertów ds. Programu Szczepień Ochronnych przy Ministrze Zdrowia, szczepienia przeciw pneumokokom to pierwsze z listy zalecanych, jakie powinni wybrać rodzice najmłodszych dzieci. Szczepionkę należy podać jak najwcześniej — już od drugiego miesiąca życia.

Pneumokok (Streptococcus pneumoniae) to jeden z najgroźniejszych patogenów. Inwazyjnej chorobie pneumokokowej (IChP) towarzyszy wysoka śmiertelność oraz wysoki procent powikłań, często nieodwracalnych. Sytuacja jest alarmująca, ponieważ bakterie te są coraz bardziej oporne na antybiotyki.
W dalszej kolejności w grupie najmłodszych dzieci specjaliści rekomendują szczepienia przeciw:|

- meningokokom — w Polsce i w Europie dominują bakterie z grupy B oraz C; przeciwko serotypowi C są dostępne szczepionki już dla dzieci od drugiego miesiąca życia;

- ospie wietrznej. Choć uważa się ją za niegroźną, może powodować poważne powikłania. W Polsce w ostatnich kilku latach odnotowuje się ok. 150-200 tys. przypadków zachorowań rocznie, głównie wśród dzieci od 3. do 14. roku życia. 700-1000 pacjentów rocznie trafia do szpitala w wyniku ciężkiego przebiegu wietrznej ospy.

- rotawirusom, które powodują ostre biegunki, wymioty, są przyczyną odwodnienia; warto rozważyć zaszczepienie dziecka między 6. a 12. tygodniem życia.

Zabezpieczenie młodzieży

Nastolatki to kolejna grupa szczególnie narażona na choroby zakaźne. Wiąże się to z zachodzącymi w okresie dojrzewania zmianami w organizmie, które obniżają odporność na wszelkiego rodzaju zakażenia. Na tym etapie życia wzrasta też liczba kontaktów z rówieśnikami w szkole, na dyskotekach czy podczas wspólnych wyjazdów, które sprzyjają zarażeniu wieloma bakteriami.

Rekomendowane jest szczepienie młodzieży przeciw:

- meningokokom — szczyt zachorowań notowany jest między 11. a 19. rokiem życia; bakterie przenoszą się drogą kropelkową, a pocałunki, picie z jednej butelki, używanie tych samych sztućców, palenie tego samego papierosa mogą im tylko ułatwić rozprzestrzenianie się.

- pneumokokom — ryzyko zakażeń pneumokokowych u młodzieży to przede wszystkim większe ryzyko zapalenia płuc. Od 2013 r. skoniugowana szczepionka przeciwko pneumokokom (PCV13) zalecana jest we wszystkich grupach wiekowych.

- wirusowi brodawczaka ludzkiego (HPV), który jest szeroko rozpowszechniony; przewlekłe zakażenie może doprowadzić do zmian przednowotworowych oraz raka szyjki macicy (trzeci co do częstości rozpoznania nowotwór u kobiet w Polsce). Szczepionka będzie najbardziej skuteczna, gdy zostanie podana dziewczętom w 9.-11. roku życia.

- krztuścowi (koklusz), który jest szczególnie niebezpieczny dla niemowląt, ale źródłem zakażenia może być nie w pełni zaszczepione rodzeństwo oraz osoby dorosłe. Dlatego aktualnie zaleca się szczepienia przeciw krztuścowi młodzieży i dorosłych.

Profilaktyka wśród seniorów

Osoby starsze, w związku z powolnym wyczerpywaniem się możliwości układu odpornościowego, znacznie częściej niż młodsi mogą zachorować na groźne zakażenia.

Seniorzy powinny szczepić się przede wszystkim przeciwko:
pneumokokom, które są równie niebezpieczne dla osób starszych, jak dla dzieci i młodzieży ze względu na osłabienie układu odpornościowego. W konsekwencji zwiększa się ryzyko zachorowania na ciężkie postacie chorób pneumokokowych i prawdopodobieństwo ich poważniejszego przebiegu. Śmiertelność z powodu chorób wywołanych przez pneumokoki jest największa wśród osób w podeszłym wieku, ponieważ w tej grupie najczęściej współistnieją inne schorzenia, które są dodatkowym obciążeniem i pogarszają rokowania.

krztuścowi — osoby dorosłe i seniorzy mogą być źródłem zakażenia dla otoczenia, szczególnie dla niemowląt.

grypie — coroczne szczepienia nie tylko chronią przed infekcją, ale jednocześnie pobudzają układ odpornościowy do efektywniejszej pracy. Najczęstszymi powikłaniami grypy są groźne dla seniorów zapalenie oskrzeli i płuc. Na ciężki przebieg i poważne powikłania najbardziej narażone są osoby cierpiące na choroby przewlekłe układów: sercowo-naczyniowego, oddechowego, a także wątroby i nerek oraz cukrzycę.



Kampania medialna
GIS zachęca do immunizacji

W 20 polskich miastach wystartowała kampania medialna pod hasłem „Zaszczep w sobie chęć szczepienia”, której celem jest promocja szczepień ochronnych oraz podniesienie świadomości społeczeństwa w zakresie zapobiegania chorobom zakaźnym. Inicjatorem kampanii jest Główny Inspektorat Sanitarny.
W ramach miesięcznej kampanii odbędzie się emisja spotów edukacyjnych na nośnikach LCD w środkach komunikacji miejskiej w Bydgoszczy, Świdnicy, Kielcach, Legnicy, Łomży, Nowym Sączu, Opolu, Poznaniu, Pile, Szczecinie, Zielonej Górze, Wrocławiu, Białej Podlaskiej, Chełmie, Jeleniej Górze, Białymstoku, Skierniewicach, Kędzierzynie Koźlu, Koninie oraz Gdyni.
Więcej: www.gis.gov.pl


Zalecenia WHO
Główny cel: jak najlepszy efekt populacyjny

Zgodnie z rekomendacjami Światowej Organizacji Zdrowia z 2012 r., wybór szczepionki do Programu Szczepień Ochronnych w danym kraju powinien być oparty na aktualnej sytuacji epidemiologicznej, dystrybucji serotypów powodujących zakażenia inwazyjne w poszczególnych grupach wiekowych oraz danych farmakoekonomicznych. Nadrzędnym celem szczepień jest osiągnięcie jak najlepszego efektu populacyjnego, co oznacza, że szczepiąc dzieci, chronimy również dorosłych.


Doświadczenia kieleckie
Istotna redukcja zachorowań na zapalenie płuc

10-letnie obserwacje po wprowadzeniu przez samorząd Kielc powszechnych szczepień noworodków przeciwko pneumokokom (początkowo szczepionką PCV7, a obecnie PCV13) pokazały, że nastąpił znamienny spadek liczby wymagających hospitalizacji zapaleń płuc u najmłodszych dzieci. Pośrednim efektem podania PCV7 była statystycznie istotna redukcja zachorowań z powodu zapalenia płuc wśród osób między 30. a 49. rokiem życia o 16,5 proc., w grupie osób od 50. do 64. roku życia o 40,4 proc.

Od ponad pięciu lat obserwowany jest w Kielcach efekt populacyjny szczepień. Wskazuje on jednoznacznie, że szczepienie wszystkich noworodków to jedyna skuteczna prewencja — zarówno z punktu widzenia epidemiologicznego, jak też zdrowia publicznego.

Zdaniem specjalisty
Możemy wytworzyć pamięć immunologiczną

prof. dr hab. med. Ewa Bernatowska, kierownik Kliniki Immunologii Instytutu Pomnika-Centrum Zdrowia Dziecka:

Układ odpornościowy dziecka do drugiego roku życia jest na tyle niedojrzały, że choroba zakaźna może spowodować katastrofalne skutki. Do tego przechorowanie niektórych chorób zakaźnych, nawet o ciężkim przebiegu, nie daje trwałej odporności. Małe dziecko po przejściu krztuśca czy chorób wywołanych bakteriami otoczkowymi, takimi jak: Haemophilus influenzae, Streptococcus pneumoniae i meningokoki, powinno być w możliwie najkrótszym czasie zaszczepione przeciwko chorobie, na którą zapadło.

Jak wykazują badania naukowe, szczepionki gwarantują w sposób bezpieczny i kontrolowany wytworzenie pamięci immunologicznej. Obecnie coraz mniej jest szczepionek, które tylko przez krótki czas chronią przed zachorowaniem.