Ryzyko odwarstwienia siatkówki w czasie ciąży

Na pytanie odpowiada dr n. med. Magdalena Ulińska,
adiunkt Katedry i Kliniki Okulistyki II Wydziału Lekarskiego AM w Warszawie:

Tego typu wada wzroku zwykle pojawia się w wieku około 11-15 lat, co ma związek z pokwitaniem i okresem szybkiego wzrostu organizmu. W przypadku oka nadmierny wzrost tkanek może doprowadzić do tego, że ono rośnie większe niż u większości ludzi. Przeciętny wymiar gałki ocznej liczony od szczytu rogówki (najbardziej ku przodowi położony punkt) do tylnego bieguna (najdalej położony punkt) wynosi ok. 22-24 mm. U krótkowidza ten wymiar zwykle przekracza 25,5-26 mm, a w skrajnych przypadkach sięga nawet 40 mm.
Wysoka krótkowzroczność wiąże się z wyższym prawdopodobieństwem, że budowa anatomiczna oka znacznie odbiega od prawidłowej. Te nieprawidłowości to przede wszystkim wyraźnie cieńsza siatkówka, uboga w stosunku do zwiększonej powierzchni liczba naczyń oraz związane ze słabym ukrwieniem zmiany zwyrodnieniowe obwodowej części siatkówki. Dochodzi też do rozciągnięcia położonej pod siatkówką i odżywiającej ją w dużej mierze naczyniówki oraz ścieńczenia najbardziej zewnętrznej, ochraniającej oko twardówki.
W większości przypadków istnieje wyraźna zależność pomiędzy wartością wady refrakcji, długością gałki ocznej i stanem siatkówki oraz pozostałych tkanek oka. Nie jest to jednak reguła pozbawiona wyjątków i bardzo często zdarza się, że mimo bardzo dużej wady, siatkówka wygląda na zupełnie zdrową; bywa też odwrotnie - wada jest niewielka (czasami poniżej 3-4 dioptrii), a zmiany w siatkówce bardzo wyraźne.
Najpoważniejszym powikłaniem związanym ze zmianami krótkowzrocznymi w oku może być odwarstwienie siatkówki - choroba wymagająca operacji, która nie zawsze kończy się sukcesem.
Jaki to ma związek z ciążą? Obecność zmian zwyrodnieniowych obwodowej siatkówki stwarza ryzyko odwarstwienia siatkówki. Oczywiście nie oznacza to, że ryzyko to jest jednakowe u wszystkich. To zależy od naturalnych procesów naprawczych (samoistne tworzenie się blizn wokół degeneracji) oraz trybu życia. Nagłe wysiłki fizyczne w pracy lub podczas uprawiania sportów, nieprzewidziane urazy i inne czynniki mogą spowodować niewielkie, ale raptowne przemieszczanie się tkanek wewnątrz oka, co powoduje wyrwanie fragmentu siatkówki, najczęściej w miejscu degeneracji i wtedy ryzyko odwarstwienia siatkówki jest ogromne. Podobny mechanizm przemieszczania się tkanek w oku działa w momencie silnego napinania się, a z tym mamy do czynienia podczas parcia w drugiej fazie typowego porodu siłami natury. Wynika z tego, że fizjologiczna ciąża (bez zaburzeń metabolicznych lub wyraźnej niedokrwistości) oraz pierwszy etap porodu nie stanowią zagrożenia.
Każda kobieta spodziewająca się dziecka, a zwłaszcza osoba krótkowzroczna powinna zostać zbadana przez okulistę pod koniec drugiego trymestru ciąży. Badanie powinno być przeprowadzone po rozszerzeniu źrenic, żeby nie mieć żadnych wątpliwości, jaki jest stan obwodowej siatkówki.
Jeżeli lekarz nie stwierdzi żadnych zmian, to niezależnie od wielkości wady wzroku, nie ma przeciwwskazań do naturalnego porodu. Natomiast stwierdzenie zmian, wymaga ich niezwłocznego leczenia, które polega na zabezpieczeniu siatkówki wokół degeneracji laserem termicznym. Zabieg ten może być bez przeszkód przeprowadzony u kobiety ciężarnej, gdyż nie zagraża ani jej, ani dziecku. Decyzja o metodzie rozwiązania ciąży w przypadku stwierdzenia zmian zwyrodnieniowych zależy od nasilenia tych zmian oraz stopnia ich zabezpieczenia. Jeśli siatkówka jest słaba, to bezpieczniejsze dla rodzącej będzie rozwiązanie ciąży przez cięcie cesarskie, gdyż zapobiegnie ryzyku odwarstwienia siatkówki.