Statyny a wysiłek fizyczny

Na pytanie odpowiada dr med. Marcin Grabowski, I Katedra i Klinika Kardiologii AM w Warszawie:

Wyniki opublikowanych badań klinicznych z zastosowaniem statyn wykazały istotne korzyści ze stosowania tej grupy leków w celu prewencji zdarzeń sercowo-naczyniowych. Zalecenia dotyczące stosowania statyn poszerzają się. Obejmują coraz młodsze grupy pacjentów, również osoby aktywne zawodowo, w tym pracujące fizycznie. Ponieważ jednym z działań niepożądanych statyn są powikłania związane z uszkodzeniem mięśni poprzecznie prążkowanych (miopatia), rzeczywiście może pojawić się pytanie, czy u ludzi pracujących fizycznie należałoby unikać statyn.
Do czynników ryzyka wystąpienia miopatii postatynowej zalicza się przede wszystkim: zaawansowany wiek (szczególnie powyżej 80 roku życia), wyniszczenie, niewydolność nerek (szczególnie w nefropatii cukrzycowej), niewydolność wątroby, niedoczynność tarczycy, okres okołooperacyjny oraz ciężkie zakażenia. Ryzyko niepożądanych reakcji mięśniowych po statynach wzrasta istotnie przy stosowaniu wielu leków, szczególnie tych hamujących ich metabolizm, poprzez wpływ na cytochrom P-450 (m.in. fibraty, cyklosporyna, leki przeciwgrzybicze, antybiotyki makrolidowe, erytromycyna i klarytromycyna, werapamil, amiodaron). Zagrożenie wydają się również zwiększać: spożywanie dużych ilości soku grejpfrutowego (więcej niż litr dziennie), zaburzenia gospodarki elektrolitowej, rozległe urazy, niedotlenienie krwi, alkohol, amfetamina, kokaina, LSD.
Obecnie brak jest przesłanek, które wskazywałyby na to, że intensywny wysiłek fizyczny może zwiększać ryzyko działań niepożądanych. Biorąc pod uwagę aktualną wiedzę dotyczącą powikłań mięśniowych po zastosowaniu statyn, nie ma przesłanek, by nie zalecać ich stosowania u pacjentów z normalną aktywnością fizyczną, w tym osób pracujących fizycznie. Można ewentualnie rozważyć tymczasowe odstawienie bądź zmniejszenie dawki statyny na okres intensywnego wysiłku fizycznego w sytuacjach zwiększonego ryzyka wystąpienia takich działań. Nie ma również przesłanek do wyszczególnienia którejkolwiek ze statyn, spośród całej grupy terapeutycznej, jako tej szczególnie zalecanej u pacjentów wykonujących znaczny wysiłek fizyczny. Co prawda, w piśmiennictwie donoszono o przypadkach objawów miopatii przy stosowaniu statyn po bardzo intensywnym wysiłku fizycznym czy dużym innym stresie dla organizmu, jednak w sytuacjach tych najczęściej współistniały inne czynniki predysponujące do wystąpienia takich działań niepożądanych.
Statyny są obecnie dobrze przebadaną grupą lekową, posiadającą badania kliniczne, w których poddano wieloletniej obserwacji setki tysięcy pacjentów, z pełną kontrolą działań niepożądanych. Mamy dowody na korzystne działanie statyn na wydolność fizyczną pacjentów. Statyny nie tylko zmniejszają ryzyko zdarzeń sercowo-naczyniowych, ale również zmniejszają progresję zmian miażdżycowych i - jak wskazują najnowsze badania - nawet mogą je cofać; hamują miażdżycę w tętnicach wieńcowych i w tętnicach obwodowych. Może to skutkować poprawą wydolności fizycznej pacjenta, a przez to zwiększyć jego zdolność do wykonywania intensywnego wysiłku fizycznego.