Zaległe składki emerytalne

Składki na ZUS, do odprowadzania których zobowiązane są publiczne zakłady opieki zdrowotnej, obejmują składki na ubezpieczenia społeczne (emerytalne, rentowe, wypadkowe i chorobowe), na ubezpieczenie zdrowotne i na Fundusz Pracy. Na marginesie warto zaznaczyć, że publiczne ZOZ-y nie muszą płacić składek na Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych.

Obowiązki pracodawcy

Największą część składek na ZUS stanowią składki na ubezpieczenie emerytalne. Wynoszą 19,52 proc. podstawy wymiaru, czyli przychodu zatrudnionego, z czego połowa potrącana jest z jego wynagrodzenia, a druga połowa finansowana jest przez zakład pracy. Z tej części składek, która pochodzi z wynagrodzenia zatrudnionego, 7,3 proc. podstawy wymiaru powinno być przekazywane do drugiego filaru systemu emerytalnego, który stanowią otwarte fundusze emerytalne.
Z art. 47 ust. 9 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych wynika, że ZUS ma obowiązek przekazać do drugiego filaru tylko tę część składek, która została należycie opłacona i udokumentowana. Wskazany przepis stanowi, że przekazanie składki do otwartego funduszu emerytalnego powinno nastąpić niezwłocznie, nie później jednak niż w ciągu 15 dni roboczych, licząc od otrzymania składki opłaconej przy użyciu dokumentów płatniczych, raportów miesięcznych i deklaracji. Żaden przepis nie nakłada na ZUS obowiązku sfinansowania i przekazania do drugiego filaru składek nieopłaconych.

Warunki restrukturyzacji

Restrukturyzacja finansowa publicznych ZOZ-ów polega m.in. na umorzeniu i rozłożeniu na raty spłaty zaległych składek na ZUS. Umorzeniu podlegają składki (wraz z odsetkami) na Fundusz Pracy oraz na ubezpieczenia społeczne w tej części, w jakiej finansowane są przez zakład. Wyjątek stanowią składki na ubezpieczenie emerytalne, które nie podlegają umorzeniu w żadnej części. Zaległe składki (wraz z odsetkami) na ubezpieczenie emerytalne oraz na pozostałe ubezpieczenia społeczne w części finansowanej przez zatrudnionego (cała składka chorobowa i część rentowej), a także składki na ubezpieczenie zdrowotne mogą być jedynie rozłożone na raty. Spłata tych składek w okresie restrukturyzacji jest jednym z warunków umorzenia pozostałej części zaległych składek na ZUS oraz innych zobowiązań publicznoprawnych zakładu, a także zakończenia postępowania restrukturyzacyjnego.
Z terminów określonych w przepisach wynika, że postępowania restrukturyzacyjne powinny właśnie dobiegać końca, wobec czego zaległe składki emerytalne wraz z odsetkami za zwłokę od zaległości podatkowych, które wnoszą obecnie 12,5 proc., powinny zostać ostatecznie uregulowane w najbliższym czasie.
Od składek emerytalnych, które nie zostały przekazane do otwartych funduszy emerytalnych w terminie, naliczane są oddzielne odsetki według zmiennej stopy procentowej, obliczanej jako średnia arytmetyczna średnich ważonych stóp rentowności 52-tygodniowych bonów skarbowych. Stawka tych odsetek wynosi obecnie 4,62 proc. Jeżeli nieprzekazanie składek nastąpiło z winy ZUS-u, to odsetki te płaci ZUS. Jeżeli nieprzekazanie składek nastąpiło z winy płatnika, to odsetki te pokrywa płatnik, którego ZUS obciąża dodatkową opłatą w wysokości tychże odsetek.

Prawo do roszczeń o odszkodowanie

Jeżeli wysokość odsetek nie dorównuje wysokości zysków, jakie otwarty fundusz emerytalny osiągnął w okresie zwłoki, to ubezpieczonemu przysługuje roszczenie o odszkodowanie z tytułu popełnienia przez ZUS bądź zakład pracy czynu niedozwolonego. Odszkodowanie powinno pokrywać różnicę między wartością przekazanych odsetek, a wartością zysku, jaki przypadłby ubezpieczonemu, gdyby jego składki wpłynęły do funduszu w terminie. Dopuszczalność wystąpienia z tego rodzaju roszczeniem odszkodowawczym przeciwko ZUS-owi została uznana przez Sąd Najwyższy. Nie widzę powodów, dla których analogicznego roszczenia nie można by kierować przeciwko płatnikowi składek w tych wypadkach, w których on odpowiada za zwłokę w przekazaniu składek. Jednak uwaga: występując z roszczeniem przeciwko płatnikowi, trzeba uwzględnić ponadto odsetki za zwłokę od zaległości podatkowych, które po wyegzekwowaniu przez ZUS są przekazywane do otwartego funduszu w części naliczonej od tej części składki, jaka podlega przekazaniu (art. 23 ust. 2 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych).

Podstawa prawna:
1) art. 16 ust. 1-3, art. 17 ust. 1 i 2, art. 18 ust. 1, art. 22 ust. 1 i 3, art. 23 ust. 1 i 2, art. 47 ust. 9-10j ustawy z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (tekst jedn. Dz.U. z 2007 r. nr 11, poz. 74 ze zm.),
2) art. 2 ust. 1 ustawy z 13 lipca 2006 r. o ochronie roszczeń pracowniczych w razie niewypłacalności pracodawcy (Dz.U. nr 158, poz. 1121),
3) art. 5 ust. 1 pkt 1 i 2, art. 6 ust. 1 pkt 2 i ust. 2 pkt 1 oraz art. 7 ustawy z 15 kwietnia 2005 r. o pomocy publicznej i restrukturyzacji publicznych zakładów opieki zdrowotnej (Dz.U. nr 78, poz. 684 ze zm),
4) obwieszczenie ministra finansów z 31 sierpnia 2007 r. w sprawie odsetek za zwłokę od zaległości podatkowych (M.P. nr 58, poz. 663),
5) komunikat prezesa Zakładu Ubezpieczeń Społecznych z 21 września 2007 r. w sprawie wysokości odsetek należnych z tytułu nieprzekazania w terminie składek do otwartego funduszu emerytalnego (M.P. nr 66, poz. 740),
6) uchwała siedmiu sędziów Sądu Najwyższego z 5 kwietnia 2006 r., sygn. III CZP 121/05 (OSNC z 2006 r. nr 11, poz. 178).