Czas dyżurów radiologów

Zgodnie z art. 32g ustawy o zakładach opieki zdrowotnej w brzmieniu obowiązującym od 1 stycznia 2008 r., czas pracy pracowników komórek organizacyjnych (zakładów, pracowni) radiologii, radioterapii lub medycyny nuklearnej nie może przekraczać 5 godzin na dobę i przeciętnie 25 godzin na tydzień w przeciętnie pięciodniowym tygodniu pracy w okresie rozliczeniowym nieprzekraczającym 3 miesięcy. Ów skrócony czas pracy dotyczy tylko tych pracowników, do których podstawowych obowiązków należy:
a) stosowanie źródeł promieniowania jonizującego w celach diagnostycznych lub leczniczych, lub
b) prowadzenie badań naukowych z zastosowaniem tego promieniowania, lub
c) dokonywanie pomiarów dozymetrycznych tego promieniowania.
Stosowanie źródeł promieniowania obejmuje m. in.: wykonywanie badań lub zabiegów, asystowanie przy nich bądź wykonywanie czynności pomocniczych, obsługę urządzeń zawierających źródła promieniowania lub wytwarzających promieniowanie oraz wykonywanie czynności zawodowych bezpośrednio przy chorych leczonych za pomocą źródeł promieniotwórczych.

Kto może dyżurować?

Do dyżuru medycznego mogą zostać zobowiązani tylko ci spośród ww. pracowników radiologii, radioterapii lub medycyny nuklearnej, którzy spełniają ponadto trzy warunki:
1) posiadają wyższe wykształcenie,
2) wykonują zawód medyczny,
3) są zatrudnieni w szpitalu lub innym ZOZ-ie przeznaczonym dla osób, których stan zdrowia wymaga udzielania całodobowych świadczeń.
Do dyżuru medycznego nie mogą być zatem zobowiązani technicy medyczni, specjaliści technik radioterapii ani inspektorzy ochrony radiologicznej, jeżeli posiadają jedynie średnie wykształcenie, jak również lekarze radiolodzy zatrudnieni w przychodniach. Pracownicy ci mogą zostać zobowiązani do pełnienia zwykłych dyżurów pracowniczych na zasadach określonych w kodeksie pracy.

Ważne przepisy prawa atomowego

Zatrudnienie w skróconym czasie pracy nie wyklucza możliwości zobowiązania pracownika do pełnienia dyżuru lub pracy w godzinach nadliczbowych. Jak zauważył Sąd Najwyższy, kodeks pracy nie zawiera zakazu zatrudniania w godzinach nadliczbowych pracowników objętych skróconym czasem pracy. Zatrudnienie radiologów podlega jednak ograniczeniom przewidzianym w przepisach prawa atomowego. Stanowią one, że suma dawek promieniowania jonizującego dla pracowników nie może przekraczać dawek granicznych określonych w rozporządzeniu Rady Ministrów.
Dawki graniczne wyrażane są jako dawki skuteczne (efektywne) i równoważne. Dawka równoważna oznacza dawkę promieniowania pochłoniętą w danej tkance lub narządzie, a dawka skuteczna to suma dawek równoważnych. Podstawowa dawka graniczna dla pracowników, wyrażona jako dawka skuteczna, wynosi 20 mSv (milisiwertów) w ciągu roku kalendarzowego. Dawka ta może zostać przekroczona do wartości 50 mSv w roku kalendarzowym, pod warunkiem, że w ciągu kolejnych 5 lat jej sumaryczna wartość nie przekroczy 100 mSv.
Rozporządzenie wyznacza również dawki graniczne, wyrażone w dawkach równoważnych, dla soczewek oczu (150 mSv), dla skóry (500 mSv) oraz dla dłoni, przedramion, stóp i podudzi (500 mv). Warto podkreślić, że dawka graniczna obejmuje sumę dawek pochodzących ze wszystkich rodzajów działalności łącznie, czyli np. z zatrudnienia w kilku miejscach.
Prawo atomowe nakłada ponadto na kierownika danej jednostki obowiązek zachowania zasady optymalizacji, która wymaga takiej organizacji pracy, aby liczba osób narażonych na promieniowanie była jak najmniejsza, a otrzymywane przez nie dawki były możliwie małe.

Radiolog na dyżurze medycznym

Biorąc powyższe pod uwagę, radiolodzy mogą być zobowiązani do pełnienia dyżurów medycznych na takich samych zasadach, jak inni lekarze. Obowiązują ich te same normy dobowego i tygodniowego odpoczynku, a na pracę przekraczającą 48 godzin tygodniowo potrzebna jest ich zgoda. Wynagrodzenie za dyżur w wysokości wynagrodzenia za pracę w godzinach nadliczbowych przysługuje im po przekroczeniu skróconych norm czasu pracy.
Z orzecznictwa Sądu Najwyższego wynika, że dodatkowe zatrudnienie radiologa przy pracy tego samego rodzaju zostanie uznane za zatrudnienie w godzinach nadliczbowych. Dodatkowe zatrudnienie jest możliwe tylko pod warunkiem zatrudnienia go do pracy innego rodzaju. Zawarcie odrębnej umowy o pracę między tymi samymi podmiotami musi być jednak traktowane jako wyjątek od reguły, która stanowi, że pracownika z tym samym pracodawcą może łączyć tylko jeden stosunek pracy. Regułę tę Sąd Najwyższy wyprowadził z założeń, które leżą u podstaw konstrukcji stosunku pracy oraz z funkcji ochronnej prawa pracy. Wypada zatem przyjąć, iż dodatkowe zatrudnienie nie może służyć omijaniu ograniczeń związanych z pracą w godzinach nadliczbowych, ani naruszać minimalnych norm odpoczynku pracownika.

Podstawa prawna:
1) art. 32g ust. 3, 5 pkt 1 i ust. 6 oraz art. 32j-32jb ustawy o zakładach opieki zdrowotnej,
2) art. 9 ust. 1 i art. 14 ust. 1 ustawy z 29 listopada 2000 r. - Prawo atomowe (tekst jedn. Dz. U. z 2007 r. nr 42, poz. 276),
3) § 2 rozporządzenia Rady Ministrów z 18 stycznia 2005 r. w sprawie dawek granicznych promieniowania jonizującego (Dz. U. nr 20, poz. 168),
4) wyrok Sądu Najwyższego z 19 lipca 194 r., sygn. I PRN 98/84 (OSPiKA z 1985 r. nr 12, poz. 237),
5) wyrok Sądu Najwyższego z 13 marca 1997 r., sygn. I PKN 43/97 (OSNP z 1997 r. nr 24, poz. 494).