Odczuwanie wstydu przez pacjenta może przynieść wiele szkód, dlatego lekarze, którzy przekazują mu przygniatające wieści, powinni wspierać go nie tylko wiedzą merytoryczną, ale również zwykłym, ludzkim współczuciem — uważa Agnieszka Waluszko, konsultant w zakresie HIV/AIDS, psycholog z Fundacji Edukacji Społecznej.

Odczuwanie wstydu przez pacjenta może przynieść wiele szkód, dlatego lekarze, którzy przekazują mu przygniatające wieści, powinni wspierać go nie tylko wiedzą merytoryczną, ale również zwykłym, ludzkim współczuciem — uważa Agnieszka Waluszko, konsultant w zakresie HIV/AIDS, psycholog z Fundacji Edukacji Społecznej.

Jakie funkcje spełnia wstyd?Wstyd jest emocją. Jeżeli się wstydzimy, świadczy to o tym, że mamy do siebie jakieś żale, uwagi, czujemy się gorsi, niepełnowartościowi. Kiedy myślimy o sobie: jestem głupi, zły, porównując się do ogółu, do tak zwanej normy (cokolwiek to znaczy), wtedy nasz wstyd jest toksyczny, paraliżujący, przeszkadzający w życiu. Ale jest też wstyd zdrowy, który chroni nas przed dokonywaniem niezgodnych z normami, nazwijmy to złych rzeczy, za które później byśmy się wstydzili. Co pani sądzi o stworzeniu listy chorób wstydliwych i obecności na niej zakażenia HIV?Zastanawiałam się nad tym i doszłam do wniosku, że HIV/AIDS nie pasuje do chorób wstydliwych. O zakażeniu HIV pacjenci boją się mówić raczej ze strachu, nie ze wstydu — chodzi o stygmat. Niektórzy jednak czują się niepełnowartościowi przez to, że są nosicielami choroby zakaźnej, czują się faktycznie gorsi, mniej sprawni...Winni?Tak, mam pacjentów, którzy mają poczucie winy. Biorą na siebie zakażenie HIV, uważają, że to wyłącznie obciąża ich sumienia. Wynika to z panujących w społeczeństwie stereotypów, że zakażeni rzeczywiście sami są sobie winni, bo to na pewno narkomani, prostytutki, geje. W rzeczywistości problem ten dotyczy wszystkich. Przecież nikt nie zakaził się HIV, bo tak sobie zaplanował. Tłumaczę pacjentom, że to nie oni są winni, lecz właśnie wirus.Według badań, wstyd może być przyczyną ukrywania choroby, nawet przed najbliższymi. Czy w takim kontekście może być groźny?Tu wchodzimy w konkretne przepisy kodeksu karnego. Osoba, która nie informuje partnera seksualnego o swojej chorobie zakaźnej, podlega karze. HIV jest nawet wyszczególniony w osobnym artykule. I w takiej sytuacji wstyd jest groźny podwójnie, bo z jednej strony może doprowadzić do narażenia zdrowej, bliskiej osoby na zakażenie, czyli na utratę zdrowia, a nawet życia, z drugiej — dany pacjent skazuje siebie na odpowiedzialność karną. Z takim wstydem trzeba walczyć, żeby nie ponosić później jego bardzo dotkliwych konsekwencji.Bywa tak, że pacjenci dowiadują się o swojej chorobie zakaźnej i po takim zawiadomieniu są pozostawieni sami sobie. W Warszawie raczej nie ma z tym problemu. Chorzy są najczęściej diagnozowani w punktach konsultacyjnych, gdzie personel jest przygotowany i potrafi zapewnić „pakiet informacyjno-wsparciowy”. Potem trafiają do specjalisty chorób zakaźnych, bo nie ma najmniejszych trudności z dostępem do takiego lekarza. Jednak w mniejszych miejscowościach może być z tym gorzej. Wyobrażam sobie, że pacjenci mogą trafiać do internistów, ewentualnie w ogóle nie trafiają do lekarza, właśnie z powodu wstydu i strachu. A lekarz podstawowej opieki ma tu do odegrania ogromną rolę. Powinien skierować chorego do specjalisty, ale też przedstawić listę organizacji, fundacji, które zajmują się pacjentami seropozytywnymi, oferują im wsparcie pozamedyczne, pokazują, że życie nagle się nie kończy.Jak pomóc pacjentowi, na którego spada cios „pozytywnego wyniku”?Ponieważ pracuję również w punkcie testowania, nierzadko gdy wydawałam pacjentowi wynik dodatni, reakcją był płacz czy omdlenie. Pacjentowi można pomóc w jeden sposób — uzbrajając go w rzetelną wiedzę na temat wirusa HIV, zakażenie którym jest obecnie traktowane jako choroba przewlekła, a nie choroba śmiertelna. W dobie nowoczesnej farmakologii osoby zakażone HIV  mogą żyć do późnej starości. I taki przekaz powinny otrzymać.