Więcej niż połowa dorosłej populacji ma nadmierną masę ciała. Problem ten dotyczy ponad 60 proc. mężczyzn i ok. 50 proc. kobiet. Co więcej, częstość występowania nadwagi i otyłości w Polsce wykazuje tendencję wzrostową. Próbuje temu przeciwdziałać ogólnopolski program redukcji masy ciała, realizowany przez Instytut Żywności i Żywienia w ramach projektu „Zachowaj równowagę”.

Więcej niż połowa dorosłej populacji ma nadmierną masę ciała. Problem ten dotyczy ponad 60 proc. mężczyzn i ok. 50 proc. kobiet. Co więcej, częstość występowania nadwagi i otyłości w Polsce wykazuje tendencję wzrostową. Próbuje temu przeciwdziałać ogólnopolski program redukcji masy ciała, realizowany przez Instytut Żywności i Żywienia w ramach projektu „Zachowaj równowagę”.

„Dane epidemiologiczne wskazują, iż należy zmobilizować wszelkie siły do walki z największą epidemią XXI w., jaką jest otyłość. Skuteczne działania pozwolą zmniejszyć liczbę zachorowań na cywilizacyjne choroby przewlekłe, a tym samym zaoszczędzić spore kwoty z budżetu państwa przeznaczane na leczenie otyłości i jej powikłań” — mówi dr med. Wioleta Respondek z Instytutu Żywności i Żywienia (IŻŻ).Podkreśla jednocześnie, że prowadzone przez IŻŻ wraz z Polskim Towarzystwem Dietetyki ogólnopolskie, bezpłatne dla pacjentów 12-tygodniowe programy redukcji masy ciała stanowią skuteczne i z punktu widzenia budżetu państwa finansowo korzystne narzędzie walki z otyłością. Projekt nosi nazwę „Zapobieganie nadwadze i otyłości oraz chorobom przewlekłym poprzez edukację społeczeństwa w zakresie żywienia i aktywności fizycznej” — w skrócie: „Zachowaj równowagę”. Uczestnicy pierwszych siedmiu edycji programu zrzucili łącznie już prawie 1,5 tony zbędnego tłuszczyku! 1600 osób ma szansę zmniejszyć masę ciałaW siedmiu miastach w programach uczestniczyły łącznie 354 osoby, które straciły w sumie 1421 kg. Średnia redukcja masy ciała uczestnika to ok. 5 kg. Rekordzista stracił 22,9 kg — redukując masę ciała ze 120,9 kg do 98 kg; obniżył przy tym BMI z 41,8 (otyłość olbrzymia) do 33,9 (otyłość I stopnia).„Nasze doświadczenia z realizacji bezpłatnych 12-tygodniowych programów redukcji masy ciała wskazują, że stanowią one skuteczne i stosunkowo tanie systemowe rozwiązanie w walce z otyłością. Koszt takiej kompleksowej opieki nad jedną osobą wynosi ok. 1500 zł. Pacjent biorący udział w programie korzysta dwa lub trzy razy w tygodniu z fachowo prowadzonych ćwiczeń na sali i w basenie, ma dwa indywidualne spotkania z dietetykiem i dwa spotkania podczas warsztatów dietetycznych. Uczestniczy też w sześciu spotkaniach z psychologiem. Każdy pacjent ma wykonywaną próbę wysiłkową z oceną kardiologa, dwukrotne badania krwi i podlega kontroli lekarskiej” — wyjaśnia prof. Mirosław Jarosz, dyrektor IŻŻ i kierownik projektu „Zachowaj równowagę”. W ramach projektu do końca 2015 r. odbędą się 32 edycje 12-tygodniowych programów redukcji masy ciała. Kompleksową opieką dietetyków, rehabilitantów, psychologów i lekarzy zostanie objętych łącznie ok. 1600 osób zmagających się z otyłością lub nadwagą. Realizatorami programów są placówki medyczne mające podpisane umowy z NFZ i dysponujące niezbędnym zapleczem do przeprowadzenia próby wysiłkowej z oceną kardiologa, zajęć z psychologiem i zajęć sportowych. Bezpłatne porady żywienioweNiezależnie od 12-tygodniowych programów redukcji masy ciała, w wybranych placówkach służby zdrowia organizowane są dietetyczne punkty konsultacyjne, w których pacjenci mogą korzystać z bezpłatnych porad żywieniowych. Informacje o działaniach prowadzonych w placówkach służby zdrowia oraz na temat samego projektu „Zachowaj równowagę”, realizowanego przez IŻŻ wraz z partnerami w ramach Szwajcarsko-Polskiego Programu Współpracy (SPPW), przy udziale finansowym Ministerstwa Zdrowia, dostępne są na stronie internetowej: www.zachowajrownowage.pl.Konsekwencje nadwagi i otyłościOsoby z BMI powyżej 30 kg/mkw. mają od 50 do 100 proc. większe ryzyko przedwczesnego zgonu niż osoby z BMI na poziomie 20-25 kg/mkw.Badania amerykańskie (National Health and Nutrition Examination Survey III) wskazują, że częstość występowania nadciśnienia wzrasta wprost proporcjonalnie do wzrostu BMI — wśród osób z BMI poniżej 25 kg/mkw. wynosiła ona 15 proc., a z BMI powyżej 30 kg/mkw. — ok. 40 proc.Otyłość jest główną przyczyną cukrzycy typu 2, bo aż trzykrotnie zwiększa ryzyko jej wystąpienia. Ponad 90 proc. osób z tym schorzeniem to osoby otyłe. Mężczyzna otyły ma około pięciokrotnie większe ryzyko zgonu z powodu cukrzycy niż mężczyzna o prawidłowej masie ciała. W przypadku kobiet ryzyko to jest nawet siedem razy większe. Liczne badania wykazały, że otyłość zwiększa umieralność z powodu nowotworów. W przypadku mężczyzn przyczyną zgonu są głównie rak jelita grubego oraz rak gruczołu krokowego, u kobiet zaś: rak piersi, szyjki macicy, jajników i pęcherzyka żółciowego. Związek między nadmierną masą ciała a powstawaniem i nasilonym rozwojem nowotworów pozostaje niejasny. Jedna z najbardziej prawdopodobnych teorii mówi, że otyłość łączy się z większą liczbą wszystkich komórek organizmu i częstszymi ich podziałami, co zwiększa ryzyko powstawania komórek nieprawidłowych. Z otyłością związane jest też ryzyko wystąpienia choroby zwyrodnieniowej stawów, kamicy pęcherzyka żółciowego, zespołu obturacyjnego bezdechu sennego, zaburzeń w funkcjonowaniu układu rozrodczego, przewlekłej choroby nerek oraz zaburzeń psychosocjologicznych. Źródło: „Redukcja masy ciała — poradnik dla edukatorów”, opieka merytoryczna: Anna Grodowska, Wioleta Respondek, Ewa Rychlik, Instytut Żywności i Żywienia, Warszawa 2012.Zalecenia IŻŻZdrowe odchudzanie Według ekspertów Instytutu Żywności i Żywienia, dieta odchudzająca powinna być zawsze oparta na zasadach prawidłowego żywienia z jednoczesnym ograniczeniem spożycia kalorii. Dieta taka musi zawierać podstawowe składniki pokarmowe, takie jak białko, węglowodany, tłuszcze oraz składniki mineralne i witaminy. Można to osiągnąć, jedząc różnorodne produkty spożywcze we właściwych proporcjach — tak jak przedstawia to piramida zdrowego żywienia IŻŻ. Jednocześnie należy pamiętać, by wybierać produkty o obniżonej kaloryczności, czyli unikać nadmiaru tłuszczu i cukru.Redukcja masy ciała powinna przebiegać systematycznie, w umiarkowany sposób, przy stosowaniu diety z ograniczeniem energii i przy zwiększonej aktywności fizycznej. Rekomenduje się obniżenie masy ciała średnio o 10 proc. w ciągu 6 miesięcy.Aktywność fizycznaNajlepsze są ćwiczenia aeroboweSystematyczna, umiarkowana aktywność fizyczna jest niezbędnym elementem walki z otyłością. Stanowi również najpewniejsze zabezpieczenie utrzymania uzyskanego efektu odchudzającego — w dużej mierze chroni przed efektem jo-jo.Osobom z nadwagą i otyłością szczególnie polecane są ćwiczenia aerobowe, w czasie których mięśnie czerpią energię z procesów tlenowych. Ćwiczenia anaerobowe (mięśnie uzyskują energię bez udziału tlenu) traktuje się jako trening wspomagający.Zalecany jest wysiłek o umiarkowanej intensywności, przy którym częstość skurczów serca nie przekracza 60-70 proc. tzw. częstości maksymalnej. Intensywność wysiłku powinna być skorelowana z jednoczesną kontrolą tętna.