Kto może prowadzić badania profilaktyczne? cd.1

Dalsza część listu czytelniczki:

"Badania profilaktyczne wykonywałam od 1986 r., kiedy to pracowałam w spółdzielni inwalidzkiej. Tam badaniami kierował profesor, były zespoły rehabilitacyjne razem z psychologiem. Badań profilaktycznych nie wykonuję od trzech lat, bo była kontrola z ośrodka medycyny pracy, po której panie powiedziały mi, że nie mam uprawnień do ich wykonywania. Ja badania wykonywałam bardzo dokładnie, co potwierdziły panie z ośrodka, mówiąc, że niepotrzebnie tyle robię, że nie trzeba wykonywać wszystkich badań, że występuję przed szereg. Nie ukończyłam dodatkowego kursu, ale my tam w spółdzielni mieliśmy tyle tych kursów. Czy rzeczywiście nie mogę wykonywać badań?" - pyta czytelniczka.

To jedno z wielu pytań, jakie padły w nawiązaniu do artykułu "Można zachować uprawnienia do badań profilaktycznych na podstawie "starego" kursu" (Puls Medycyny nr 1 (184) z 14 stycznia 2009 r., s. 38). W artykule przedstawiłem argumenty przemawiające za tym, iż oznaczenie na pieczątce lekarza, a nie zdanie WOMP, jest rozstrzygające dla ustalenia zakres uprawnień do badań profilaktycznych pracowników. Chodzi o drugą część oznaczenia cyfrowo-literowego, oddzieloną ukośnikiem od numeru województwa. Cyfra 6 oznacza, że lekarz posiada wymagany 6-letni staż pracy w lecznictwie pracowniczym, które poprzedzało dzisiejszą służbę medycyny pracy. Natomiast litera M wskazuje na możliwość przeprowadzania badań profilaktycznych ograniczoną do określonych grup pracowników. Skoro czytelniczka pracowała w poradni rehabilitacyjnej dla inwalidów, to zachowuje uprawnienia tylko i wyłącznie w stosunku do pracowników zatrudnionych w spółdzielczości inwalidzkiej. Zakres jej uprawnień określa wprost § 7 ust. 1 pkt 2 lit. f) rozporządzenia w sprawie badań profilaktycznych.

W podobnej sytuacji znajdują się lekarze zakładowi w ZOZ-ach publicznych. Ich uprawnienia, oznaczone również jako 6M, ograniczają się do pracowników tychże ZOZ-ów. I, podobnie jak lekarze z poradni rehabilitacyjnych, nie mają możliwości nabycia szerszych uprawnień na podstawie kursu doskonalącego.

Okoliczność ta odróżnia obie grupy lekarzy od lekarzy, wymienionych w § 7 ust. 1 pkt 2 lit. a)-d). Proszę zwrócić uwagę, że w treści przepisu, który nakłada obowiązek ukończenia kursu doskonalącego w terminie 3 lat (§ 7 ust. 2), mowa tylko o tych lekarzach, którzy zachowali pełne uprawnienia do badań profilaktycznych. Ukończenie kursu gwarantowało im zachowanie uprawnień na stałe. Lekarze o uprawnieniach ograniczonych znaleźli się w odmiennej sytuacji prawnej. Oni od razu mieli uprawnienia na stałe, ale tylko w stosunku do wąskiego kręgu pracowników. Tych uprawnień nie mogli poszerzyć w drodze kursu doskonalącego. Dlatego żadne kursy, jakie czytelniczka przechodziła w spółdzielczości inwalidzkiej, nie dadzą jej uprawnień do badań pracowników zatrudnionych poza tą spółdzielczością. Jeżeli czytelniczka pracuje zawodowo w charakterze lekarza zakładowego w urzędzie gminy, to jako lekarz pierwszego kontaktu nie może wykonywać badań profilaktycznych pracowników gminy na podstawie umiejętności nabytych w poradni rehabilitacyjnej.

Tylko specjalizacja

Jedyną legalną drogą nabycia pełnych uprawnień do wykonywania badań profilaktycznych, jaka pozostaje czytelniczce, jest ukończenie specjalizacji. Uprawnienia takie daje specjalizacja w jednej z następujących dziedzin: medycyna pracy, medycyna przemysłowa, medycyna morska i tropikalna, medycyna kolejowa, medycyna transportu, medycyna lotnicza lub higiena pracy.

Warto zaznaczyć, że już w trakcie specjalizacji z medycyny pracy lub medycyny kolejowej, po zaliczeniu kursu podstawowego, można wykonywać badania profilaktyczne, ale tylko w okresie szkolenia i w miejscu odbywania stażu specjalizacyjnego. Badania pracowników zatrudnionych na stanowiskach, na których nie stwierdzono występowania czynników szkodliwych dla zdrowia lub warunków uciążliwych, mogą prowadzić również lekarze ze specjalizacją w dziedzinie medycyny ogólnej lub medycyny rodzinnej.

Badania podstawowe vs profilaktyczne

Odnosząc się do uwag przekazanych przez kontrolerki WOMP-u, a dotyczących nadmiernego zakresu wykonywanych badań, muszę stwierdzić, że wbrew odczuciu czytelniczki uwagi te nie świadczą o wykonywaniu badań w sposób prawidłowy. Trzeba bowiem odróżniać podstawowe badania profilaktyczne od badań profilaktycznych pracowników. Lekarz wykonujący badania pracowników działa w ramach służby medycyny pracy powołanej do realizacji ściśle określonych celów, takich jak zapobieganie chorobom zawodowym, doradztwo dla pracodawców czy określanie zdolności zdrowotnej do wykonywania pracy na danym stanowisku. Tych działań nie powinien łączyć z badaniami profilaktycznymi wykonywanymi w ramach podstawowej opieki zdrowotnej (praktyka ogólna, ginekologia, stomatologia itp.), ponieważ ich sfinansowanie nie jest obowiązkiem pracodawcy. Uwagi kontrolerek miały zapewne na celu wskazanie tego czytelniczce.

Podstawa prawna:
1) § 7 rozporządzenia ministra zdrowia i opieki społecznej z 30 maja 1996 r. w sprawie przeprowadzenia badań lekarskich pracowników, zakresu profilaktycznej opieki zdrowotnej nad pracownikami oraz orzeczeń lekarskich wydawanych do celów przewidzianych w Kodeksie pracy (Dz.U. nr 69, poz. 332 ze zm.);
2) aide-memoire misji Banku Światowego 1-17 lipca, załącznik 8, tekst raportu, Warszawa 1991.