MEN do RPO: trwają prace nad zmianą systemu wsparcia dzieci z ADHD

Zastępca rzecznika praw obywatelskich (ZRPO) Valeri Vachev poprosił wiceminister edukacji Izabelę Ziętkę o przedstawienie stanowiska w sprawie uzyskania orzeczenia o potrzebie kształcenia specjalnego dla uczniów z ADHD. Chodziło zwłaszcza o wskazanie, czy resort analizował kwestię umożliwienia uzyskiwania przez uczniów z ADHD orzeczeń o potrzebie kształcenia specjalnego wyłącznie na podstawie diagnozy stwierdzającej hiperkinetyczne zaburzenia zachowania, a także czy zbadano kwestię dostosowania wysokości subwencji do kosztów zwiększenia dostępności procesu edukacji dla uczniów z ADHD.

Ograniczenia związane z orzecznictwem

W piśmie do wiceminister ZRPO wyjaśnił, że do RPO wpłynął wniosek, w którym zwrócono uwagę, że obecne uregulowania wsparcia uczniów z tej grupy w procesie edukacji nie odpowiadają ich szczególnym potrzebom.

Podkreślono m.in. brak możliwości uzyskania orzeczenia o potrzebie kształcenia specjalnego. ZRPO zauważył, że mogą oni uzyskać orzeczenie o zagrożeniu niedostosowaniem społecznym lub orzeczenie o niedostosowaniu społecznym, ale tylko wtedy, gdy ADHD występuje z inną szczególną potrzebą edukacyjną. W pozostałych przypadkach – dodał – można ubiegać się o opinię dokumentującą diagnozę hiperkinetycznego zaburzenia zachowania, co według wnioskodawczyni nie uprawnia do odpowiedniego wsparcia.

Wskazano też na konsekwencje braku możliwości uzyskania orzeczenia o potrzebie kształcenia specjalnego – wykaz subwencji nie zawiera hiperkinetycznego zaburzenia zachowania (ADHD).

"Oznacza to, że wyłącznie w przypadku, gdy uczeń z ADHD uzyska orzeczenie o zagrożeniu niedostosowaniem społecznym lub orzeczenie o niedostosowaniu społecznym, placówka edukacyjna będzie miała możliwość uzyskania dodatkowych środków na dostosowanie procesu edukacji do szczególnych potrzeb ucznia" – podano.

Wątpliwości wnioskodawczyni – zaznaczył RPO – budzi też wysokość subwencji, tzn. na tle kwot możliwych do uzyskania dla uczniów z orzeczeniami wydanymi z uwagi na inne szczególne potrzeby, kwota subwencji przysługująca wyłącznie części uczniów z ADHD nie pozwala na wprowadzenie adekwatnych do potrzeb rozwiązań.

Wsparcie dla osób z ADHD dostosowane do potrzeb

Odpowiadając RPO, wiceszefowa MEN poinformowała, że w resorcie "trwają prace nad kompleksową zmianą systemu wsparcia dzieci i uczniów o różnym poziomie funkcjonowania, w tym dzieci z zespołem ADHD, które powinno być udzielane w koordynacji z innymi sektorami (zdrowia, pomocy społecznej, pomocy rodzinie)".

Ziętka przekazała, że chodzi o wdrożenie rozwiązań, które różnicują wsparcie na podstawie rzeczywistych, indywidualnych potrzeb dzieci i uczniów. Projektowany model oceny potrzeb rozwojowych i edukacyjnych oraz ustalania na tej podstawie adekwatnych form wsparcia i jego finansowania (ocena funkcjonalna) będzie oparty na modelu biopsychospołecznym.

"W modelu funkcjonowanie dziecka/ucznia rozumiane jest jako wynik interakcji pomiędzy jego indywidualnymi cechami (stan zdrowia, możliwości psychofizyczne) a środowiskiem, w jakim dziecko uczy się i wychowuje" – wyjaśniła. Tym samym – dodała – w ocenie przyczyn trudności w rozwoju i uczeniu się dziecka oraz planowaniu działań, które rozwiążą problemy, uwzględnia się te czynniki.

Istotne jest – podkreśliła – zebranie informacji na temat funkcjonowania ucznia w szkolnym środowisku, ale i wpływu środowiska na ucznia, np. czy występują bariery utrudniające naukę (niedostosowane materiały edukacyjne czy metody pracy, problemy z komunikacją w grupie rówieśniczej). To pozwoli na adresowanie do ucznia lub środowiska szkolnego czy rodzinnego trafnych form wsparcia.

Wiceszefowa MEN przekazała, że trwa analiza wyników projektów zakończonych w 2023 r. i 2024 r. pod kątem przygotowania propozycji przepisów, a także kolejnych działań wspierających szkoły, które już realizują zadania w zakresie kształcenia i udzielania wsparcia dzieciom i uczniów przejawiającym różne potrzeby rozwojowe i edukacyjne, w tym uwarunkowane ADHD.

Dodała, że resort analizuje też przesłane mu postulaty i propozycje od obywateli, instytucji, organizacji pozarządowych, dyrektorów i nauczycieli przedszkoli, szkół i placówek oraz rodziców, a projekty zmian legislacyjnych zostaną poddane uzgodnieniom międzyresortowym i konsultacjom społecznym.

Wiceminister zaznaczyła też, że zapewnienie finansowania do kompetencji organu prowadzącego daną jednostkę systemu oświaty.

"Aktualnie sposób finansowania zadań oświatowych jest powiązany ze swobodą jednostek samorządu terytorialnego w kształtowaniu polityki oświatowej na swoim terenie" – dodała.

PRZECZYTAJ TAKŻE: Dzieci i dorośli z ADHD pozbawieni dostępu do leków? “Lekarze rodzinni nie chcą wypisywać recept, do psychiatrów kolejka“