Mogą uchronić przed ok. 54 proc. przypadków nowotworów. Raport ABM nt. szczepień przeciw HPV

W marcu opublikowano raport Agencji Badań Medycznych pt. „Powszechny program szczepień przeciw HPV – przewidywane skutki zdrowotne dla populacji oraz dla systemu ochrony zdrowia w Polsce”, który ma celu ocenę, jak wprowadzenie programu bezpłatnych szczepień przeciw HPV może zmniejszyć obciążenie populacji Polski chorobami związanymi z tym wirusem – przede wszystkim rakiem szyjki macicy i innymi złośliwymi nowotworami HPV-zależnymi.

Istnieje ponad 100 typów HPV, które można podzielić na typy wysokoonkogenne oraz niskoonkogenne. Spośród typów wysokoonkogennych w populacji europejskiej szczególne znaczenie ma 8 typów (16, 18, 31, 33, 35, 45, 56 i 58), przy czym typy 16 i 18 są odpowiedzialne aż za około 73% proc. wszystkich przypadków zachorowań na raka szyjki macicy. Zakażenia tymi typami wirusa HPV mogą prowadzić również do innych nowotworów, w tym m.in. do raka odbytu, prącia, sromu, jamy ustnej i krtani. Z kolei typy niskoonkogenne, w szczególności typy 6 i 11, są odpowiedzialne głównie za powstawanie brodawek narządów moczowo-płciowych (tzw. kłykcin kończystych).

Szczepionki przeciw HPV mogą uchronić przed ok. 54% przypadków nowotworów. W skali roku to o 4,6 tys. nowotworów mniej

Nie istnieją aktywne metody leczenia zakażenia wirusem HPV, jednak ryzyko jego wystąpienia można znacząco zmniejszyć poprzez szczepienia ochronne. W Polsce, szczepienia przeciwko HPV są jednym z głównych elementów prewencji nowotworów, zgodnie z Narodową Strategią Onkologiczną na lata 2020-2030.

Obecnie na rynku dostępne są trzy szczepionki chroniące przed zakażeniem wirusem HPV – Cervarix, Gardasil i Gardasil 9. Aktualnie ze środków publicznych finansowana jest szczepionka Cervarix z odpłatnością 50 proc. Ponadto od 1 czerwca 2023 roku, w ramach powszechnego programu szczepień przeciw HPV, Cervarix i Gardasil 9 są bezpłatne dla dzieci w wieku 12–13 lat.

„Obecnie w Polsce, w populacji kobiet, największa zachorowalność na nowotwory HPV-zależne dotyczy raka szyjki macicy – w postaci inwazyjnej i in situ. W 2020 roku wynosiła ona odpowiednio około 10 i 5 zachorowań na 100 tys. kobiet. Wśród mężczyzn najczęstszym nowotworem złośliwym HPV-zależnym jest rak krtani, który w 2020 roku został zdiagnozowany u około 7 mężczyzn na 100 tys. Co roku u około 4,4 tys. kobiet i 1,6 tys. mężczyzn w Polsce rozpoznaje się choroby, którym w dzisiejszych czasach można by skutecznie zapobiec poprzez szczepienia ochronne. Obecnie dostępne szczepionki mogłyby potencjalnie zmniejszyć liczbę zachorowań na nowotwór HPV-zależny o 54 proc. (75 proc. wśród kobiet i 35 proc. wśród mężczyzn), co z kolei przełożyłoby się na 4,6 tysiąca nowotworów złośliwych rocznie mniej” – czytamy w raporcie.

Jego autorzy podają, że na przestrzeni lat 1999–2020 można było uniknąć ponad 90 tys. lub 114 tys. przypadków nowotworów, gdyby wszyscy mieszkańcy Polski zostali w poprzednich dekadach zaszczepieni przeciw HPV odpowiednio szczepionką Cervarix lub Gardasil 9.

Program szczepień przeciw HPV - kierunki oczekiwanych zmian

„Ważnym elementem w realizacji szczepień przeciw HPV w ramach prewencji nowotworów HPV-zależnych jest kompleksowe podejście, zgodne z siedliskową koncepcją promocji zdrowia, oparte na współpracy całego społeczeństwa, personelu medycznego oraz organów decyzyjnych w systemie opieki zdrowotnej” – podkreślono w raporcie. Przedstawiono także kierunki oczekiwanych zmian: dla społeczeństwa, personelu medycznego i decydentów.

• Dla społeczeństwa:

Autorzy raportu nacisk kładą przed wszystkim na budowanie społecznego zaufania do szczepień poprzez edukację grup docelowych. tj. dzieci, młodzieży i ich opiekunów, na temat zdrowotnych korzyści wynikających z przyjęcia szczepienia przeciw HPV, a także odnośnie mitów zdrowotnych dotyczących samego wirusa HPV oraz szczepień. Powinna być ona prowadzona przede wszystkim w placówkach szkolnych oraz w gabinetach lekarskich, „co zapewni kompleksową i dostosowaną do lokalnych potrzeb edukację społeczności”.

„Dostępność informacji i wsparcia ze strony nauczycieli, personelu medycznego oraz lekarzy rodzinnych odgrywa kluczową rolę w kształtowaniu świadomego społeczeństwa oraz promowaniu korzyści płynących z powszechnego programu szczepień przeciwko HPV” – zaznaczono.

PRZECZYTAJ TAKŻE: Szczepienia przeciwko HPV będą odbywać się w szkołach? Minister zdrowia: dążymy do tego

• Dla personelu medycznego

W ocenie autorów raportu ważne jest rutynowe przekazywanie informacji o korzyściach zdrowotnych związanych ze szczepieniem przeciwko HPV oraz edukacja na temat samego wirusa HPV, zwłaszcza dla rodziców mających dzieci w wieku odpowiednim do szczepienia, jako ważny element podczas wizyty pediatrycznej.

„Ponadto, ważne jest, aby personel medyczny w jak najszerszym stopniu angażował się w zachęcanie pacjentów do szczepień, włączając ginekologów (szczególnie podczas pierwszych wizyt nastolatków), pielęgniarki i położne”.

Istotne jest także podnoszenie i uzupełnianie wiedzy personelu medycznego w zakresie korzyści zdrowotnych wynikających ze szczepień przeciw HPV, ale także w kontekście efektywnych metod edukacji zdrowotnej wśród pacjentów i ich opiekunów.

• Dla decydentów

Najwięcej rekomendacji skierowano do decydentów. Przede wszystkim konieczne jest „zapewnienie stabilności finansowej, organizacyjnej i infrastrukturalnej dla prowadzenia długofalowych działań na rzecz nieprzerwanego funkcjonowania powszechnego programu szczepień przeciw HPV w Polsce”.

Autorzy raportu rekomendują też wprowadzenia szczepień przeciw HPV do kalendarza szczepień obowiązkowych w Polsce „przy jednoczesnym uproszczeniu procedury wakcynacji, na przykład poprzez uwzględnienie szkół jako miejsca szczepień”.

„Ułatwienie dostępu do usług medycznych poprzez uproszczenie modelu szczepień, zarówno dla świadczeniodawców, jak i rodziców jest jednym z kluczowych czynników sukcesu, gdyż obecny model, oparty na części poradni POZ, nie zapewnia pełnej dostępności” – czytamy.

Konieczny jest także stały monitoring efektywności powszechnego programu szczepień przeciw HPV, a w przypadku spadku bądź stabilizacji odsetka osób zaszczepionych na niezadowalającym poziomie – podejmowanie działań naprawczych.

Ważne jest również promowanie i finansowanie badań naukowych dotyczących efektów zdrowotnych szczepień przeciw wirusowi HPV, a także dotyczących interwencji zdrowotnych służących zwiększaniu odsetka osób zaszczepionych.

PRZECZYTAJ TAKŻE: Dr Berdzuli: mamy teraz szansę, żeby wyeliminować raka szyjki macicy