Niekończące się spory o podwyżki

Ustawowy wzrost wynagrodzeń, jak istotnie można określić podwyżki dla pracowników SP ZOZ-ów przewidziane w 2001 i 2002 r., miał charakter nadzwyczajny i nie występuje w podobnej formie w latach następnych. Natomiast skutki raz udzielonych podwyżek mają charakter trwały, co oznacza, że kwota 203 zł powiększa stale wynagrodzenie pracownika za wszystkie lata następujące po 2001 r., a począwszy od 2002 r. dochodzi do tego kwota 110 zł. Tak więc wynagrodzenie pracownika SP ZOZ-u wynikające z ustawowego wzrostu wynagrodzeń, w przeliczeniu na pełny wymiar czasu pracy łącznie ze skutkami wzrostu wszystkich składników wynagrodzenia powinno w 2001 r. wzrosnąć o 203 zł. Po wprowadzeniu podwyżki 110 zł na zasadach analogicznych do podwyżki 203 zł, wynagrodzenie pracownika SP ZOZ-u w 2002 r. byłoby w sumie większe o 313 zł porównując z rokiem 2001. Ten ustawowy wzrost wynagrodzenia powinien zostać zachowany w latach następnych.
Negocjacje o płacach
Nadzwyczajny charakter ustawowych podwyżek związany był z wprowadzeniem SP ZOZ-ów do negocjacyjnego systemu kształtowania przyrostu przeciętnych wynagrodzeń u przedsiębiorców. System ten funkcjonuje od 1995 r. i polega na corocznym ustalaniu wysokości przyrostu przeciętnych wynagrodzeń przez związki zawodowe i pracodawców w drodze porozumienia. Porozumienie takie powinno uwzględniać sytuację i możliwości finansowe pracodawcy oraz wskaźniki przyrostu przeciętnego wynagrodzenia ustalane przez Komisję Trójstronną albo Radę Ministrów: maksymalny wskaźnik roczny i orientacyjne wskaźniki kwartalne. W przypadku braku związków zawodowych w zakładzie przyrost przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia ustala pracodawca w drodze zarządzenia.
Wprowadzenie SP ZOZ-ów do tego systemu nastąpiło w 2001 r. Wcześniej pracownicy SP ZOZ-ów nie byli objęci żadnymi regułami ustalania przyrostu wynagrodzeń, skutkiem czego wynagrodzenia ich z reguły nie rosły. Sytuacja ta doprowadziła do eskalacji protestów pracowniczych. Pod ich naciskiem ustawodawca wprowadził SP ZOZ-y do istniejącego systemu, dokonując zarazem ingerencji (dotyczyło to 2001 i 2002 roku) mającej na celu podniesienie wynagrodzeń na pewien poziom minimalny.
Obowiązek vs. możliwość
Ingerencja ustawodawcy w sprawie poziomu wynagrodzeń w SP ZOZ-ach odbiegała od normalnego trybu negocjacyjnego ustalania przyrostu wynagrodzeń w kilku aspektach. Wskażę te najistotniejsze. Przede wszystkim ustaliła przyrost minimalny, podczas gdy publikowane wskaźniki przyrostu mają charakter maksymalny. Dyrektor SP ZOZ-u odpowiada za przekroczenie opublikowanych wskaźników oraz za nieuwzględnienie sytuacji i możliwości finansowych zakładu. Przyrost wynagrodzeń przekraczający wskaźniki maksymalne nie może być zaliczany w ciężar kosztów. Jeżeli ponadto wynikiem nadmiernego przyrostu wynagrodzeń będzie pogorszenie sytuacji finansowej zakładu, to dyrektor może zostać zwolniony bez zachowania okresu wypowiedzenia.
Natomiast udzielenie podwyżek ustawowych jest obowiązkiem dyrektora SP ZOZ-u bez względu na sytuację finansową zakładu, więc w tym wypadku dyrektor nie może ponosić odpowiedzialności za spowodowane przyznaniem podwyżek pogorszenie sytuacji finansowej. Ponadto podwyżka ustawowa za 2001 r. uzyskała charakter indywidualnego roszczenia, z którym każdy z pracowników może wystąpić do sądu pracy. Tymczasem ustalany corocznie przyrost przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia jest wartością statystyczną, odnoszącą się do przyrostu wielkości środków przeznaczonych na wynagrodzenia. Jego wysokość nie jest z góry oznaczona i ustalenie go należy do sfery stosunków zbiorowych pracy. Oznacza to, że pracownikom nie przysługują indywidualne roszczenia o podwyżki, ponieważ wynagrodzenia poszczególnych pracowników mogą wzrosnąć w różnym stopniu, w zależności od oceny jakości ich pracy przez pracodawcę.
W tym kontekście należy zwrócić uwagę na przepis ustanawiający podwyżkę 110 zł, którego brzmienie różni się od brzmienia przepisu o podwyżce 203 zł na tyle, że roszczeniowy charakter podwyżki 110 zł może być kwestionowany. Niemniej jednak wysokość minimalnego przyrostu także w tym wypadku została ustalona, więc wynikające stąd podwyżki powinny zostać udzielone. Z tym, że ich wyegzekwowanie może wymagać podjęcia odpowiednich działań przez związki zawodowe, określonych ustawą o rozwiązywaniu sporów zbiorowych.
Podwyżki w SP ZOZ-ach udzielane od 2003 r. opierają się na ustalonym w danym zakładzie przyroście przeciętnego wynagrodzenia. Przyrost ten może być zróżnicowany, ponieważ zależeć będzie od sytuacji finansowej danego zakładu i wyniku przeprowadzonych negocjacji. Nie będą miały do niego zastosowania przepisy dotyczące podwyżek ustawowych. Nie musi także ściśle odpowiadać wysokości wskaźników ogłaszanych przez Komisję Trójstronną czy Radę Ministrów, ponieważ wskaźniki te oznaczają wysokości maksymalne. Począwszy od 2004 r. przyrost wynagrodzenia ustala się tylko w tych zakładach, które osiągnęły dodatni wynik finansowy za poprzedni rok obrotowy wykazany w zatwierdzonym sprawozdaniu finansowym. Porozumienie w tym zakresie powinno zostać zawarte w terminie miesiąca od dnia zatwierdzenia sprawozdania finansowego.



Podstawa prawna:
1) ustawa z 16 grudnia 1994 r. o negocjacyjnym systemie kształtowania przyrostu przeciętnych wynagrodzeń u przedsiębiorców oraz o zmianie niektórych ustaw (Dz. U. z 1995 r., nr 1, poz. 2 ze zm.),
2) ustawa z 22 grudnia 2000 r. o zmianie ustawy o negocjacyjnym systemie kształtowania przyrostu przeciętnych wynagrodzeń u przedsiębiorców oraz o zmianie niektórych ustaw i ustawy o zakładach opieki zdrowotnej (Dz.U. z 2001 r., nr 5, poz. 45),
3) ustawa z 22 listopada 2002 r. o zmianie ustawy o negocjacyjnym systemie kształtowania przyrostu przeciętnych wynagrodzeń u przedsiębiorców oraz o zmianie niektórych ustaw i ustawy o komercjalizacji, restrukturyzacji i prywatyzacji przedsiębiorstwa państwowego ,Polskie Koleje Państwowe" (Dz.U.nr 6, poz. 63).