„Zmiany zapalne i nadżerki mogą powstać już po pojedynczej dawce klasycznego NLPZ (najczęściej ketoprofenu), groźne powikłania powstające po 3 miesiącach leczenia niesteroidowymi lekami przeciwzapalnymi dotyczą 1-2 proc. pacjentów, a po roku — 2-5 proc. Te groźne powikłania, jak krwawienia, martwica, perforacja mogą być pierwszym objawem nawet u połowy chorych. W Polsce co 10. pacjent z krwawieniem z przewodu pokarmowego umiera. Przy nawrocie krwawienia śmiertelność jest dużo wyższa. Badania sprzed kilku lat wykazały, że ibuprofen, nimesulid i diklofenak stwarzają trzykrotnie mniejsze ryzyko krwawienia niż np. naproksen czy ketoprofen” — mówi dr Kierzkiewicz.

„Zmiany obejmują nie tylko górny odcinek przewodu pokarmowego. Coraz częściej obserwujemy działania niepożądane w środkowym odcinku jelita cienkiego i jelicie grubym. W tych przypadkach problem z zapobieganiem jest poważniejszy” — dodaje specjalista.

Sposoby przeciwdziałania toksyczności

Powikłaniom ze strony układu pokarmowego można zapobiec m.in. zalecając miejscowe stosowanie NLPZ, dobierając odpowiedni preparat dla konkretnego pacjenta, stosując wybiórcze inhibitory COX-2 (np. celekoksyb) lub preferencyjne inhibitory COX-2 (nimesulid) czy dodatkowo polecając przyjmowanie inhibitora pompy protonowej (PPI).

„W przypadku dołączenia PPI należy pamiętać, że nie jest to złoty środek. Preparaty z tej grupy wywołują bóle i zawroty głowy, wzrost pH żołądka, a więc zwiększone ryzyko infekcji przewodu pokarmowego oraz zmniejszenie wchłaniania NLPZ, przerost flory bakteryjnej, biegunki, zaparcia, większe ryzyko złamań kości związane z rozwojem osteoporozy” — wyjaśnia dr Kierzkiewicz.

Grupą NLPZ uważaną obecnie za najbezpieczniejszą dla przewodu pokarmowego są tzw. preferencyjne inhibitory COX-2, do których zalicza się m.in. nimesulid. Leki te hamują działanie COX-2, oddziałując w niewielkim stopniu na COX-1.

Stosowanie preferencyjnych inhibitorów COX-2

Nimesulid jest jednym z najlepiej przebadanych NLPZ. Dzięki temu wiadomo, że znacznie ogranicza ryzyko krwawień z przewodu pokarmowego, nie wpływa istotnie na agregację płytek krwi, nie zwiększa ryzyka sercowo-naczyniowego. Ponadto ma neutralne pH, hamuje uwalnianie histaminy, TNF-α oraz produkcję i uwalnianie wolnych rodników, przez co ogranicza stan zapalny. Redukuje także stężenie cytoplazmatycznych metaloproteinaz, które są markerami uszkodzenia stawów. Istnieją też doniesienia wskazujące, że lek może modulować aktywność receptorów dla glikokortykosteroidów.

Wybór nimesulidu powinien być brany pod uwagę w przypadku pacjentów, u których ważny jest silny efekt przeciwbólowy i przeciwzapalny, z ryzykiem uszkodzenia górnego odcinka przewodu pokarmowego oraz nerek, przy braku współistniejących czynników ryzyka działania hepatotoksycznego.

Niepożądanym działaniem NLPZ, które występuje znacząco rzadziej niż gastrotoksyczność, jest polekowe uszkodzenie wątroby. Od kilku lat naukowcy zajmujący się bezpieczeństwem farmakoterapii dyskutują na temat ryzyka wystąpienia hepatotoksyczności u osób przyjmujących nimesulid. Doniesienia z badań wskazują, że działanie hepatotoksyczne leku jest stwierdzane głównie u pacjentów, u których przed rozpoczęciem leczenia współistniały czynniki ryzyka uszkodzenia hepatocytów. Z badań kohortowych wynika, że ryzyko względne uszkodzenia wątroby podczas leczenia nimesulidem jest niewielkie i wynosi 1,4.
Dla bezpieczeństwa pacjenta zaleca się, aby leczenie nimesulidem ograniczyć maksymalnie do 14 dni. Przed rozpoczęciem terapii lekarz powinien zebrać dokładny wywiad dotyczący chorób wątroby oraz wcześniejszych polekowych działań niepożądanych, szczególnie ze strony tego narządu.