Przedawnienie składki na izbę

Odpowiedź na to pytanie nie jest - wbrew pozorom - banalna. Do składek członkowskich lekarzy nie ma zastosowania 3-letni okres przedawnienia ustanowiony w Kodeksie cywilnym, ponieważ stosuje się go wyłącznie w stosunkach cywilnoprawnych. Tymczasem pomiędzy lekarzem, jako członkiem samorządu zawodowego, a tymże samorządem zachodzi stosunek administracyjno-prawny.
Przemawia za tym kilka okoliczności. Przede wszystkim stosunek ten nie jest równorzędny. Izba lekarska występuje wobec lekarza w charakterze organu władzy publicznej, administrującego lekarzami.

Zastosowanie trybu administracyjnego

Wobec lekarzy i lekarzy dentystów izba posiada uprawnienia władcze, które może egzekwować w trybie administracyjnym, a jej decyzje podlegają kontroli sądów administracyjnych. Stosunek ten nie jest ponadto dobrowolny. Istnieje obowiązek przynależności do izb lekarskich i ten, kto nie zechce go dopełnić, nie może wykonywać zawodu lekarza. To samo dotyczy lekarzy, którzy nie podporządkują się uchwałom izby.

Poza tym w stosunku pomiędzy lekarzem a izbą nie występuje charakterystyczna dla stosunków cywilnych ekwiwalentność (wymienność) świadczeń. Dlatego zarzuty w rodzaju ?nie płacę składek, bo nie otrzymuję za to nic w zamian" nie mogą być uwzględniane.

O administracyjnym charakterze obowiązku opłacania składek świadczy również art. 61 ustawy o izbach lekarskich, który stanowi, że nieopłacone w terminie składki członkowskie podlegają ściągnięciu w trybie przepisów o postępowaniu egzekucyjnym w administracji. Egzekucję prowadzi w tym przypadku urząd skarbowy. Gdyby roszczenie o zapłatę zaległych składek miało charakter cywilny, to egzekucja następowałaby za pośrednictwem komornika w postępowaniu uregulowanym przez Kodeks postępowania cywilnego.

Co zrobić, gdy jest luka w prawie?

Ustaliwszy, że mamy do czynienia z obowiązkiem administracyjnym, napotykamy na poważny problem. Otóż okazuje się, że prawo administracyjne - w odróżnieniu od prawa cywilnego - nie tylko nie przewiduje ogólnych terminów przedawnienia obowiązków administracyjnych, ale nawet nie rozstrzyga w sposób jednoznaczny tego, czy obowiązki te w ogóle podlegają przedawnieniu. Problem bierze się stąd, iż w Polsce nie ma ogólnych przepisów prawa administracyjnego. Ów ewidentny brak usiłuje od kilku lat nadrobić rzecznik praw obywatelskich, który dysponuje projektem odpowiedniej ustawy i zabiega o jej uchwalenie.

Wydaje się, iż brak ogólnych terminów przedawnienia obowiązków administracyjnych należy potraktować jako lukę w prawie. Przepisy takie powinny istnieć w państwie praworządnym, a przemawiają za tym te same racje, co za przedawnieniem w prawie cywilnym. Chodzi o stabilizację stosunków prawnych. Gdyby obowiązki administracyjne nie miały podlegać przedawnieniu, to obywatele mogliby pozostawać przez dziesiątki lat w niepewnej sytuacji prawnej.

Za istnieniem przedawnienia przemawiają ponadto ogólne zasady postępowania administracyjnego, do których należy pogłębianie zaufania obywateli do państwa i załatwianie spraw z uwzględnieniem ich słusznych interesów. Poza tym przedawnienie jest doskonałym środkiem do mobilizowania opieszałej biurokracji.

Składka jak podatek

W razie stwierdzenia luki w prawie zastosowanie znajdują specjalne metody wykładni, zwane analogią prawniczą. W tym przypadku możemy zastosować analogię z ustawy, jaką jest Ordynacja podatkowa. Ordynacja normuje postępowanie podatkowe, będące szczególnym rodzajem postępowania administracyjnego. Zgodnie z nią, zobowiązania podatkowe przedawniają się z upływem 5 lat, licząc od końca roku kalendarzowego, w którym upłynął termin płatności podatku. Dodam, że ww. projekt ogólnych przepisów prawa administracyjnego także przewiduje pięcioletni termin przedawnienia obowiązków administracyjnych.

Istnieją więc silne racje ku temu, by odmawiać zapłaty składek członkowskich sprzed 5 lat. Zgodnie z art. 33 pkt 1 ustawy o postępowaniu egzekucyjnym w administracji, przedawnienie obowiązku może być podstawą zarzutu w sprawie prowadzenia egzekucji administracyjnej.

Podstawa prawna:
1) art. 61 ustawy z 17 maja 1989 r. o izbach lekarskich (Dz.U. nr 30, poz. 158 ze zm.);
2) art. 2 i 7 Konstytucji RP;
3) art. 7 i 8 Kodeksu postępowania administracyjnego;
4) art. 70 ustawy z 29 sierpnia 1997 r. - Ordynacja podatkowa (tekst jedn. Dz.U. z 2005 r. nr 8, poz. 60 ze zm.);
5) art. 33 pkt 1 ustawy z 17 czerwca 1966 r. o postępowaniu egzekucyjnym w administracji (tekst jedn. Dz.U. z 2005 r. nr 229, poz. 1954 ze zm.);
6) art. 16 projektu ustawy - Przepisy ogólne prawa administracyjnego (http://www. rpo.gov.pl/pliki/1211886 5140. pdf).