Gdy komuna już wyzionęła ducha, prywatne apteki wyrastały jak grzyby po deszczu, a ubodzy farmaceuci zamienili się w dostojnych aptekarzy — sama apteka była postrzegana dwuznacznie, zarówno przez nich samych, jak i pacjentów. Poczciwą babą rodem z setek dowcipów począł nagle targać dylemat, czy kiedy zaboli ją głowa, to po pomoc pobiegnie do sklepu z tabletkami, należącego do lokalnego krezusa, czy do Apteki Pana Magistra? No bo dokąd ze swoimi dolegliwościami zazwyczaj w pierwszej kolejności udaje się pacjent? Do lekarza? Nic bardziej mylnego — pacjent idzie do apteki! Co więcej, tam szuka pomocy, porady i zrozumienia. Obecnie do rzadkości można zaliczyć pełne egzaltacji i oburzenia reakcje zazdrosnych o pacjenta lekarzy. Tym bardziej że dziś na wizytę u specjalisty czeka się miesiącami. Medycyna to teraz dyscyplina zespołowa, a nie arena walki o rząd dusz.

Wszechobecna konkurencja, ekspansja rynkowa, coraz większa świadomość pacjentów, ale również ograniczenia promocji i reklamy w aptekach sprawiają, że satysfakcja pacjentów i właściwe funkcjonowanie takiej placówki wciąż zależą od farmaceuty, a nie jej właściciela czy udziałowca. Chyba nie zależy nam na tym, aby tak jak w Kanadzie sprzedawano w aptekach papierosy lub ustawiano lottomaty. 

Kim więc ma być farmaceuta? Sprzedawcą czy doradcą? Warto uświadomić sobie, w czym tkwi różnica. W transakcjach finansowych nie ma miejsca na refleksję i głębszą analizę powodu zakupu. Liczy się tylko obsługa klienta, która tak naprawdę ogranicza się do podania towaru i rozliczenia zakupu. Sprzedaż leków to nie jest zestaw sztampowych sztuczek, dzięki którym od chorego człowieka wyciągnie się parę złotych. Zaś sprzedaż komplementarna, czyli polecenie produktów uzupełniających w stosunku do głównego, podstawowego leku jest okazją dla pacjenta i apteki. Pacjent dostaje dodatkowe informacje, że może uzupełnić leczenie i spojrzeć na swoją sytuację całościowo. 

Nie chodzi o to, żeby z farmaceutów zrobić felczerów ani lekarzy bis. Profesjonalny farmaceuta ma uniwersytecką wiedzę nie tylko o lekach, ale potrafi porozumieć się z chorym człowiekiem oraz reagować w trudnych sytuacjach. Sprzedaż leku nie może być dla aptekarza celem samym w sobie. Mam tu na myśli sytuację, kiedy pacjent kupił w aptece odpowiedni dla niego preparat, stosował go zgodnie ze wskazaniami i nie przerwał leczenia. Dopiero wtedy farmaceuta może cieszyć się zawodowym spełnieniem.

Opieka farmaceutyczna, finansowana ze środków publicznych, funkcjonuje z powodzeniem w wielu krajach. Dla francuskiego farmaceuty, który stoi za pierwszym stołem aptecznym, naturalne jest zebranie krótkiego wywiadu, określenie zagrożeń i możliwych interakcji z lekami, które pacjent już stosował. Poza tym Pan(i) Magister może pomóc pacjentowi uniknąć problemów polekowych w sytuacji, gdy ten namiętnie leczy się u wielu lekarzy.

Ale nie wszystko zależy od dobrych chęci aptekarzy. Niejedna polska apteka wpadła w sidła reklamy, promocji i specjalnych przecen. Chociaż te placówki nadal mogą legalnie informować o swojej działalności, to dozwoloną informację od zakazanej reklamy dzieli cieniutka granica, spowita mgłą podejrzeń, domysłów i insynuacji. Wywieszenie plakatu reklamującego lek w widocznej dla przechodniów w witrynie apteki może być już przykładem jednoczesnej reklamy leku i samej apteki, zwłaszcza jeśli znajdzie się tam hasło typu „tylko u nas w nowej, niższej cenie!”.

Doświadczenia światowe pokazują, że jeśli aptekarz wchodzi na drogę reklamy, to diabli biorą autorytet jego apteki jako placówki ochrony zdrowia. Co gorsza, farmaceutów w niej pracujących pozostawia się nie tylko z poczuciem zawodowej krzywdy, ale również obciachu. Opieka farmaceutyczna w naszym kraju dopiero raczkuje. Tak naprawdę nie doczekała się jeszcze ustawowej definicji. Aby mogła zaistnieć, musiałaby być szczelnie zabezpieczona pod kątem tajemnicy wywiadu przeprowadzonego z pacjentem. Organizowanie opieki farmaceutycznej na własną rękę ociera się o to właśnie niebezpieczeństwo. Szkoda tylko, że nasza przysłowiowa baba nadal zostaje sama ze swoją zgryzotą.

Ale pojawiło się światełko w tunelu. Marcin Czech, od niedawna wiceminister zdrowia, zapowiedział powrót do prac nad opieką farmaceutyczną i ustawą o zawodzie farmaceuty. Resort zdrowia ponoć zamierza przyjrzeć się też receptom farmaceutycznym. Wiceminister przyznał, że czeka nas nowelizacja prawa farmaceutycznego. Nie tylko jego zdaniem, opieka farmaceutyczna mogłaby skrócić drogę pacjenta do uzyskania pomocy i jednocześnie odciążałaby resztę systemu ochrony zdrowia. 

Można oczywiście zżymać się na tych, dla których opieka farmaceutyczna to magiczna pułapka zastawiona na pacjenta. Ale tylko farmaceuci mogą sprawić, że będzie wykorzystywana w odpowiedni sposób. Bez czekania na narzędzia, zasady, wytyczne lub przepisy. Podziękują im za to pacjenci.