RPO: przez brak spójnej polityki antynikotynowej państwa co roku umiera ponad 80 tys. osób

Przy współpracy z organizacjami pozarządowymi, zwłaszcza Fundacją Chorób Mózgu, Biuro Rzecznika Praw Obywatelskich 22 maja 2024 r. zorganizowało seminarium pt. "Palący problem - uzależnienie od palenia tytoniu i wyzwania dla polityki antynikotynowej". Z uwagi na interdyscyplinarny charakter wniosków z tej debaty, rzecznik praw obywatelskich Marcin Wiącek zwrócił się do premiera o objęcie szczególnym nadzorem kwestii polityki antynikotynowej państwa.

Niepokojący wzrost liczby palących wśród dzieci i młodzieży

Jak zwrócił uwagę rzecznik, polityka antynikotynowa państwa, a w zasadzie brak takiej długofalowej, spójnej i konsekwentnej polityki wobec uzależnienia od nikotyny, powoduje, że co roku w Polsce w wyniku chorób odtytoniowych umiera ok. 83. tys. osób. Oznacza to, że z mapy kraju rokrocznie znika miasto wielkości Jeleniej Góry. Blisko 28,8% Polaków deklaruje, że pali codziennie (występuje tendencja zwyżkowa). Szczególnie niepokojący jest wzrost liczby palących wśród dzieci i młodzieży.

RPO wskazał na problemy i działania, jakie zdaniem ekspertów i organizacji społecznych powinno podjąć państwo.

Eksperci uważają, że jednym z najważniejszych wyzwań jest wypracowanie długofaIowego programu edukacji antytytoniowej i promocji zachowań prozdrowotnych, skierowanego do najmłodszych. Bardzo ważne jest objęcie edukacją antynikotynową już najmłodszych uczniów szkół podstawowych, a nawet dzieci w wieku przedszkolnym.

Program ten musi być dostosowany do wieku odbiorców i opierać się na nowoczesnych i stale aktualizowanych narzędziach edukacyjnych, z uwzględnieniem mediów społecznościowych. W procesie edukacji nie można też pominąć nauczycieli, rodziców i opiekunów, tak aby również oni rozpowszechniali i promowali środowiska wolne od wyrobów zawierających nikotynę. A nakłady związane z edukacją młodzieży są zawsze efektywniejsze niż wydatki związane z późniejszym leczeniem chorób odtytoniowych - zaznaczył RPO.

Pomoc dla już uzależnionych od nikotyny

Drugą kwestią, którą podnoszą eksperci, jest podjęcie działań wobec osób już uzależnionych i wprowadzenie programu wychodzenia z uzależnienia do nikotyny. Osobom uzależnionym należy zapewnić dostęp do specjalistycznego wsparcia w zakresie interwencji behawioralnej, poradni medycznych oraz refundowanych produktów dopuszczonych do obrotu medycznego i mających potwierdzoną skuteczność w badaniach klinicznych w leczeniu uzależnień. Poradnie antynikotynowe powinny być dostępne dla osób zainteresowanych zarówno stacjonarnie, jak i zdalnie.

Potrzebne nowe wytyczne dla lekarzy POZ dot. walki z uzależnieniem od tytoniu

Eksperci wskazują również na potrzebę opracowania nowoczesnych wytycznych dla lekarzy POZ w zakresie walki z uzależnieniem oraz wprowadzenie obowiązku przeprowadzania minimalnej interwencji antynikotynowej.

Eksperci podkreślali potrzebę wprowadzenia programów redukcji szkód (harm reduction) dla osób uzależnionych od nikotyny, które nie uzyskują poprawy w trakcie stosowania nikotynowej terapii zastępczej oraz leczenia farmakologicznego.

Tym działaniom powinna towarzyszyć stała kampania mediach, w tym społecznościowych, zachęcająca do korzystania z pomocy w rzucaniu nałogu.

Ograniczenie dostępności papierosów i e-papierosów

Kolejną kwestią są działania zmierzające do ograniczenia dostępności produktów z nikotyną. Eksperci postulują m.in. wprowadzenie obligatoryjnego weryfikowania wieku nabywcy przez sprzedawców i wprowadzenia dotkliwych sankcji za nieprzestrzeganie tego obowiązku.

“Zdaniem ekspertów efektywnym rozwiązaniem byłoby wprowadzenie licencji na sprzedaż wyrobów nikotynowych, a nawet podwyższenie minimalnego wieku uprawniającego do nabycia tych wyrobów z obowiązujących 18 lat do 21. Eksperci są zgodni, że stały wzrost opodatkowania wyrobów tytoniowych przyczyni się do zmniejszenia liczby osób po nie sięgających” - zaznaczył RPO.

PRZECZYTAJ TAKŻE: Leszczyna: minister finansów powinien zwiększyć akcyzę na alkohol i papierosy

W celu ograniczenia używania produktów nikotynowych eksperci wskazywali również na potrzebę wprowadzenia zakazu sprzedaży plastikowych, jednorazowych e-papierosów, które atrakcyjną formą zachęcają do ich używania oraz wyeliminowanie z rynku e-papierosów z dodatkami smakowymi. Jak pokazują badania, inicjacja nikotynowa młodego pokolenia, a w konsekwencji uzależnianie, zaczyna się najczęściej od smakowych e-papierosów. Wprowadzenie zakazu będzie również korzystne ze względu na ochronę środowiska.

PRZECZYTAJ TAKŻE: Projekt noweli dot. zakazu sprzedaży e-papierosów bez nikotyny osobom niepełnoletnim trafił do konsultacji

Eksperci wskazywali też na konieczność wprowadzenia obowiązku badania, na koszt importera lub producenta, rzeczywistego składu wszystkich nowatorskich wyrobów tytoniowych, płynów do e-papierosów i saszetek z nikotyną przed ich wprowadzeniem do obrotu.

Całkowity zakaz reklamy wyrobów nikotynowych

Kolejna podniesiona kwestia to reklama i promocja wyrobów nikotynowych. "To obszar, który wymaga natychmiastowych zmian legislacyjnych zmierzających do wprowadzenia całkowitego zakazu reklamy i promocji wyrobów nikotynowych. Z uwagi na niekwestionowaną ich szkodliwość, każdy rodzaj reklamy i promocji powinien być zabroniony" - podkreślono. Dodano, że potrzebne jest również wprowadzenie zakazu eksponowania wyrobów nikotynowych w punktach sprzedaży.

Potrzebna koordynacja polityki antynikotynowej

Eksperci wskazywali na potrzebę powołania centralnego ośrodka, który odpowiadałby za politykę antynikotynową i koordynowałby politykę państwa w tym zakresie. Do jego zadań powinno należeć monitorowanie konsumpcji produktów nikotynowych z użyciem wystandaryzowanych metod badawczych oraz dokonywanie ewaluacji działań i usług związanych z redukcją używania tytoniu.