Składki na ZUS a lekarze renciści

W związku z licznymi telefonami od czytelników, przypominam, że do końca 2007 r. renciści byli zwolnieni z obowiązku opłacania składek na ubezpieczenia społeczne z tytułu prowadzonej działalność gospodarczej. Musieli opłacać jedynie składkę na ubezpieczenie zdrowotne, wynoszącą obecnie 195,15 zł. Ale od 1 stycznia 2008 r. nałożono na nich obowiązek opłacania składek pobieranych od przedsiębiorców, tzn. składki rentowej, emerytalnej, wypadkowej i na Fundusz Pracy. Składka chorobowa jest dobrowolna. W sumie z dotychczasową składką zdrowotną obciążenia rencistów wyniosą miesięcznie 717,77 zł, a bez ubezpieczenia chorobowego - 678,03 zł. Są to minimalne stawki obowiązujące przedsiębiorców w styczniu i lutym tego roku. W marcu zostaną podwyższone proporcjonalnie do wzrostu podstawy ich wymiaru, czyli przeciętnego wynagrodzenia miesięcznego.
Składki na własne ubezpieczenie uiszcza się do 10 dnia następnego miesiąca, więc termin zapłaty składek za styczeń przypada 10 lutego. W tym samym terminie należy złożyć deklarację ZUS DRA. Przed tym terminem trzeba jednak dopełnić formalności związanych ze zgłoszeniem do ubezpieczeń społecznych. W tym celu należy złożyć dwa wnioski: o wyrejestrowanie z ubezpieczenia zdrowotnego na formularzu ZUS ZWUA i o zarejestrowanie do ubezpieczeń społecznych i ubezpieczenia zdrowotnego na formularzu ZUS ZUA. Termin złożenia tych wniosków upłynął 8 stycznia.
UWAGA: Renciści, którzy po raz pierwszy rozpoczęli działalność gospodarczą w 2006 lub 2007 r. i nie wykonują jej na rzecz byłego pracodawcy, mogą przez okres 24 miesięcy od dnia rozpoczęcia działalności opłacać składki w obniżonej wysokości, które w sumie ze składką zdrowotną wyniosą w styczniu i lutym br. 295,72 zł, a bez ubezpieczenia chorobowego 287,44 zł.

Kogo nie dotyczy zmiana?

Obowiązek opłacania składek na ubezpieczenia społeczne nie dotyczy osób pobierających rentę nie z tytułu niezdolności do pracy, lecz innego (np. rentę rodzinną) albo spoza systemu powszechnego (renty rolnicze i mundurowe). Nie dotyczy także emerytów. Z chwilą ustalenia prawa do emerytury obowiązek ten kończy się i pozostaje tylko obowiązek ubezpieczenia zdrowotnego.
Obowiązek opłacania składek na ubezpieczenia społeczne nie obejmuje osób współpracujących z rencistą ani tych rencistów, którzy osiągają co najmniej minimalne wynagrodzenie z umowy o pracę lub wynagrodzenie z umowy-zlecenia przekraczające najniższą podstawę wymiaru składek.

Wątpliwości w przepisach

Brzmienie przepisu nakładającego obowiązkowe składki może budzić wątpliwości, czy przepis ten obejmuje wszelkie formy działalności gospodarczej wykonywanej przez rencistów. Przepis art. 9 ust. 4c ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych odwołuje się bowiem tylko do działalności pozarolniczej, o której mowa w art. 8 ust. 6 pkt 1 ustawy, czyli do działalności gospodarczej prowadzonej na podstawie przepisów o działalności gospodarczej lub innych przepisów szczególnych. Poza zakresem swojego unormowania pozostawia m.in. osoby prowadzące działalność w ramach wolnego zawodu w rozumieniu ustawy o zryczałtowanym podatku dochodowym, do których należą lekarze. ZUS zajął w tej kwestii stanowisko, że rozstrzygające znaczenie ma to, czy wykonywana przez rencistę działalność zawodowa podlega obowiązkowi zarejestrowania jako działalność gospodarcza. Jeżeli tak, to podlega również obowiązkowym ubezpieczeniom, bez względu na formę opodatkowania. Ze stanowiskiem tym nie zgadza się rzecznik praw obywatelskich.
Nie ulega za to wątpliwości, że zakresem przepisu nie zostali objęci wspólnicy rejestrowych spółek osobowych, takich jak spółka jawna czy partnerska, w odróżnieniu od wspólników spółki cywilnej, którzy podlegają rejestracji w ewidencji działalności gospodarczej.

Refundacja opłat

Renciści mogą wystąpić do Państwowego Funduszu Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych o refundację składki emerytalnej i rentowej do wysokości nieprzekraczającej stawek minimalnych. W tym celu powinni przed 31 stycznia zarejestrować się we właściwym oddziale PFRON-u, dokonując zgłoszenia osobistego bądź za pośrednictwem poczty (adres centrali: al. Jana Pawła II 13, 00-828 Warszawa). W zgłoszeniu, które wymaga formy pisemnej, należy podać swoje dane, tj. nazwę pełną i skróconą, numery PESEL, REGON i NIP, adresy siedziby i korespondencyjny wraz z identyfikatorami jednostek podziału terytorialnego kraju oraz imię, nazwisko, telefon, faks i adres e-mail osoby odpowiedzialnej za kontakt z PFRON. Do zgłoszenia należy dołączyć aktualne kopie wypisu z ewidencji działalności gospodarczej i dokumentów potwierdzających nadanie ww. numerów oraz kopię aktualnego orzeczenia o niepełnosprawności lub niezdolności do pracy. PFRON zapewnia, że na jego stronach internetowych (www.pfron.org.pl w zakładce „SOD") zostaną opublikowane formularze zgłoszeniowe oraz zestawienia dokumentów niezbędnych do skutecznego zarejestrowania się.
Po terminowym uiszczeniu wymaganej kwoty składki emerytalnej i rentowej należy do końca lutego złożyć w PFRON-ie wniosek o jej refundację wraz z miesięczną informacją o podstawie wymiaru składek, wysokości składek i stopniu niepełnosprawności. Wniosek składa się na formularzu Wn-U, a informację na formularzu INF-U-G. Kwota refundacji powinna zostać przekazana w terminie 7 dni od złożenia wniosku. Do 15 lutego 2009 r. należy dokonać rozliczenia rocznego otrzymanych refundacji na formularzu INF-U-R. Wzory formularzy zostały opublikowane jako załączniki do rozporządzenia ministra pracy i polityki społecznej w Dzienniku Ustaw nr 240 z 2007 r., poz. 1754.

Podstawa prawna:
1) art. 8 ust. 6, art. 9 ust. 4c, art. 18a, art. 36 ust. 4 oraz art. 47 ust. 1 pkt 1 ustawy z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (tekst jedn. Dz.U. z 2007 r., nr 11, poz. 74 ze zm.),
2) art. 25a ust. 5 pkt 1, art. 25c ust. 2, 4, 5 i 9 ustawy z 27 sierpnia 1997 o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych (Dz.U. nr 123, poz. 776 ze zm.),
3) § 2 pkt 1, 3 i 5, § 3 ust. 1 i 3, § 4 ust. 1, § 7 ust. 1 oraz zał. 1, 3 i 5 do rozporządzenia ministra pracy i polityki społecznej z 13 grudnia 2007 r. w sprawie refundacji składek na ubezpieczenia społeczne osób niepełnosprawnych (Dz.U. nr 240, poz. 1754).