Światowy Dzień Mózgu: PTN stworzyło dekalog potrzeb polskiej neurologii

22 lipca obchodzony jest Światowy Dzień Mózgu. Jego celem jest upowszechnianie wiedzy na temat tego wciąż najbardziej tajemniczego i fascynującego organu w ludzkim ciele, który jest źródłem naszych myśli, emocji i uczuć. Światowy Dzień Mózgu to także okazja, aby zwrócić uwagę na potrzeby chorych z chorobami mózgu i ich bliskich. W Europie zmaga się z nimi już ponad 165 mln ludzi, a liczba zachorowań wciąż rośnie. Co więcej, koszty związane z chorobami mózgu przewyższają łączne wydatki na choroby onkologiczne i kardiologiczne!

Szacuje się, że w Polsce jest około 5 mln osób chorych na choroby neurologiczne, nie licząc pacjentów z udarami mózgu. Tymczasem liczba neurologów w Polsce wynosi niewiele ponad 4 tys. W ramach umowy z NFZ pracuje 3,6 tys. z nich. Co gorsza, aż 1/3 lekarzy tej specjalizacji jest już w wieku emerytalnym. To jasno pokazuje, jak duży jest deficyt kadr w neurologii.

– Konieczne są inwestycje w popularyzowanie tej specjalizacji wśród młodych lekarzy i zwiększenie atrakcyjności tej dziedziny, o co Polskie Towarzystwo Neurologiczne zabiega od lat – mówi prof. dr hab. n. med. Konrad Rejdak, kierownik Katedry i Kliniki Neurologii Uniwersytetu Medycznego w Lublinie, prezes PTN.

Wzrasta zachorowalność na choroby układu nerwowego

Inwestycje w neurologię są tym bardziej konieczne, że liczba zachorowań na choroby układu nerwowego stale rośnie. Według ostatnich światowych szacunków – co trzecia osoba doświadczy w swoim życiu zaburzeń funkcjonowania mózgu, a zaburzenia neurologiczne (zaburzenia mózgu, rdzenia kręgowego, nerwów obwodowych i układu nerwowo-mięśniowego) są drugą przyczyną zgonów na świecie. To również główna przyczyna niepełnosprawności. W 2016 roku udary mózgu odpowiadały za 42 proc. utraconych lat życia z powodu niepełnosprawności (ang. disability-adjusted life years, DALY) u ludzi na całym świecie, bóle głowy, w tym migrena - za 16 proc. DALY, demencje - za 10 proc. DALY, zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych - za 8 proc. DALY, a padaczka - za 5 proc. DALY.

– Jedną z przyczyn wzrastającej zachorowalności na choroby neurologiczne jest starzenie się społeczeństw, bo wiele z chorób mózgu, jak np. udar czy choroba Alzheimera, jest związanych z wiekiem. Są jednak też takie choroby mózgu, jak padaczka, stwardnienie rozsiane, migrena czy depresja, które dotyczą coraz młodszych osób. Być może przyczyną tego są zmiany cywilizacyjne. Z tego względu diagnostyka, leczenie i rehabilitacja, ale także profilaktyka chorób neurologicznych, powinny być priorytetem dla osób odpowiedzialnych za system opieki zdrowotnej – podkreśla prof. dr hab. n. med. Jarosław Sławek, kierownik Oddziału Neurologicznego i Udarowego Szpitala św. Wojciecha w Gdańsku oraz kierownik Zakładu Pielęgniarstwa Neurologiczno-Psychiatrycznego Gdańskiego Uniwersytetu Medycznego, past prezes PTN.

Ogromny postęp technologiczny przyćmiewa kryzys systemowy w neurologii

Z drugiej strony, neurologia to jedna z najbardziej dynamicznie rozwijających się obecnie dziedzin medycyny. Obok onkologii i kardiologii, to właśnie w neurologii prowadzonych jest najwięcej badań klinicznych i dokonuje się największy postęp w zakresie możliwości terapeutycznych.

– Jeszcze niedawno neurologia była uważana wyłącznie za dziedzinę diagnostyczną, w której oprócz postawienia rozpoznania, niewiele można było pomóc pacjentowi. Dziś możliwe jest skuteczne leczenie m.in. udarów mózgu, padaczki, stwardnienia rozsianego czy rdzeniowego zaniku mięśni. Aby tak się jednak stało, za postępem medycyny powinny pójść zmiany systemowe – zaznacza prof. dr hab. n. med. Alina Kułakowska z Kliniki Neurologii Uniwersytetu Medycznego w Białymstoku, prezes elekt Polskiego Towarzystwa Neurologicznego.

Zdaniem ekspertów, polska neurologia znajduje się od wielu lat w kryzysie, którego zażegnanie wymaga wdrożenia szeregu rozwiązań systemowych.

– Chcemy wzmacniać pozycję dziedziny, która zajmuje się tak wieloma chorobami, począwszy od bólu kręgosłupa aż po ciężkie choroby układu nerwowego. Jako Polskie Towarzystwo Neurologiczne opracowaliśmy dekalog potrzeb polskiej neurologii, a we współpracy z Krajową Radą ds. Neurologii wypracowaliśmy gotowe rozwiązania, które mogłyby być szybko wprowadzone, bo nie wymagają długiej ścieżki legislacyjnej - tłumaczy prof. Konrad Rejdak.

Konieczna jest zmiana rozliczania procedur neurologicznych

Prezes PTN dodaje, że środowisko cieszy fakt, że jeden z tych postulatów, czy ustanowienie neurologii dziedziną priorytetową, został zrealizowany już od 1 lipca.

– Oznacza to m.in. zwiększenie liczby przyznawanych rezydentur oraz wyższe wynagrodzenia dla lekarzy odbywających specjalizację w tej dziedzinie. Mamy nadzieję, że dzięki temu wzrośnie liczba chętnych na szkolenie specjalizacyjne w dziedzinie neurologii, co w przyszłości doprowadzi do zwiększenia liczby neurologów - stwierdza ekspert.

Nie oznacza to jednak rozwiązania wszystkich problemów.

– Już teraz konieczne są dalsze zmiany, które wpłyną na bardzo trudną bieżącą sytuację wielu szpitali neurologicznych, np. w zakresie wycen programów lekowych i procedur w neurologii. Chodzi m.in. o sumowanie procedur za leczenie pacjentów z wielochorobowością, którzy są hospitalizowani na oddziałach neurologicznych. Przykładowo, lecząc zapalenie płuc u pacjenta z udarem mózgu, powinniśmy mieć możliwość rozliczania tego dodatkową grupą JPG (jednorodną grupą pacjentów - przyp. red.). Obecnie obowiązuje zasada, że leczenie takiego pacjenta rozlicza się, wykorzystując wyższą grupę JPG, bez sumowania procedur, co jest absolutnie niewystarczające, chociażby biorąc pod uwagę ciężkość przebiegu chorób neurologicznych. Bez sumowania procedur nie uda się poprawić dramatycznej sytuacji finansowej, z jaką borykają się odziały neurologiczne w Polsce – zaznacza prof. Rejdak.

Globalny plan działania dla neurologii

To nie wszystko. – Zmian wymaga także organizacja opieki neurologicznej. Dla najważniejszych chorób neurologicznych, takich jak stwardnienie rozsiane, padaczki, choroba Parkinsona, powinny powstać regionalne ośrodki referencyjne, tzw. centra doskonałości. To kierunek, w którym zmierza cały świat. Ośrodki referencyjne to placówki medyczne z odpowiednim zasobem kadr i aparatury oraz zapleczem szpitalnym, do których powinny trafiać do dalszej diagnostyki i leczenia pacjenci z daną chorobą, wymagający zastosowania wysokospecjalistycznych procedur oraz kompleksowej, skoordynowanej opieki. Dzięki temu pacjenci ci mogą być znacznie efektywniej diagnozowani i leczeni – dodaje prof. Alina Kułakowska.

Wyzwania systemowe dotyczące organizacji i finansowania nowoczesnych metod diagnostyki oraz leczenia chorób neurologicznych dotyczą nie tylko Polski, ale całego świata. Problem ten dostrzegła Światowa Organizacja Zdrowia (WHO), która w ubiegłym roku przyjęła globalny plan działania na rzecz zdrowia mózgu na lata 2022-2031: Intersectoral Global Action Plan (IGAP) on Epilepsy and other Neurological Disorders 2022-2031*. Cele określone przez WHO są spójne z celami, jakie pragnie osiągnąć Polskie Towarzystwo Neurologiczne, dążąc do realizacji postulatów zawartych w dekalogu potrzeb polskiej neurologii. Wdrożenie tych rozwiązań przełożyłby się na rzeczywiste, korzystne zmiany w obszarze tak ważnym dla ogromnej części społeczeństwa – zarówno dla osób chorych na choroby neurologiczne, jak i dla ich rodzin.

*Źródło: Owolabi MO. i wsp. Global synergistic actions to improve brain health for human development. Nat Rev Neurol. 2023; 19(6): 371-383.