Gdy zaburzona zostaje równowaga pomiędzy długością gałki ocznej a mocą łamiącą oka, powstaje wada sferyczna — krótkowzroczność lub nadwzroczność. Gdy zaburzony jest kształt struktur załamujących światło w oku, powstaje astygmatyzm, który jest wadą cylindryczną.

Dotychczasowe metody porażania akomodacji

By sprawdzić, czy pacjent ma wadę wzroku, należy zbadać refrakcję, wykonując ręczną skiaskopię lub wykorzystując autorefraktometr (zwany potocznie komputerowym badaniem wady wzroku). Autorefraktometria to zautomatyzowane badanie, w którym wykorzystuje się zasadę skiaskopii. Po badaniu uzyskuje się wydruk z wartością wady sferycznej i cylindrycznej. Badanie wady refrakcji jest niezbędne do doboru prawidłowej korekcji optycznej (doboru mocy szkieł okularowych lub soczewek kontaktowych).

Wadą autorefraktometrii jest niemożność wyeliminowania akomodacji, o ile nie poda się leków (kropli) porażających akomodację. Akomodacja to zdolność zwiększania mocy łamiącej oka w celu prawidłowego widzenia z bliskich odległości. Akomodacja u małych dzieci jest bardzo silna, a z wiekiem słabnie, stając się przyczyną starczowzroczności. By wykonać obiektywne badanie wady refrakcji u dzieci i młodych dorosłych, należy porazić akomodację. Do leków porażających akomodację, które są używane w Polsce, należą tropikamid i atropina.

Tropikamid to lek rozszerzający źrenicę i porażający akomodację o stosunkowo krótkim działaniu (ok. 6 godzin). By w pełni porazić akomodację, stosuje się go kilkakrotnie przed badaniem. Znaczącą wadą leku jest krótkotrwałe, ale zazwyczaj silne pieczenie, palenie oraz ból oka po podaniu do worka spojówkowego. Jest to bardzo istotny problem podczas badania dzieci, ponieważ z każdym kolejnym podaniem leku wzrasta niechęć małego pacjenta do badania i znacząco maleje współpraca z lekarzem. Należy również pamiętać, że tropikamid pozostawia resztkową akomodację, szczególnie u małych dzieci.

Atropina to lek działający długotrwale (ok. 7 dni). Całkowicie poraża akomodację i powoduje kilkudniowe zamazanie widzenia (szczególnie do bliży) oraz nadwrażliwość na światło. W przypadku zastosowania atropiny istnieje ryzyko wystąpienia objawów ogólnych, zwłaszcza u dzieci. Obserwuje się: niepokój, zaczerwienienie i suchość skóry oraz błon śluzowych, zaparcia, zaburzenia rytmu serca, zmniejszenie wydzielania potu, zatrzymanie moczu.

Właściwości i działanie cyklopentolatu

Lekiem szeroko stosowanym w wielu krajach jest cyklopentolat, który łączy moc atropiny z krótkim czasem działania tropikamidu. Całkowite ustąpienie objawów rozszerzenia źrenicy po zastosowaniu cyklopentolatu następuje po 24 godzinach. Mimo licznych apeli specjalistów, lek do tej pory nie był zarejestrowany w Polsce.

Chlorowodorek cyklopentolatu jest środkiem cholinolitycznym, blokującym receptory muskarynowe acetylocholiny. Dzięki cyklopentolatowi następuje:

• porażenie mięśnia okrężnego tęczówki, co prowadzi do rozszerzenia źrenic bez odruchowej odpowiedzi na stymulację świetlną siatkówki lub na konwergencję;
• porażenie akomodacji, co powoduje utratę ostrości widzenia do bliży, bez zmiany ostrości widzenia do dali;
• zwiększenie ciśnienia wewnątrzgałkowego poprzez zmniejszenie odpływu cieczy wodnistej oka, bez wpływu na szybkość jej produkcji.

Kilka tygodni temu prezes Urzędu Rejestracji Produktów Leczniczych, Wyrobów Medycznych i Produktów Biobójczych wydał pozwolenie na dopuszczenie do obrotu w Polsce cyklopentolatu. Krople do oczu będą zawierać chlorowodorek cyklopentolatu w 1-procentowym stężeniu.

Cyklopentolat jest stosowany nie tylko w diagnostyce wad wzroku i badaniu dna oka u dorosłych, młodzieży i dzieci w wieku powyżej 3 miesięcy, ale również jako środek rozszerzający źrenicę w leczeniu zapalenia tęczówki, ciała rzęskowego, naczyniówki i błony naczyniowej oka u dorosłych. Lek będzie dostępny w aptekach na receptę.

Źródło: Yazdani N., Sadeghi R., Momeni-Moghaddam H., Zarifmahmoudi L., Ehsaei A.: Comparison of cyclopentolate versus tropicamide cycloplegia: A systematic review and meta-analysis. J. Optom. 2018 Jul-Sep; 11(3):
 135-143. doi: 10.1016/j.optom.2017.09.001.