„Chrapanie, nadciśnienie, otyłość to czynniki, które sugerują, że prawie na pewno pacjent będzie miał obturacyjny bezdech senny. Do tego często chorzy mają zmiany w obrębie nosa (skrzywienie przegrody nosa, przerost małżowin nosowych, polipy), w obrębie gardła (powiększone migdałki podniebienne, powiększony język, wydłużone podniebienie miękkie) lub wady budowy twarzoczaszki (np. mała, cofnięta żuchwa)” — wymienia prof. Robert Pływaczewski z Pracowni Snu w Instytucie Gruźlicy i Chorób Płuc w Warszawie.

Osoby, które mają zaburzenia snu, odczuwają w ciągu dnia przemęczenie, podenerwowanie i drażliwość. Zaburzenie jest szczególnie niebezpieczne, jeśli powoduje niekontrolowane zasypianie w ciągu dnia. Zdarza się, że osoby dotknięte tym problemem zasypiają podczas prowadzenia pojazdów. Dlatego każde przedłużające się zaburzenie snu wymaga zdiagnozowania przez specjalistę.

Kto chrapie, a kto ma mniejszy przepływ powietrza

Spośród zaburzeń oddychania w czasie snu najbardziej niebezpieczny jest obturacyjny bezdech senny (ang. apnoea), przyczynia się bowiem do rozwoju nadciśnienia tętniczego, przerostu mięśnia sercowego, choroby wieńcowej, zaburzeń rytmu serca, chorób naczyniopochodnych ośrodkowego układu nerwowego, niewydolności serca, a także zaburzeń metabolicznych.

Obturacyjny bezdech senny (OBS) charakteryzuje się powtarzającymi epizodami zapadania (bezdechy) lub zwężenia górnych dróg oddechowych (spłycenie oddychania) na poziomie gardła przy zachowanej, a w większości przypadków zwiększonej pracy mięśni oddechowych. Takie epizody najczęściej prowadzą do obniżenia utlenowania krwi tętniczej i zazwyczaj kończą się przebudzeniami ze snu, choć większość tych przebudzeń jest nieuświadomiona.

„Zwiększenie napięcia mięśni górnych dróg oddechowych i gwałtowne otwarcie się gardła podczas przebudzeń powodują wzmożoną wibrację tkanek miękkich, która objawia się bardzo głośnym chrapaniem w okresie przywrócenia oddechu” — tłumaczy prof. Pływaczewski. Większość epizodów trwa 10-30 sekund, ale mogą występować też dłuższe niż jedna minuta. Zaburzenia oddychania występują we wszystkich stadiach i fazach snu, częściej w stadium N1 i N2 oraz fazie REM w porównaniu ze stadium N3. W fazie REM bezdechy są dłuższe i prowadzą do większego niedotlenowania krwi tętniczej. Przebudzenia powodują natomiast fragmentację snu, która odpowiada za niedobór snu głębokiego (stadium N3) i fazy REM.

W spłyceniu oddechu (ang. hypopnea) nie następuje jego zatrzymanie, do jakiego dochodzi w bezdechu, ale oddech staje się „objętościowo” słabszy, w wyniku czego zmniejsza się nasycenie krwi tlenem (saturacja). Podczas spłycenia oddychania dochodzi do zmniejszenia ciśnienia w jamie nosowej o co najmniej 30 proc. (pomiar za pomocą przetwornika ciśnieniowego na poziomie nozdrzy przednich), trwającego co najmniej 10 sekund, któremu towarzyszy obniżenie wysycenia krwi tętniczej tlenem (SaO2) o co najmniej 4 proc. w porównaniu z SaO2 w okresie poprzedzającym epizod.

Określenie typu spłycenia oddychania jest możliwe tylko przy jednoczesnej ocenie wysiłku oddechowego za pomocą jednej z następujących metod: pomiaru ciśnienia w przełyku, pletyzmografii indukcyjnej lub pomiaru EMG z przepony i/lub mięśni międzyżebrowych. Liczba bezdechów i spłyceń oddychania przypadających na godzinę snu jest określana jako wskaźnik AHI (Apnea/Hypopnea Index).

Zespół hipowentylacji sennej charakteryzuje się zmniejszeniem przepływu powietrza przez górne drogi oddechowe, mimo utrzymujących się oddechów, co powoduje spadek saturacji. Przyczyny tego zaburzenia są różne, m.in. otyłość, zniekształcenie klatki piersiowej (np. w znacznej kifoskoliozie), choroby nerwowo-mięśniowe (miastenia, dystrofia mięśniowa, stwardnienie zanikowe boczne), niedoczynność tarczycy.

Oddech Cheyne’a-Stokesa polega na cyklicznym narastaniu głębokości oddechu, a następnie jej zmniejszaniu aż do chwilowego ustania. Zaburzenie występuje przy zmniejszeniu pobudliwości ośrodka oddechowego. Przeważnie jest spowodowane zastoinową niewydolnością krążenia i często źle rokuje.

Przebudzenie związane z wysiłkiem oddechowym (RERA). Ten rodzaj zaburzeń oddychania cechuje się narastającą pracą mięśni oddechowych lub częściowym ograniczeniem przepływu powietrza (niespełniającym kryteriów bezdechu lub spłycenia oddychania) przez co najmniej 10 sekund, które prowadzą do przebudzenia. Zaburzenie można zdiagnozować mierząc ciśnienie przełykowe lub w jamie nosowej bądź w pletyzmografii indukcyjnej.

Liczbę bezdechów, spłyceń oddychania oraz epizodów RERA przypadających na godzinę snu określa się jako wskaźnik RDI (respiratory disturbance index).

Artykuł powstał na podstawie Zaleceń Polskiego Towarzystwa Chorób Płuc dotyczących rozpoznawania i leczenia zaburzeń oddychania w czasie snu u dorosłych.