Błąd medyczny - czy odpowiedzialność zawsze ponosi tylko lekarz?

„Błąd medyczny”, „błąd lekarski”, czy też „błąd w sztuce lekarskiej”, to nic innego, jak działanie niezgodne z obowiązującymi procedurami udzielania świadczeń zdrowotnych. Zaniedbanie lub zaniechanie w tym zakresie, może odnosić się nie tylko lekarza ale i do pielęgniarki. Liczba błędów medycznych popełnianych przez lekarzy i personel medyczny, jest trudna do oszacowania. Pacjenci poszkodowani tego typu działaniami, coraz częściej decydują się jednak na dochodzenie roszczeń przed sądem.

Definicja i rodzaje błędu medycznego

Co ciekawe, do dnia dzisiejszego definicja „błędu medycznego” nie została opracowana. Szukając więc odpowiedzi na pytanie, czym jest w istocie błąd medyczny, należy w pierwszej kolejności odnieść się do przepisów ustawy z dnia 6 listopada 2008 r. o prawach pacjenta i rzeczniku praw pacjenta, która definiuje pojęcie „zdarzenia medycznego”. Według definicji, „zdarzenie medyczne”, to zakażenie pacjenta biologicznym czynnikiem chorobotwórczym, uszkodzenie ciała/rozstrój zdrowia lub śmierć będące następstwem niezgodnych z aktualną wiedzą medyczną: diagnozy (jeżeli spowodowała ona niewłaściwe leczenie albo opóźniła właściwe leczenie, przyczyniając się do rozwoju choroby), leczenia (a w tym -wykonania zabiegu operacyjnego), czy też zastosowania produktu leczniczego lub wyrobu medycznego.

Stąd, wśród błędów medycznych wyróżnić możemy na przykład: błąd diagnostyczny, z którym mamy do czynienia wskutek nieprawidłowej oceny stanu zdrowia pacjenta; tego rodzaju błąd zostanie popełniony wtedy, gdy lekarz pozostawał w błędnym przekonaniu, że pacjent wprawdzie choruje, lecz jak się później okaże, to rozpoznanie jest nieprawidłowe (lub na błędnym przyjęciu, że pacjent jest zdrowy). Kolejnym rodzajem błędu, jest błąd terapeutyczny, jako konsekwencja źle wdrożonego leczenia (czyli wskutek błędnej diagnozy). Ponadto wyróżniamy błąd organizacyjny, zwany też czasem „błędem w zarządzaniu”, będący skutkiem braku odpowiednich kwalifikacji personelu medycznego, odpowiedniego sprzętu, czy błędnego przepływu informacji.

Każdy błąd medyczny może stanowić przestępstwo

Zgodnie z treścią art. 4 Ustawy o zawodach lekarza i lekarza dentysty, lekarz ma obowiązek wykonywać zawód, zgodnie ze wskazaniami aktualnej wiedzy medycznej, dostępnymi mu metodami i środkami zapobiegania, rozpoznawania i leczenia chorób, zgodnie z zasadami etyki zawodowej oraz z należytą starannością. Jeśli więc wskutek popełnienia błędu medycznego doszło do utraty zdrowia lub życia przez pacjenta, możemy dochodzić stosownych roszczeń.

Należy pamiętać, że każdy błąd medyczny może stanowić przestępstwo. Mówimy wówczas o naruszeniu art. 155 k.k. (nieumyślne spowodowanie śmierci), art. 156 k.k. (ciężki uszczerbek na zdrowiu), czy art. 160 k.k. (narażenie na niebezpieczeństwo). Jak wynika z orzecznictwa Sądu Najwyższego: "Lekarz może odpowiadać karnie za przestępstwo przeciwko życiu lub zdrowiu pacjenta w związku z zabiegiem leczniczym (rozumianym w szerokim znaczeniu tego pojęcia, tzn. obejmującym diagnozę, terapię i profilaktykę chorób) tylko w razie zawinionego błędu sztuki lekarskiej. Ustalenie błędu w sztuce lekarskiej zależy od odpowiedzi na pytanie, czy postępowanie lekarza w konkretnej sytuacji i z uwzględnieniem całokształtu okoliczności istniejących w chwili zabiegu, a zwłaszcza tych danych, którymi wówczas dysponował albo mógł dysponować, zgodne było z wymaganiami aktualnej wiedzy i nauki medycznej oraz powszechnie przyjętej praktyki lekarskiej" (wyr. SN z 10.12.2002 r. V KK 33/02).

Co ciekawe, lekarz niedziałający w ramach swoich funkcji służbowych, a będący jedynie przypadkowym świadkiem zaistnienia okoliczności zagrażających życiu innej osoby, nie jest gwarantem bezpieczeństwa pacjenta. W takim przypadku ciąży na nim, jak na każdym innym podmiocie niewykonującym zawodu lekarza, obowiązek udzielenia pomocy, a jej nieudzielenie będzie skutkowało odpowiedzialnością z art. 162 k.k.

Kto ponosi odpowiedzialność - lekarz czy szpital?

Ustalenie kto ponosi odpowiedzialność za nieprawidłowe działanie lub zaniechanie nie zawsze jest proste. W pewnych przypadkach, odpowiedzialność może ponosić zarówno lekarz, jak i szpital – mamy wówczas do czynienia z tzw. odpowiedzialnością solidarną. W ramach odpowiedzialności cywilnej, pacjentowi przysługuje uprawnienie do dochodzenia roszczeń w postępowaniu cywilnym i skierowaniu sprawy do Sądu. Wśród tych roszczeń wyróżniamy m.in. zadośćuczynienie (za krzywdę doznaną wskutek popełnionego przez lekarza błędu) czy odszkodowanie (chociażby za poniesione przez pacjenta koszty leczenia). Z orzecznictwa Sądu Najwyższego wynika, że w tzw. procesach lekarskich/medycznych nie jest konieczne wykazanie związku przyczynowego pomiędzy działaniem (lub zaniechaniem) lekarza o charakterze bezpośrednim i stanowczym. Wystarczające jest zaś przyjęcie wystąpienia związku o odpowiednim stopniu prawdopodobieństwa. Zanim jednak skierujemy sprawę do Sądu, konieczne jest zgromadzenie pełnej dokumentacji z leczenia. Niezależnie od powyższego pamiętajmy, że lekarz ponosi też odrębną odpowiedzialność za złamanie zasad wykonywania zawodu i naruszenie norm etycznych. Wiąże go bowiem Kodeks Etyki Lekarskiej.

PRZECZYTAJ TAKŻE: Są poprawki senatorów do ustawy o prawach pacjenta. Czego dotyczą?