Kolejne obowiązki dla lekarzy rodzinnych. Jakie są szczegóły nowego standardu leczenia bólu w POZ i AOS?

Prace nad stworzeniem ścieżki dla pacjentów z bólem przewlekłym trwają od 2016 r. Ich celem ma być przede wszystkim wdrożenie standardu monitorowania i skutecznej terapii bólu. Na ból przewlekły cierpi w Polsce ponad 8 mln osób.

9 lutego zostało opublikowane rozporządzenie ministra zdrowia w sprawie standardu organizacyjnego leczenia bólu u pacjentów w warunkach ambulatoryjnych. Rozporządzenie określa organizację opieki zdrowotnej, która dotyczy rozpoznania, leczenia, monitorowania bólu – niezależnie od jego przyczyny – u pacjentów leczonych ambulatoryjnie.

Od dnia wejścia w życie rozporządzenia (tj. po upływie 14 dni od dnia ogłoszenia) placówki medyczne mają 6 miesięcy na dostosowanie swojej działalności do nowych wymagań, zatem już 24 sierpnia wszystkie placówki POZ i AOS powinny mieć wdrożony standard organizacyjny leczenia bólu przewlekłego.

PRZECZYTAJ TAKŻE: Standard organizacyjny leczenia bólu wkrótce zacznie obowiązywać. RPP: będziemy monitorować jego wdrażanie

Ból przewlekły trzeba leczyć

W poprzednich latach dominowało podejście, że ból leczy się w zasadzie wyłącznie u pacjentów terminalnych. Na szczęście obecnie cały czas się to zmienia, każdy pacjent ma prawo do ulgi, a ból jest uznanym piątym parametrem życiowym.

– Ból nadal pozostaje najczęstszym powodem zgłaszania się np. do szpitalnych oddziałów ratunkowych. Pacjenci oczekują, że lekarz zajmie się ich bólem przede wszystkim w warunkach POZ. Z bólem ostrym lekarze stykają się na oddziałach pooperacyjnych, intensywnej terapii czy salach porodowych, natomiast ból przewlekły można spotkać w poradniach, w zasadzie na każdym oddziale szpitalnym, w opiece długoterminowej i paliatywnej. (...) Ból przewlekły jest chorobą samą w sobie, która powinna być leczona wielokierunkowo. Dotyczy ponad 20 proc. całego społeczeństwa. Polskie badania mówią nawet o 27 proc. Jego najczęstszą przyczyną pozostają bóle głowy oraz choroby narządu ruchu. Ból przewlekły towarzyszy wielu schorzeniom takim jak cukrzyca, miażdżyca czy schorzenia ośrodkowego układu nerwowego oraz chorobom nowotworowym - przypomina prof. Jan Dobrogowski, wieloletni prezes Polskiego Towarzystwa Badania Bólu.

Zgodnie z klasyfikacją zaproponowaną w ICD-11 ból przewlekły obejmuje:

• ból pooperacyjny i pourazowy
• ból nowotworowy
• ból pierwotny
• ból neuropatyczny
• ból trzewny
• ból głowy i twarzy
• ból mięśniowo-szkieletowy

Zdaniem prof. Dobrogowskiego w Polsce konieczna jest stała edukacja personelu medycznego oraz społeczeństwa na temat istoty i znaczenia leczenia bólu. Warto też, wzorem innych państw, rozważyć np. stworzenie odrębnej specjalizacji szczegółowej z zakresu medycyny bólu oraz standardu leczenia bólu przewlekłego i ostrego. W Polsce od 2007 r. funkcjonują studia podyplomowe w zakresie medycyny bólu, ukończyło je ponad 1500 lekarzy.

Ścieżka pacjenta z bólem leczonego w warunkach ambulatoryjnych

Zgodnie z rozporządzeniem pierwszym elementem standardu postępowania jest ocena bólu u pacjenta. Lekarz przeprowadza wywiad z pacjentem, badanie przedmiotowe, badanie z użyciem skali natężenia bólu i badania pomocnicze. Wywiad lekarski powinien skupiać się na poszukiwaniu przyczyn, ocenie natężenia bólu, charakterze i okolicznościach jego występowania, informacjach o dotychczasowym leczeniu, wypływie dolegliwości na jakość życia pacjenta oraz dolegliwościach, które mogą wynikać bezpośrednio z bólu. Bardzo ważne jest, aby badanie przedmiotowe było nakierowane na objawy bólów, które pacjent opisał w wywiadzie.

Istotnym elementem standardu jest obowiązkowe dołączenie do historii choroby pacjenta karty oceny natężenia bólu.

– Rozporządzenie ma przede wszystkim na celu wdrożenie standardowego postępowania. Pacjent zgłaszający się na każdorazową wizytę u lekarza rodzinnego czy innego specjalisty, nie tylko z zakresu medycyny bólu, ma usłyszeć pytanie, na ile i czy w ogóle odczuwa ból. Kolejnym elementem jest ocena, czy ból ma cechy bólu istotnego klinicznie. Chodzi o ból przewlekły trwający powyżej 3 miesięcy lub ból przeszkadzający w codziennym życiu oraz pogarszający jakość życia pacjenta. - wyjaśniła dr n. med. Magdalena Kocot-Kępska, specjalistka anestezjologii i leczenia bólu z Zakładu Badania i Leczenia Bólu Collegium Medicum Uniwersytetu Jagiellońskiego w Krakowie, prezes Polskiego Towarzystwa Badania Bólu.- Kolejnym krokiem będzie ocena nasilenia bólu w sposób zrozumiały dla pacjenta, najczęściej z wykorzystaniem skali numerycznej. (...) Ważnym elementem będzie też weryfikacja dotychczasowego leczenia przeciwbólowego, badanie podmiotowe. Ostatecznym efektem tego procesu powinno być rozpoznanie zespołu bólowego oraz wdrożenie leczenia I i II wyboru na poziomie POZ. Mowa tu o leczeniu podstawowym: farmakoterapii, rehabilitacji, być może skierowanie pacjenta do psychologa. Elementem postępowania jak najbardziej powinna być edukacja pacjenta np. w zakresie samoleczenia - zaznaczyła ekspertka.

Do poradni leczenia bólu pacjent powinien trafić, jeśli leczenie I i II rzutu okaże się nieskuteczne, daje działania niepożądane lub zachodzi problem z postawieniem prawidłowego rozpoznania. Dr Kocot-Kępska podkreśliła, że ważne jest szybkie wdrożenie skutecznego leczenia, ponieważ ból ma tendencję do utrwalania: jeśli pacjent rozpocznie terapię zbyt późno, czasami nawet specjalista medycyny bólu ma ograniczone możliwości, by mu pomóc.

– Wielu z pacjentów, których przyjmuję w poradni leczenia bólu, mogłoby być z powodzeniem leczonych na poziomie POZ - dodała ekspertka.

PRZECZYTAJ TAKŻE: Użycie leków opioidowych u chorych z bólem nienowotworowym powinno być szersze