Jak diagnozować i leczyć bóle krzyża

Bóle krzyża są jedną z najpowszechniejszych przyczyn zgłaszania się do lekarza pierwszego kontaktu i bardzo często są powodem absencji chorobowej w pracy. Szacuje się, że 65-80 proc. populacji choć raz w życiu skarży się na ból krzyża, a dolegliwość ta częściej dotyczy kobiet niż mężczyzn.
Specjaliści z towarzystw ACP i APS podzielili bóle krzyża na trzy kategorie: bóle niespecyficzne (około 85 proc. przypadków), bóle związane ze schorzeniami kręgosłupa (jak radikulopatia, czyli podrażnienie korzeni nerwowych, zwężenie kanału kręgowego, rwa kulszowa czy złamania kompresyjne trzonów kręgowych, stosunkowo często występujące u chorych z osteoporozą) oraz bóle wynikające z innych specyficznych przyczyn (np. nowotworu).

Nierutynowa diagnostyka

Lekarz, któremu zgłoszone zostaną dolegliwości bólowe krzyża, powinien na podstawie wywiadu oraz badania fizykalnego zakwalifikować pacjenta do jednej z tych trzech grup. Pacjenta należy zapytać o lokalizację bólu, częstość dolegliwości bólowych i czas ich trwania, a także o to, czy podobne objawy występowały w przeszłości, jak były leczone i z jakim skutkiem. Wywiad powinien obejmować również występowanie psychosocjologicznych czynników ryzyka bólów pleców. Ze względu na mnogość schorzeń wywołujących bóle krzyża, wywiad i cała diagnostyka powinny być przeprowadzone bardzo starannie.
Specjaliści nie zalecają rutynowego wykonywania u wszystkich osób zgłaszających dolegliwości bólowe w obrębie krzyża zaawansowanych badań, takich jak prześwietlenie rentgenowskie, tomografia komputerowa czy rezonans magnetyczny. Badania te powinny być zarezerwowane wyłącznie dla pacjentów z bólami ostrymi lub szybko postępującymi oraz dla tych, u których podejrzewa się chorobę nowotworową lub infekcję. Czynnikami predysponującymi do wystąpienia nowotworu oraz objawami, które mogą o nim świadczyć są m.in. chorowanie na raka w przeszłości, niewytłumaczalna utrata masy ciała i wiek powyżej 50 lat.

Leczenie na wiele sposobów

W terapii bólów krzyża istnieje bardzo wiele możliwości - począwszy od nierobienia niczego (wiele z bólów ustępuje samoistnie w ciągu miesiąca) aż do leczenia chirurgicznego. Pośrodku znajdują się ćwiczenia rehabilitacyjne, masaże lecznicze, akupunktura i farmakoterapia.
Dla większości pacjentów leczeniem pierwszego rzutu powinien być paracetamol lub niesteroidowe leki przeciwzapalne. Prawie wszystkie leki stosowane w terapii bólów krzyża są skuteczne, ale należy pamiętać, że powodują one różne skutki uboczne. Niesteroidowe leki przeciwzapalne wiążą się z poważnymi działaniami niepożądanymi ze strony układu pokarmowego oraz ryzykiem sercowo-naczyniowym. Jeszcze bardziej ryzykowne jest stosowanie leków relaksujących mięśnie szkieletowe i opioidów. W razie potrzeby ich zastosowania, konieczne jest uważne monitorowanie stanu zdrowia pacjenta. Najbezpieczniejszy jest acetaminofen, jednak w wielu przypadkach jest on mało efektywny. Brakuje wiarygodnych danych klinicznych odnośnie do skuteczności leków ziołowych.
Z badań epidemiologicznych wynika, że wielu pacjentów z bólami pleców cierpi też na depresję. W takich przypadkach konieczne jest wdrożenie właściwego leczenia przeciwdepresyjnego.
Autorzy rekomendacji przypominają, że do zadań lekarza należy poinformowanie pacjenta o etiologii bólu oraz stosowanym leczeniu - zgodnie z jego oczekiwaniami. Ponadto lekarze powinni zachęcać pacjentów skarżących się na bóle pleców do nierezygnowania z aktywności fizycznej.
Ponieważ opublikowane wytyczne adresowane są przede wszystkim do lekarzy rodzinnych, nie ma w nich mowy o technikach inwazyjnych leczenia bólów pleców. Wskazówki American Pain Association zawierające informacje na ten temat adresowane do lekarzy specjalistów ukażą się w 2008 roku.

Źródło: Ann. Intern. Med. 2007, 147: 478-491.