Na edukację na temat czerniaka nigdy nie jest za wcześnie

– Z badań, m.in. ankietowych, wynika, że świadomość naszego społeczeństwa na temat czerniaka i badania znamion wzrasta. Jeszcze 10-12 lat temu większość Polaków wskazywało, że nie obserwuje swoich znamion lub nigdy nie było u lekarza w celu ich zbadania. Sytuacja uległa poprawie i obecnie prawie 80 proc. Polaków deklaruje, że ogląda swoją skórę. To bardzo dobry wynik — mówi prof. dr hab. n. med. Piotr Rutkowski, kierownik Kliniki Nowotworów Tkanek Miękkich, Kości i Czerniaków Narodowego Instytutu Onkologii im. Marii Skłodowskiej-Curie — Państwowego Instytutu Badawczego w Warszawie, przewodniczący Polskiego Towarzystwa Onkologicznego oraz Rady Naukowej Akademii Czerniaka.

Poznaj znamię, wykryj zmianę

– Jednocześnie, mimo że zachorowalność na czerniaka w Polsce wzrasta, to przestała wzrastać umieralność z powodu tego nowotworu, a wskaźnik 5-letnich przeżyć istotnie się poprawił, co wynika z dostępu do najnowszych terapii, jak również z wczesnej wykrywalności, gdy szanse na wyleczenie nowotworu są największe. Najważniejsze więc, aby czerniaki były wykrywane w początkowym stadium rozwoju. W tym celu potrzebna jest dalsza edukacja społeczeństwa — dodaje ekspert, podkreślając przy tym, że edukacja musi być procesem ciągłym i zostać rozpoczęta już od najmłodszych lat.

Dba o to m.in. Akademia Czerniaka — sekcja naukowa Polskiego Towarzystwa Chirurgii Onkologicznej, działająca pod patronatem Polskiego Towarzystwa Dermatologicznego i Polskiego Towarzystwa Onkologii Klinicznej. Akademia Czerniaka zainaugurowała program profilaktyczno-edukacyjny „Znamię! Znam je?”. W ramach kampanii został opracowany także unikatowy w skali kraju program dla wyższych klas podstawowych (7-8 klasa) oraz szkół ponadpodstawowych. Przekazano liczne materiały edukacyjne: konspekt lekcji edukacyjnej o czerniaku dla nauczycieli, ulotkę i plakat, tak aby mogli oni przeprowadzić lekcję w swojej klasie. W pakiecie jest także specjalnie przygotowany filmik, dzięki któremu uczniowie dowiadują się, jak prawidłowo sprawdzać skórę i chronić się przed czerniakiem.

Warsztaty dla nauczycieli i mobilny gabinet

Na terenie Śląska Fundacja Gwiazda Nadziei, w partnerstwie z Akademią Czerniaka, prowadzi we współpracy z Wojewódzką Stacją Sanitarno-Epidemiologiczną warsztaty dla nauczycieli, przygotowujące ich do prowadzenia zajęć.

– Prowadziłem taką lekcję w szkole i przyznam, że jest to niesamowite doświadczenie. Z akcją edukacyjną na temat czerniaka dotarliśmy już do ponad miliona dzieci — mówi prof. Piotr Rutkowski.

Przypomniał, że zgodnie z deklaracją Ministerstwa Zdrowia i Ministerstwa Edukacji Narodowej, od 1 września 2025 r. pojawi się w szkołach przedmiot edukacja zdrowotna, obejmujący również m.in. profilaktykę przeciwnowotworową. Z Akademią Czerniaka współpracuje także m.in. Stowarzyszenie Pomocy Chorym na Mięsaki i Czerniaki Sarcoma, które w ramach akcji #FuraZdrowia jeździ po całej Polsce mobilnym gabinetem i umożliwia badania profilaktyczne w kierunku czerniaka oraz edukację społeczeństwa.

Ochrona skóry nie tylko na plaży

Z innych akcji organizowanych przez Akademię Czerniaka prof. Piotr Rutkowski wymienia tradycyjnie przypadający w maju Tydzień Świadomości Czerniaka.

– W 2024 r. już 13. edycja wydarzenia (13-19 maja) odbyła się pod hasłem „Chroń skórę zawodowo!” i dotyczyła ochrony skóry u osób, które przez większą część dnia pracują na zewnątrz i są narażone na działanie promieniowania ultrafioletowego — wyjaśnia ekspert. Zwraca uwagę, że promieniowanie UV jest groźne nie tylko na gorącej plaży, ale przede wszystkim podczas wykonywania codziennych czynności i obowiązków, czyli też w trakcie pracy czy w drodze do niej.

– Część społeczeństwa nadal mylnie uważa, że opalanie się oznacza wyłącznie leżenie plackiem na słońcu. Tymczasem każda ekspozycja na promieniowanie ultrafioletowe jest opalaniem się — można opalić się „przy okazji”, np. pracując na zewnątrz. Dlatego do przybywania na słońcu zawsze należy się odpowiednio przygotować — podkreśla prof. Piotr Rutkowski.

Ustawiczne szkolenia dla lekarzy

Akademia Czerniaka edukuje nie tylko społeczeństwo, lecz także środowisko lekarskie.

– Każdego roku organizowany jest cykl konferencji „Akademia Czerniaka”. Spotkania odbywają się cztery razy w roku w różnych rejonach w Polsce. Prowadzimy ustawiczne szkolenia lekarzy — podkreśla ekspert. W 2024 r. obyły się już one w Katowicach (2 marca) i Łodzi (13 kwietnia), a kolejne są planowane w Białymstoku (8 czerwca) i Kielcach (8 listopada).

W ubiegłym roku Akademia Czerniaka wydała unikatowy poradnik dla chorych na czerniaka w III i IV stopniu zaawansowania. Poradnik jest dostępny na stronie Akademii Czerniaka — www.akademiaczarniaka.org i stanowi cenne źródło wiedzy dla pacjentów.

– Poradnik został przygotowany przez specjalistów i pomaga nie tylko pacjentom, lecz także pośrednio lekarzom, bo dzięki tej publikacji pacjent staje się bardziej świadomy, a praca z wyedukowanym pacjentem jest znacznie łatwiejsza. W poradniku znajdują się nie tylko informacje dotyczące diagnostyki, przebiegu leczenia i ewentualnych jego powikłań, lecz także wsparcia w leczeniu, czyli postępowania przeciwbólowego, fizjoterapii, dietetycznego itd. W publikacji znajdują się odpowiedzi na pytania, które na co dzień zadaje pacjent w gabinecie onkologa. Jednocześnie rozprawiamy się z mitami, fake newsami, które krążą po Internecie. Zachęcam każdego pacjenta, który zachorował na czerniaka, jak i jego bliskich, aby zapoznali się z tym poradnikiem — mówi prof. Piotr Rutkowski.