Powikłania cukrzycy typu 1 i 2 - o czym trzeba pamiętać, obejmując opieką farmaceutyczną
diabetyka?

Jak mówi mgr farm. Magdalena Niedbała, ok. 3 mln osób w Polsce ma cukrzycę, z czego 1 mln nawet o tym nie wie. Aż 90 proc. pacjentów cukrzycowych ma cukrzycę typu 2. Często jest ona diagnozowana dopiero w momencie, kiedy pojawiają się powikłania. Pacjenci nie mają wpływu na cukrzycę typu 1, ponieważ jej przyczyną są zaburzenia genetyczne lub autoimmunologiczne, a choroba rozwija się niezależnie od stylu życia, jaki pacjent prowadzi. W przypadku cukrzycy typu 2 wśród głównych przyczyn wymienia się otyłość oraz brak aktywności fizycznej, można więc powiedzieć, że na rozwój cukrzycy typu 2 pracujemy niehigienicznym stylem życia. Oba typy cukrzycy dają właściwie takie same powikłania, które możemy podzielić na ostre i przewlekłe.

PRZECZYTAJ TAKŻE: Cukrzyca w ciąży. Wyrównany poziom glikemii ma kluczowe znaczenie dla zdrowia płodu

Powikłania ostre cukrzycy

Do ostrych powikłań cukrzycy typu 1 i 2 zaliczamy hipoglikemię. Charakteryzuje się ona: sennością, rozdrażnieniem, kołataniem serca, drżącymi dłońmi oraz zimnymi potami. Pacjentowi, który ma objawy hipoglikemii, trzeba jak najszybciej podać węglowodany proste i po 15 minutach zmierzyć poziom glukozy za pomocą glukometru, by sprawdzić jej poziom.

„Gdy pacjent traci świadomość, można podać mu glukagon. Dobrze, żeby osoby z najbliższego otoczenia pacjenta wiedziały, jak to zrobić. Pacjent powinien mieć glukagon zawsze przy sobie, a nie w domu lodówce. Na rynku są dostępne dwa rodzaje preparatów: jeden do podania domięśniowego a drugi — donosowego” — mówi farmaceutka.

Kolejnym powikłaniem ostrym jest kwasica ketonowa. Może wystąpić w momencie, gdy pacjenci z cukrzycą typu 1mają problem z podaniem insuliny. Wtedy organizm nie ma jak czerpać energii z glukozy, tylko zaczyna ją czerpać z kwasów tłuszczowych. W wyniku tego metabolizmu powstają ketony i jeśli szybko nie zostanie podjęte leczenie, może dojść do śpiączki cukrzycowej.

PRZECZYTAJ TAKŻE: Pacjent z cukrzycą chce pracować. Czy może?

Powikłania przewlekłe cukrzycy

Powikłania przewlekłe dzielimy na mikroangiopatie oraz makroangiopatie. Zdaniem Magdaleny Niedbały, te powikłania są najgroźniejsze.

„Cukrzyca sama w sobie nie boli. To bardzo dobrze widać u pacjentów z cukrzycą typu 2, którzy przychodzą do apteki i twierdzą, że wynik poziomu cukru we krwi na czczo wynoszący 130 to wcale nie jest dużo. Nie rozumieją choroby i nie widzą sensu w szybkim podejmowaniu zapobiegawczych działań. Wysoki poziom glukozy we krwi cały czas uszkadza małe i duże naczynia krwionośne. Potem zdarza się, że pacjenci mówią, iż drętwieją im palce u stóp lub rąk albo stopy zaczynają swędzieć. To oznacza, że cukier zaczął uszkadzać unerwienie i może już dochodzić do neuropatii. Jeśli stopy są dodatkowo zimne, to może to być pierwszy objaw stopy cukrzycowej” — opowiada Magdalena Niedbała.

Do mikroangiopatii możemy zaliczyć retinopatię, czyli uszkodzenie siatkówki. Pacjenci trafiają do okulisty, gdy zaczynają gorzej widzieć i wtedy okazuje się, że mają cukrzycę. Kolejnym rodzajem mikroangiopatii jest nefropatia, czyli cukrzycowe uszkodzenie nerek. Jak mówi farmaceutka, stale podwyższony poziom glukozy we krwi powoduje, że nerki muszą pracować intensywniej i filtrować więcej. Pacjenci z cukrzycą typu 1 mają regularnie wykonywane badania nerek, więc mają świadomość na temat tego powikłania.

Kolejnym mikroangiopatycznym powikłaniem jest neuropatia, którą możemy podzielić na:

• obwodową — wiąże się z uszkodzeniem nerwów dłoni, stóp; charakterystyczny jest piekący, strzelający ból, swędzenie,

• autonomiczną — dotyczy włókien nerwowych zarówno układu pokarmowego, jak i moczowo-płciowego (mogą wystąpić np. zaburzenia erekcji).

Spośród zaburzeń makroangiopatycznych warto przede wszystkim wyróżnić: zawał serca, udar mózgu, chorobę niedokrwienną serca, nadciśnienie tętnicze i chorobę tętnic obwodowych. Może się tak zdarzyć, że pacjent, trafiając do szpitala z zawałem serca, dopiero dowiaduje się o tym, że ma cukrzycę.

„Kilkadziesiąt procent pacjentów z cukrzycą typu 2 ma powikłania sercowo-naczyniowe. Nowoczesne grupy leków, typu flozyny lub analogi GLP-1, zmniejszają ryzyko powikłań sercowo-naczyniowych” — podaje farmaceutka.

Kolejnym powikłaniem przewlekłym cukrzycy jest stopa cukrzycowa. Jej objawy to: mniejsza wrażliwość na ból, zaburzone odczuwanie ciepła i zimna, zaburzenia wydzielania potu oraz gorzej gojące się rany. Stopa cukrzycowa wynika zarówno z mikro-, jak i z makroangiopatii.

„Liczba amputacji z powodu stopy cukrzycowej jest nadal duża w Polsce. W 2017 r. średnio co 2 godziny przeprowadzano w wyniku tego powikłania amputację stopy cukrzycowej. To się często zaczyna od małych ran i owrzodzeń” — opowiada Magdalena Niedbała.

PRZECZYTAJ TAKŻE: Cukrzyca. Przez pandemię mamy więcej chorych dzieci

Najlepszą profilaktyką 
zdrowy tryb życia

Zdaniem ekspertki, nadal jest mała świadomość na temat cukrzycy typu 2. Dużo ludzi myśli, że choroba ta wiąże się z jedzeniem słodyczy, a nie złym stylem życia.

„Już nie tylko zbilansowana dieta, umiejętne zarządzanie stresem oraz aktywność fizyczna są ważne, ale także sen, który reguluje wydzielanie kortyzolu. Wysoki kortyzol sprzyja rozwojowi cukrzycy. Można nie jeść słodyczy, a mimo wszystko być zagrożonym cukrzycą” — tłumaczy farmaceutka.

Profilaktyką tych wszystkich powikłań są badania przesiewowe, higieniczny tryb życia oraz trzymanie poziomu glukozy, jeśli cukrzyca już została zdiagnozowana.

Cukrzyca typu 2 narasta bardzo powoli i ciężko jest wyłapać moment lub charakterystyczne objawy mogące wskazywać na podwyższony poziom cukru we krwi. Pacjenci z cukrzycą typu 1 szybko odczuwają typowe dla cukrzycy objawy, takie jak: senność, wzmożone pragnienie, potliwość czy nasilone oddawanie moczu. W cukrzycy typu 2 objawy są podobne, ale narastają powoli i pacjenci stopniowo się do nich przyzwyczajają. Częstym objawem cukrzycy typu 2 są nawracające infekcje układu moczowego, szczególnie u kobiet.

Wspomaganie pacjenta z powikłaniami

Pacjentom, którzy borykają się z neuropatią autonomiczną, warto polecić, żeby zwiększyli ilość wypijanych płynów i starali się regularnie opróżniać pęcherz. Suplementacja kwasem alfaliponowym to jeden ze sposobów profilaktyki rozwoju tych powikłań, ale to tylko wspomaganie. Najważniejsze i podstawowe jest utrzymywanie poziomu cukru we krwi w ryzach — przypomina Magdalena Niedbała.

„Aby zapobiec rozwojowi stopy cukrzycowej, pacjent powinien obserwować swoje stopy, najlepiej oglądać je codziennie, czy nie ma ran, odcisków lub innych zmian. Ponadto warto mu przypomnieć o dokładnym osuszaniu oraz nawilżaniu stóp oraz zachęcić do zadbania o dobór dobrze dopasowanego obuwia, które nie będzie powodować otarć czy odcisków. Gdy boryka się ze zrogowaciałą skórą lub odciskami, warto, żeby skorzystał z wizyty u podologa” — tłumaczy farmaceutka. — Jednym z czynników, który może zmniejszyć ryzyko wystąpienia stopy cukrzycowej i dodatkowo będzie mieć pozytywny wpływ na ogólny stan zdrowia jest rzucenie palenia. Jeśli na stopie jednak pojawią się rany, polecamy pacjentowi specjalistyczne płyny do oczyszczania ran oraz opatrunki. W przypadku problematycznych, trudno gojących się ran, warto pacjenta zachęcić do skorzystania z porady chirurga albo pielęgniarki, którzy specjalizują się w leczeniu ran.”

Naturalne wsparcie diabetyków

W przypadku cukrzycy typu 2, wszystko zaczyna się od insulinooporności, która bez wprowadzenia zmian w stylu życia oraz leczenia prowadzi do rozwoju stanu przedcukrzycowego i z biegiem czasu — do cukrzycy. Charakterystyczne objawy insulinooporności to: senność po posiłku, zwłaszcza tym o wysokim indeksie glikemicznym, przewlekłe zmęczenie, zwiększone pocenie się, problemy ze schudnięciem. Jeśli pacjent otrzyma diagnozę insulinooporności, powinien zwrócić uwagę na: sen (7-8 godzin), dietę, ruch oraz trzymanie się zaleceń lekarza. Trzeba pamiętać, że aby realnie poprawić swój stan zdrowia, zmiany dotyczące stylu życia muszą być zmianami nie na tydzień, miesiąc czy pół roku, ale zmianami na resztę życia. Dlatego warto rozważyć wprowadzanie ich powoli, małymi krokami, ale konsekwentnie, a nie radykalnie, by wkrótce je porzucić.

„Gdy pacjent już wie, że ma zaburzoną tolerancję glukozy, ale jeszcze nie zostało wprowadzone leczenie farmakologiczne, można mu polecić preparaty roślinne o udowodnionym działaniu, np. wpływające na obniżenie stężenia hemoglobiny glikowanej. Jednak trzeba pamiętać, że to tylko dodatek. Mam tu na myśli wyciąg z morwy białej, cynamonowca czy gurmaru. Dodatkowo warto rozważyć suplementację magnezem oraz zbadać poziom witaminy D3, a w razie jej niedoboru wprowadzić suplementację rekomendowaną dawką dla danej populacji” — mówi Magdalena Niedbała.

Ponadto w cukrzycy warto wspierać także florę bakteryjną jelit. Można zatem polecić pacjentom probiotyki oraz maślan sodu, które odbudują mikrobiom.