Celowana pomoc z apteki na rodzaje kaszlu

Kaszel możemy podzielić ze względu na rodzaj odkrztuszanej wydzieliny i czas jego trwania. Ze względu na rodzaj odkrztuszanej wydzieliny wyróżniamy:

1. 
Kaszel suchy, bezproduktywny, którego przyczyną są najczęściej infekcje wirusowe, choroby śródmiąższowe płuc czy astma oskrzelowa.

2. 
Kaszel mokry, charakteryzujący się odkrztuszaniem wydzieliny, tzw. plwociny. Kolor i konsystencja owej plwociny pomaga zdiagnozować przyczynę kaszlu:

• plwocina śluzowa, gęsta i lepka może świadczyć o przewlekłym zapaleniu oskrzeli,

• plwocina ropna o kolorze żółtym lub zielonym to najczęściej zapalenie zatok przynosowych, zapalenie oskrzeli lub płuc, duża ilość odkrztuszanej wydzieliny ropnej może z kolei wskazywać na rozszerzenie oskrzeli,

• plwocina o nieprzyjemnym zapachu świadczy o zakażeniu bakteriami beztlenowymi.

Jeżeli chodzi o podział kaszlu ze względu na czas jego trwania, wyróżniamy:

• kaszel ostry, którego czas trwania wynosi <3 tygodnie,

• kaszel podostry, którego czas trwania waha się między 3 a 8 tygodniami,

• kaszel przewlekły, którego czas trwania przekracza 8 tygodni.

PRZECZYTAJ TAKŻE: Kaszel przewlekły u dziecka - gdzie szukać przyczyny?

Leczenie kaszlu suchego

Jeżeli pacjent skarży się na męczący, bezproduktywny kaszel, wówczas zaleca się pacjentom stosowanie leków przeciwkaszlowych. Spośród substancji przeciwkaszlowych dostępnych w aptekach znajdują się te o działaniu ośrodkowym i obwodowym. Działanie ośrodkowe polega na hamowaniu ośrodka kaszlowego w rdzeniu przedłużonym, natomiast działanie obwodowe na łagodzeniu podrażnień w drogach oddechowych (bezmielinowe włókna C).

Do leków przeciwkaszlowych działających ośrodkowo należą:

• kodeina,

• butamirat,

• dekstrometorfan.

Do leków przeciwkaszlowych działających obwodowo należy lewodropropizyna.

Oczywiście, zanim polecimy pacjentowi którykolwiek z leków, trzeba wcześniej przeprowadzić wywiad. Dla kogo ma być dany lek? Dla osoby dorosłej czy dla dziecka? A może dla kobiety w ciąży? Jest to bardzo ważne ze względu na to, że niektóre substancje mogą być podawane dopiero od konkretnego wieku, a niektóre są przeciwwskazane w pewnych stanach zdrowotnych.

Ważne jest również zwrócenie uwagi na kodeinę i dekstrometorfan. Jednorazowo nie można ich wydawać bez recepty w ilości przekraczającej 240 mg kodeiny, 360 mg dekstrometorfanu ze względu na działanie psychoaktywne.

PRZECZYTAJ TAKŻE: Wyjątkowa kompozycja składników aktywnych łagodzi objawy przeziębienia i ułatwia zasypianie

Leczenie kaszlu mokrego

Dostępnych substancji leczących kaszel mokry jest zdecydowanie więcej. Są to leki mukoaktywne, które dzieli się na: leki wykrztuśne (sekretoliczne), mukolityczne, mukoregulujące i mukokinetyczne. Ich głównym zadaniem jest upłynnienie i ułatwienie odkrztuszania zalegającej wydzieliny, choć poszczególne grupy różnią się nieco mechanizmem działania.

PRZECZYTAJ TAKŻE: Objawy jesiennych infekcji. W walce z suchym kaszlem i bólem gardła

Leki wykrztuśne

Ich mechanizm działania polega na pobudzaniu odruchu kaszlu. Może się to odbywać poprzez:

• podrażnienie nerwu błędnego, czego efektem jest z kolei podrażnienie receptorów w błonie śluzowej żołądka i uwodnienie wydzieliny (np. saponiny, benzoesan sodu, jodek potasu),

• bezpośrednie działanie na gruczoły oskrzelowe (np. hipertoniczny roztwór NaCl, mannitol, sulfogwajakol, gwajafenazyna),

• zwiększenie pH wydzieliny gruczołów oskrzelowych (np. wodorowęglan sodu, chlorek amonu).

Leki mukolityczne

To substancje, których działanie polega na zmianie właściwości fizykochemicznych wydzieliny, powodują degradację polimerów mucyny, fibryny, F-aktyny czy cząsteczek DNA, przez co zmniejsza się lepkość śluzu. Do leków mukolitycznych należą:

1. N-acetylocysteina — można ją stosować od 2. roku życia. Dodatkowo jest substancją stosowaną w leczeniu zatruciem paracetamolem.

2. Erdosteina — jest prolekiem stabilnym w środowisku kwaśnym. Ulega aktywacji dopiero w środowisku zasadowym, w związku z czym może być stosowana u osób cierpiących na chorobę wrzodową. Można stosować od 2. roku życia.

Warto zwrócić uwagę, że podczas kuracji antybiotykami z grupy tetracyklin, penicylin, cefalosporyn czy aminoglikozydów oraz N-acetylocysteiną, należy zachować 2 godzinny odstęp pomiędzy lekami ze względu na ryzyko inaktywacji leków przeciwbakteryjnych.

Leki mukokinetyczne

To leki, które poprawiają transport śluzowo-rzęskowy. Należą tutaj:

• bromheksyna — jest substancją, która zwiększa stężenie antybiotyków w wydzielinie dróg oddechowych, a zatem przyspiesza ustąpienie objawów infekcji bakteryjnej. Dodatkowo jest substancją zarejestrowaną do stosowania u dzieci od 3. miesiąca życia.

• ambroksol — jest czynnym metabolitem bromheksyny i wykazuje podobne do niej działanie. Zmniejsza lepkość wydzieliny i ułatwia jej odkrztuszanie.

Leki mukoregulujące

Ich zadaniem jest unormowanie produkcji i wydzielania śluzu przez drogi oddechowe. Należy tutaj karbocysteina.

Naturalne metody walki z kaszlem

Oprócz syntetycznych środków przeciwkaszlowych czy ułatwiających odkrztuszanie można polecić pacjentowi całą gamę ziół czy olejków eterycznych. Do ziół łagodzących odruch kaszlu należą, m.in.:

• ziele i korzeń prawoślazu,

• liść podbiału,

• porost islandzki.

Natomiast spośród naturalnych środków ułatwiających odkrztuszanie wydzieliny można wyróżnić:

• pędy sosny,

• korzeń lukrecji,

• liść bluszczu,

• korzeń pierwiosnka,

• korzeń mydlnicy,

• ziele tymianku,

• kwiat dziewanny.

Do domowych inhalacji można z kolei wykorzystać olejki eteryczne: eukaliptusowy, sosnowy czy drzewa sandałowego.

Istotne jest także zadbanie o odpowiednie nawilżenie powietrza w pomieszczeniach, w których się przebywa. Jeżeli nie ma się do dyspozycji nawilżacza powietrza, podobny efekt uzyskuje się poprzez rozwieszenie mokrych ręczników na kaloryferach.

Dodatkowo należy nawilżać gardło. Można to robić za pomocą preparatów na bazie wspomnianego wcześniej prawoślazu czy porostu islandzkiego, ale także poprzez częste picie wody lub naparów ziołowych o temperaturze pokojowej. Zapobiega to przesuszeniu gardła i jamy ustnej, które może być jednym z czynników wyzwalających odruch kaszlu.

Regularne picie wody jest również bardzo ważne w leczeniu kaszlu mokrego. Spożycie odpowiedniej ilości płynu pomaga upłynnić wydzielinę, a zatem ułatwia jej odkrztuszanie z dróg oddechowych.

Kaszel palacza

Specyficznym rodzajem kaszlu, jest, tzw. kaszel palacza. To reakcja obronna organizmu na kontakt substancji smolistych, drażniących z nabłonkiem rzęskowym znajdującym się w drogach oddechowych. Ciągła ekspozycja nabłonka płuc, krtani czy tchawicy na działanie szkodliwych składników dymu papierosowego doprowadza do przewlekłego stanu zapalnego. To z kolei może przekształcić się w przewlekłe choroby dróg oddechowych, w tym nowotwory.

Kaszel palacza ma jednocześnie charakter napadowy i związany jest z odkrztuszaniem wydzieliny. Najlepszą i najskuteczniejszą metodą jego leczenia jest zaprzestanie palenia. Zanim jednak pacjentowi uda się wygrać walkę z nałogiem, może on stosować wcześniej wymienione leki w zależności od tego, jaki charakter kaszlu przeważa. Trzeba jednak zasugerować pacjentowi, że jeżeli uporczywy kaszel nasila się i trwa bardzo długo, warto udać się do lekarza w celu sprawdzenia kondycji płuc i wykluczenia rozwoju poważnych chorób dróg oddechowych.

Inne objawy infekcji dróg oddechowych

Kaszel jest jednym z głównych objawów infekcji górnych dróg oddechowych, ale nie jedynym. Często infekcji towarzyszą również: katar, ból gardła, ból stawów, pogorszenie nastroju, podwyższona temperatura, uczucie zmęczenia. Objawów nie należy bagatelizować, zwłaszcza jeżeli pojawia się gorączka i ropna wydzielina. Najczęściej świadczy to o zakażeniu bakteryjnym, które wymaga wprowadzenia antybiotykoterapii.

mgr farm. Marianna Krajewska

Źródła:

1. 
I. Matławska. „Farmakognozja” Wyd I, UM Poznań Wydawnictwo, Poznań 2005 P. Tuszyński i i in. „Zeszyty apteczne. Ziołolecznictwo w praktyce” Wyd. I, Wydawnictwo Opieka.farm. Kraków 2019.

2. 
Z. Doniec i in: „Rekomendacje postępowania diagnostyczno terapeutycznego w kaszlu u dzieci dla lekarzy POZ”, Lekarz POZ, 2016, 4.

3. 
A. Nowicka Zuchowska, A. Zuchowski „Leczenie kaszlu”, Lek w Polsce, 2018, 28(2).

4. 
Mrówka Kata K., D. Kata, 
G. Namysłowski, K. Benert, 
P. Namysłowski: „Miejsce leków mukolitycznych w leczeniu schorzeń górnych dróg oddechowych”.

5. 
M. Jędrzejek, D. Pokora Kałwak, 
A. Mastalerz-Migas „Praktyczne zastosowanie leków mukoaktywnych, Lekarz POZ, 2020, 1.