Program badania zaburzeń lipidowych

Kiedy w 2003 r. firma Schwarz Pharma zaproponowała wybranym lekarzom z południowej i zachodniej Polski oznaczenie lipidogramu w grupie ich pacjentów, a Śląskie Laboratoria Analityczne przystąpiły do wykonywania tych badań, nie przewidywano, iż za rok ta akcja przerodzi się w duży program badawczy. Lipidogram oznaczono wtedy u 15 tysięcy przypadkowo dobranych osób.
?Największe wrażenie zrobiło na mnie to, że u 80 proc. przebadanych stwierdzono otyłość lub nadwagę. O dziwo, częściej występowały one u mężczyzn i w dodatku u 30-40-latków, czyli chłopaków w moim wieku - mówi dr Mirosław Mastej, koordynator badania ?Lipidogram 5 lat". - Doszliśmy wtedy do wniosku, że przydałyby się cykliczne badania, podczas których mierzylibyśmy te same parametry: lipidogram, BMI, współistnienie nadciśnienia, cukrzycy, palenia tytoniu. Wyniki tych badań dawałyby nam informację o procesie zmian stanu zdrowia, a nie jedynie statyczny obraz w danej chwili".
Schwarz Pharma i ląskie Laboratoria Analityczne podjęły wyzwanie. W 2004 roku badanie ?Lipidogram" przeprowadzono na terenie całej Polski i objęto nim 20 tys. pacjentów. Do akcji włączyło się blisko 700 lekarzy. Każdy z nich dostał pakiet 30 probówek na krew, informację dla badanego pacjenta oraz kwestionariusz z wystandaryzowanymi pytaniami. Od 15 września 2004 r. lekarze włączyli do badania pacjentów spełniających kryteria (wiek powyżej 30 r.ż., wyrażenie zgody na udział w 5-letniej obserwacji). Włączano pierwsze 15 kobiet i pierwszych 15 mężczyzn, zgłaszających się do praktyki lekarza z dowolnego powodu.
Następnie wypełniony kwestionariusz, oznakowany za pomocą indywidualnego kodu kreskowego, tożsamego z kodem próbki krwi, wysyłany był do ląskich Laboratoriów Analitycznych w Katowicach. Laboratorium to było jedynym miejscem oznaczania próbek krwi i skanowania ankiet badania, dzięki czemu metodyka oznaczeń jest niezwykle wiarygodna. ?To było spore wyzwanie logistyczne - najpierw znalezienie tak dużej liczby współpracowników-lekarzy z całej Polski, a następnie zorganizowanie transportu 20 tys. próbek do jednego centralnego laboratorium w ciągu 3 miesięcy" - mówi dr M. Mastej.
Kodowanie materiałów pozwala na pełną identyfikację i kontrolę zebranych danych oraz oznaczeń lipidogramów krwi. ?W kodzie jest 8 znaków, z których pierwsze trzy są tożsame z kodem województwa, trzy kolejne oznaczają numer lekarza w danym województwie, a dwa ostatnie numer pacjenta u danego lekarza (od 01 do 30). W kodach kreskowych użyty został ogólnie stosowany w polskim systemie opieki zdrowotnej kod ?01R do 16R" - tłumaczy lek. Jacek Jóźwiak ze ląskich Laboratoriów Analitycznych. Jest to o tyle istotne, że tak posegregowane wyniki będzie można porównywać i analizować z uzyskanymi w latach następnych. ?Dzięki temu, że badanie Lipidogram 2004 zostało przeprowadzone na tak dużej populacji i rozmieszczonej proporcjonalnie do rzeczywistej liczby mieszkańców na terenie całego kraju, może się ono stać wiarygodnym miernikiem poziomu zdrowia (lub odwrotnie: ryzyka sercowo-naczyniowego), a tym samym podpowiedzieć, gdzie należy i warto wdrażać programy prozdrowotne" - podkreśla dr M. Mastej.
Dotąd nie było w Polsce badania z wykorzystaniem pełnego lipidogramu na tak dużą skalę. Bazowano na wynikach badania PolMONICA z lat 80., przeprowadzonego tylko w grupie mieszkańców Warszawy i Tarnobrzegu.
Po każdym rocznym etapie badań ?Lipidogram 5 lat" lekarze biorący udział w programie dostaną raport podsumowujący, a pacjenci - list z informacją o wynikach. Ogólne wyniki i ich omówienie są udostępniane także na stronie internetowej (www.lipidogram.pl) dostępnej dla pacjentów i lekarzy.
?Staraliśmy się skonstruować ją w taki sposób, by można było przeprowadzać różnorakie analizy. I tak np. istnieje możliwość porównywania wyników z poszczególnych województw. To ważne z punktu widzenia np. dyrektora wojewódzkiego oddziału NFZ. Może on sprawdzić, czy ryzyko sercowo-naczyniowe, udaru mózgu, choroby wieńcowej, niedokrwienia kończyn dolnych w jego województwie jest większe niż w innym regionie. Będzie dzięki temu miał wiedzę na temat realnych potrzeb swoich mieszkańców, a tym samym będzie mógł racjonalnie planować wydatki, np. na profilaktykę" - tłumaczy dr M. Mastej. Jego zdaniem, ten program to doskonałe narzędzie dla decydentów. Będzie im dostarczał informacji o zmianach w zachowaniach prozdrowotnych badanych osób lub ich braku. To pozwoli wyciągać wnioski z podejmowanych działań i określić skuteczność akcji profilaktycznych. Wyniki będą podane także w formie przystępnej dla niemedyków.
Konsultację medyczną i naukową badania ?Lipidogram 5 lat" zapewnia trzyosobowy komitet, w którym znaleźli się prof. Wiesława Piwowarska z Kliniki Choroby Wieńcowej Szpitala Klinicznego w Krakowie, dr Witold Lukas z Zakładu Medycyny Rodzinnej lAM w Zabrzu, krajowy konsultant ds. medycyny rodzinnej i prof. Andrzej Tykarski z Kliniki Nadciśnienia Tętniczego AM w Poznaniu. ?Prowadzone w ramach ?Lipidogramu 5 lat" przy współudziale lekarzy rodzinnych obserwacje dużych grup pacjentów lub wieloletnia ocena skutków interwencji w zakresie zmniejszania ryzyka choroby niedokrwiennej serca mogą przyczynić się do racjonalizacji dotychczas stosowanych programów. W konsekwencji zmierzają do poprawy sytuacji zdrowotnej w skali całego kraju w zakresie zagrożenia chorobami serca i naczyń" - podkreśla dr Witold Lukas z Zakładu Medycyny Rodzinnej w Zabrzu.