Skuteczniejsza opieka nad pacjentem z udarem mózgu

Udar mózgu jest zdarzeniem, w którym w wyniku zaburzeń funkcji krążenia, w sposób nagły pojawiają się zlokalizowane lub uogólnione zaburzenia czynności mózgu. W starzejącej się populacji jest on jedną z głównych przyczyn trwałego inwalidztwa i trzecią pod względem częstości przyczyną zgonów ludzi w wieku 45-65 lat. Każdego roku z tego powodu umiera ponad 5 mln osób na świecie. W Europie Wschodniej liczba zachorowań (300-400 przypadków na 100 000 mieszkańców) jest dwukrotnie wyższa niż w krajach Europy Zachodniej. Podobną zależność obserwuje się również w częstości zgonów powodowanych udarem mózgu (najwyższa na Węgrzech, wśród mężczyzn).
Postępujące wydłużanie życia powoduje, że ten stan chorobowy staje się coraz większym problemem społecznym i ekonomicznym. Amerykanie szacują, iż koszt długoterminowej opieki nad pacjentem po przebytym udarze mózgu wynosi 60-230 tys. USD. W krajach wysoko rozwiniętych mniejsza umieralność jest związana przede wszystkim z powszechną profilaktyką zdrowotną oraz z wprowadzeniem zmian organizacyjnych w systemie leczenia chorych z udarem, kiedy to na wzór oddziałów urazowych rozpoczęto organizowanie oddziałów udarowych.

Wiele kryteriów

Dotychczas sądzono, że tworzenie specjalnego systemu opieki nad chorym ma sens, jeśli zostanie spełnione jedno z poniższych kryteriów: poprawa rokowania, zmniejszenie ogólnych globalnych kosztów opieki nad chorym, uzyskanie optymalnej opieki dzięki wprowadzeniu wysoko specjalistycznych metod diagnostycznych i/lub terapeutycznych. Okazuje się, że stworzenie specjalnego modelu oddziałów udarowych wiąże się ze spełnieniem wszystkich tych kryteriów.
Przeprowadzona przez Stroke Unit Trialists Collaboration analiza wyników klinicznych leczenia chorych w ostrej fazie udaru mózgu na oddziałach internistycznych i udarowych wykazała przewagę wartości leczenia w tych drugich: o 18 proc. zmniejszyło się ryzyko wczesnych zgonów, a o 29 proc. wskaźnik niesamodzielności po chorobie.

Polskie doświadczenia

"Polskie Towarzystwo Neurologiczne, aby poprawić skuteczność leczenia chorych po udarze mózgu, zainicjowało przed 10 laty tworzenie sieci oddziałów udarowych - mówił prof. Zbigniew Stelmasiak, kierownik lubelskiej Kliniki Neurologii. - Powstał Narodowy Program Profilaktyki i Leczenia Udarów Mózgu, finansowany z budżetu centralnego, obecnie realizowany jest kolejny program - POLKARD".
W Polsce istnieje 7 ośrodków udarowych referencyjnych klasy A, wyposażonych w najlepszy sprzęt diagnostyczny i przygotowanych do spełnienia najwyższych wymagań na poziomie międzynarodowym. Oprócz nich jest kilkadziesiąt ośrodków określanych w systemie referencyjnym jako klasa B. Przyjmuje się, że jeden ośrodek powinien przypadać na 200-300 tysięcy osób. Plan maksimum zakłada, że na mapie kraju nie może być białych plam, czyli miejsc na tyle odległych od oddziału udarowego, że transport chorego trwa dłużej niż 2 godziny.
"Model oddziału udarowego, działającego na danym terenie, zależy głównie od możliwości lokalnych i potrzeb. Największą skutecznością wyróżnia się oddział leczenia chorych ze świeżym udarem i rehabilitacji poudarowej, i taki model jest propagowany w Polsce" - referowała dr Anna Szczepańska-Szerej.