Kompetencje zawodowe: 7 kwietnia 2014 r. przedstawiono ministerialny projekt zmiany ustawy o zawodach pielęgniarki i położnej, będący częścią tzw. pakietu kolejkowego. Projekt ten wprowadza wyjątkowe rozszerzenie kompetencji pielęgniarek i położnych, dając im m.in. możliwość wypisywania recept.

Kompetencje zawodowe: 7 kwietnia 2014 r. przedstawiono ministerialny projekt zmiany ustawy o zawodach pielęgniarki i położnej, będący częścią tzw. pakietu kolejkowego. Projekt ten wprowadza wyjątkowe rozszerzenie kompetencji pielęgniarek i położnych, dając im m.in. możliwość wypisywania recept.

Projekt nowelizacji przewiduje dodanie do ustawy z 15 lipca 2011 r. o zawodach pielęgniarki i położnej (u.z.p.p.) art. 15a, którego ust. 1 daje osobom posiadającym tytuł zawodowy magistra pielęgniarstwa lub magistra położnictwa możliwość samodzielnej ordynacji leków oraz środków spożywczych specjalnego przeznaczenia żywieniowego, w tym wystawiania recept. Osoby te będą mogły także wystawiać zlecenia na określone wyroby medyczne, pod warunkiem ukończenia kursu specjalistycznego w tym zakresie.Z kolei art. 15a ust. 2 uprawnia pielęgniarki i położne posiadające co najmniej tytuł zawodowy licencjata pielęgniarstwa lub licencjata położnictwa do wystawiania — na zlecenie lekarskie — recept na określone leki oraz środki spożywcze specjalnego przeznaczenia żywieniowego niezbędne do kontynuacji leczenia, jeżeli ukończą kurs specjalistyczny w tym zakresie. Pielęgniarki i położne, o których mowa w art. 15a ust. 1 i 2, uprawnione zostaną do wystawiania skierowań na wykonanie określonych badań diagnostycznych, w tym badań medycznej diagnostyki laboratoryjnej. Co istotne, obowiązek ukończenia kursu specjalistycznego, o którym była mowa, nie będzie dotyczyć pielęgniarek i położnych, które w ramach kształcenia w szkołach pielęgniarskich lub w szkołach położnych nabędą wiedzę objętą takim kursem.Tryb wprowadzania zmian Projekt nowelizacji w art. 15a ust. 5 zawiera upoważnienie ustawowe dla ministra zdrowia do wydania — po zasięgnięciu opinii prezesa Narodowego Funduszu Zdrowia, Naczelnej Rady Pielęgniarek i Położnych, Naczelnej Rady Lekarskiej i Naczelnej Rady Aptekarskiej — rozporządzenia określającego dla czynności, o których mowa w ust. 1, wykaz:a) obejmujący określenie substancji czynnych zawartych w lekach,b) obejmujący określenie składu, zastosowania lub sposobu przygotowania środków spożywczych specjalnego przeznaczenia żywieniowego,c) zawierający wyroby medyczne.Dla czynności wskazanych w ust. 1 i 2 rozporządzenie powinno określać sposób i tryb wystawiania recept, wzór recepty, sposób zaopatrywania w druki recept i sposób ich przechowywania, sposób realizacji powyższych recept oraz kontroli ich wystawiania i realizacji. Ponadto rozporządzenie to powinno uwzględniać niezbędne kwalifikacje oraz wymagany zakres umiejętności i obowiązków odpowiednio dla magistrów i licencjatów pielęgniarstwa i położnictwa.Na skutek tego rodzaju zmian konieczna będzie zmiana innych przepisów ustawowych, które odnoszą się do możliwości ordynacji leków, wyrobów medycznych, środków spożywczych specjalnego przeznaczenia żywieniowego, przepisywania recept, wystawiania skierowań na badania diagnostyczne. Dlatego proponuje się nowelizację we wskazanym zakresie ustawy z 6 września 2001 r. — Prawo farmaceutyczne, ustawy z 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych, ustawy z 12 maja 2011 r. o refundacji leków, środków spożywczych specjalnego przeznaczenia żywieniowego oraz wyrobów medycznych. Nowelizacja ta zakłada, iż pielęgniarki i położne, o których mowa w art. 15a ust. 1 i 2 będą uprawnione do wystawiania recept refundowanych również dla wystawiającego (pro auctore), jego małżonka, wstępnych i zstępnych w linii prostej oraz rodzeństwa (pro familiae), po zawarciu stosownej umowy z dyrektorem oddziału wojewódzkiego Narodowego Funduszu Zdrowia właściwego ze względu na miejsce udzielania świadczeń zdrowotnych.Projekt przewiduje, że pielęgniarki i położne będą mogły korzystać z uprawnień wynikających z omawianych przepisów od 1 stycznia 2016 r.Konsekwencje nowelizacji Omawiana propozycja zmiany przepisów prawa niewątpliwie wzmacnia rolę pielęgniarek i położnych w systemie ochrony zdrowia. Należy jednak mieć na uwadze, iż przynajmniej część z nich może obawiać się odpowiedzialności prawnej za skutki ewentualnych błędów i pomyłek. W związku z tym ważne jest, aby kursy specjalistyczne w zakresie wynikającym z art. 15a ust. 1 i 2 u.z.p.p. były rzetelnie zorganizowane i dawały swego rodzaju gwarancję prawidłowego przeszkolenia. W tym wypadku dość istotna rola przypada Centrum Kształcenia Podyplomowego Pielęgniarek i Położnych, które zobligowane jest do przygotowania programu kształcenia w porozumieniu z Naczelną Radą Pielęgniarek i Położnych oraz uzyskania zatwierdzenia programu przez ministra właściwego do spraw zdrowia. Proponowana zmiana spowoduje również konieczność nowelizacji rozporządzenia ministra nauki i szkolnictwa wyższego z 9 maja 2012 r. w sprawie standardów kształcenia dla kierunków studiów: lekarskiego, lekarsko-dentystycznego, farmacji, pielęgniarstwa i położnictwa. Rozporządzenie to powinno zawierać szczegółowe efekty kształcenia w zakresie wiedzy i umiejętności niezbędnych dla realizowania przez absolwenta studiów I i II stopnia uprawnień wynikających z proponowanych nowych uprawnień pielęgniarskich. Z projektu wynika chęć poprawy dostępu pacjentów do świadczeń opieki zdrowotnej zarówno w zakresie porad recepturowych, jak i przyspieszenia diagnostyki bez konieczności oczekiwania na wizytę lekarską w trakcie leczenia przewlekłego czy też przez samodzielne zlecanie określonej grupy produktów leczniczych, środków spożywczych specjalnego przeznaczenia żywieniowego, wyrobów medycznych. Proponowane zmiany wskazują na to, iż proces kształcenia kadry pielęgniarskiej w Polsce jest na dość wysokim poziomie i cały czas wzrasta. Nowelizacja ustawy ma spowodować, iż prestiż zawodowy pielęgniarek i położnych zdecydowanie wzrośnie. Należy jednak zauważyć, że część dotychczasowych obowiązków lekarzy zostanie przejęta przez pielęgniarki i położne, które do realizowanych obecnie zadań będą musiały włączyć następne, co niekoniecznie może dać pozytywny efekt. Ponadto w związku z nowymi zadaniami pielęgniarek i położnych niezbędne będzie ustalenie nowych minimalnych ich norm zatrudnienia w podmiotach leczniczych niebędących przedsiębiorcami.Zasadniczo ustawa nie zobowiązuje pielęgniarek i położnych do ukończenia stosownych szkoleń w celu realizacji art. 15a u.z.p.p. Jest to wyłącznie ich uprawnienie, wydaje się jednak, iż znakomita część personelu pielęgniarskiego i położniczego, posiadającego wykształcenie wyższe, praktycznie na skutek presji ze strony pacjentów i podmiotów leczniczych zostanie w pewien sposób „przymuszona” do podniesienia swoich kwalifikacji zawodowych.Krytyka ze strony samorządu lekarskiegoNaczelna Rada Lekarska w przygotowanym dla ministra zdrowia stanowisku negatywnie zaopiniowała projekt omawianej ustawy. Podkreśla, że „samodzielne ordynowanie leków jest końcowym etapem leczenia, poprzedzonym wywiadem, badaniem przedmiotowym, analizą zleconych badań dodatkowych i innych uzyskanych informacji. Lekarz, lekarz dentysta musi dokonać interpretacji badań dodatkowych, mieć wiedzę o chorobach towarzyszących, przeprowadzić diagnostykę różnicową oraz posiadać wiedzę o działaniu leków i o inter-akcjach w czasie równoczesnego stosowania różnych leków. W okresie trwania choroby, nawet w chorobach przewlekłych, często istnieje konieczność weryfikacji ordynowanego leku, ewentualnie zmiany jego dawki, postaci. Wiedzę tę lekarz uzyskuje w czasie długich i trudnych studiów oraz nauki w czasie specjalizacji i ustawicznego kształcenia podyplomowego” — można przeczytać na stronie internetowej NRL. NRL podnosi również, że „istniejący system kształcenia pielęgniarek i położnych nie zapewnia tej grupie zawodowej odpowiedniej wiedzy i umiejętności w tym zakresie, a wprowadzenie zmiany standardów kształcenia wymaga czasu. Dodatkowo projektodawca, ustanawiając w proponowanym projekcie ustawy o zawodach pielęgniarki i położnej warunek ukończenia kursu specjalistycznego, nie wskazał ani nie zawarł w projekcie delegacji ustawowej wskazania, kto miałby być organizatorem takiego kursu, jaki miałby być jego program i czas trwania oraz kto ponosiłby jego koszty”. Sprzeciw NRL budzą również wprowadzane w projekcie przepisy uprawniające pielęgniarki i położne do wystawiania recept na zlecenie lekarza. Nie wiadomo, kto będzie ponosił odpowiedzialność za tak wystawioną receptę — lekarz, który zlecił wystawienie czy pielęgniarka, która to zrobiła? „Wątpliwa jest przydatność tej regulacji w osiągnięciu celów przewidzianych w uzasadnieniu projektu, tj. poprawy dostępności świadczeń oraz poprawy wykorzystania czasu pracy członków zespołu terapeutycznego” — opiniuje NRL.Należy jednak wskazać, iż proponowana nowelizacja, zawierająca propozycję rozszerzenia uprawnień pielęgniarek i położnych, oparta jest na wzorcach niektórych państw Unii Europejskiej, które przynoszą wymierne efekty w ich systemach ochrony zdrowia. Nie bez znaczenia wydaje się fakt, iż od wielu lat kształcenie pielęgniarek i położnych w Polsce odbywa się w ramach szkolnictwa wyższego, co istotnie podnosi rangę tych autonomicznych zawodów.Podstawa prawnaprojekt ustawy o zmianie ustawy o zawodach pielęgniarki i położnej oraz niektórych innych ustaw, opublikowany na stronie Ministerstwa Zdrowia.