Medyczne sukcesy

+ Znacznie poprawiła się opieka neonatologiczna — we wskaźnikach umieralności niemowląt zbliżamy się do średniej unijnej.

+ Zmniejsza się umieralność mężczyzn z powodu nowotworów złośliwych. 

+ Udało się osiągnąć niską śmiertelność szpitalną z powodu zawału serca (w latach 1980-2014 spadła ona z 22 proc. do 6,3 proc.). Pod względem 30-dniowej śmiertelności szpitalnej z powodu zawałów serca wyprzedza nas jedynie Szwecja (4,5 proc. zgonów).

+ W latach 2000-2009 nastąpiła poprawa wyleczalności chorych na nowotwory — największa w przypadku raka gruczołu krokowego (o prawie 6 punktów procentowych), białaczki (o 5 pp.), raka okrężnicy i odbytnicy (o ponad 4 pp.). 

+ Poprawiła się wyleczalność nowotworów złośliwych u dzieci, najszybciej w przypadku chłoniaków nieziarniczych, białaczki szpikowej i złośliwych guzów kości. Umieralność na nowotwory dzieci i młodzieży spada, mimo wzrostu zachorowalności.

+ Mocno zmniejszyła się śmiertelność z powodu wypadków komunikacyjnych. Jest ona mniejsza niż liczba zgonów spowodowana upadkami, które wśród osób starszych są najczęstszą przyczyną śmierci z przyczyn zewnętrznych.

+ Poprawia się sytuacja epidemiologiczna dotycząca gruźlicy, chociaż zapadalność jest w Polsce nadal wyższa niż średnia w krajach Europy Zachodniej. 

+ Spada rozpowszechnienie palenia tytoniu, przy czym zmiana wśród mężczyzn jest wyraźna (z 40,9 proc. do 28,8 proc. w ciągu niecałych 20 lat), natomiast wśród kobiet niewielka. 

+ Nieznacznie spadła liczba osób z nadwagą i otyłością, szczególnie korzystne jest ich zmniejszenie się wśród młodzieży szkolnej. 

Stare i nowe problemy

– Ogólnie liczony wskaźnik zgonów z powodu chorób układu krążenia w Polsce nadal się pogarsza w porównaniu z krajami UE. Liczba zgonów z przyczyn kardiologicznych spada u nas w mniejszym tempie niż w innych krajach europejskich, które nam „uciekają”.

– Przeżywalność chorych na nowotwory złośliwe w Polsce jest obok Łotwy i Bułgarii najniższa w Europie, a różnica do innych krajów pogłębia się.

– Niepokojące zjawisko odnotowano w umieralności kobiet z powodu nowotworów złośliwych. W porównaniu do innych krajów mamy „nadwyżkę” umieralności z powodu raka płuca, która się nie zmniejsza. 

– Wskaźnik umieralności z powodu raka szyjki macicy jest w Polsce dwukrotnie wyższy niż przeciętna w UE, chociaż lekko się poprawia. 

– Jeszcze bardziej niepokojące są statystyki dotyczące raka piersi. Polska miała zawsze lepsze wskaźniki niż kraje unijne, dzięki niższej zachorowalności mieliśmy także niższą umieralność. Stały postęp w prewencji, diagnostyce i terapii w krajach zachodnich oraz brak zmian w Polsce spowodowały, że zostaliśmy doścignięci i już nie wyróżniamy się na plus.

– Umieralność mężczyzn w wieku powyżej 65 lat z powodu raka prostaty jest nieco wyższa niż przeciętna w Europie; ten wskaźnik spada u nas wolniej niż w innych krajach, a zatem tracimy dystans także w tej dziedzinie. 

– Długość pobytu w szpitalu dla wszystkich przyczyn należy u nas do najkrótszych w Europie, ale w niektórych rozpoznaniach (wyrostek robaczkowy, zaćma) jest przeciwnie — jest najdłuższa.

– Hospitalizacja z powodu choroby nadciśnieniowej jest u nas najwyższa w całej Unii Europejskiej. W innych krajach leczenie odbywa się częściej w opiece podstawowej i specjalistycznej. 

– Niepokojąco wysoka jest w Polsce śmiertelność z powodu udaru mózgu. Częstość zgonów w szpitalu z powodu krwotoku mózgowego wzrosła z 28,5 proc. (2004 rok) do 32,5 proc. (2014 rok). 

– Wzrosła liczba pacjentów ambulatoryjnej opieki psychiatrycznej — w latach 2011-2014 względna liczba leczonych (na 100 tysięcy ludności) zwiększyła się o 13 proc. Liczba pacjentów szpitali psychiatrycznych utrzymuje się na stałym poziomie. 

– Spośród chorób objętych programem szczepień sytuacja jest dobra z wyjątkiem krztuśca, gdzie od 20 lat notujemy wzrost zachorowań, zwłaszcza wśród nastolatków i starszych dorosłych. Faktem jest stałe krążenie bakterii w środowisku i występowanie cyklicznych nasileń epidemiologicznych. 

– Odnotowujemy stały wzrost występowania HIV, co może częściowo wynikać z rosnącej liczby badań i ujawniania osób zakażonych.

 

W ocenie eksperta

Nie nadrabiamy dystansu  w stosunku do najlepszych

Prof. nadzw. NIZP-PZH Bogdan Wojtyniak, współautor raportu „Sytuacja zdrowotna ludności Polski i jej uwarunkowania”:

Najbardziej syntetycznym wskaźnikiem sytuacji zdrowotnej ludności jest długość życia. W przypadku polskich mężczyzn wskaźnik ten w latach 1970-

-1990 utrzymywał się praktycznie na tym samym poziomie. Po 1991 roku zaczął się poprawiać, ale wzrost przeciętnej długości życia w Polsce następuje w tempie podobnym do wzrostu w krajach Europy Zachodniej, czyli praktycznie nie niwelujemy dzielącej nas różnicy. Długość życia polskich mężczyzn jest dziś na poziomie krajów UE sprzed 15 lat (kobiet — sprzed dziewięciu). Dzisiejszą przeciętną długość życia mieszkańca UE mężczyźni w Polsce mają szansę osiągnąć około 2025 roku, a kobiety może 5 lat wcześniej.

Statystyczny mieszkaniec Polski w wieku 65 lat może mieć nadzieję, że mniej niż połowę swojego dalszego życia spędzi w zdrowiu (mężczyźni 48 proc., kobiety 40 proc.), czyli bez ograniczenia sprawności. Największy problem zdrowotny i najczęstsza przyczyna zgonów, których można by uniknąć to choroby układu krążenia. Na drugim miejscu są nowotwory, przy czym ich udział w przedwczesnych zgonach Polaków systematycznie rośnie. Umieralność polskich mężczyzn w wieku 25-64 lat z powodu chorób układu krążenia jest o 90 proc. wyższa niż przeciętna w UE. W przypadku polskich kobiet ta nadwyżka jest mniejsza, chociaż również znacząca, ale najważniejszą przyczynę ich utraconych lat życia i przedwczesnych zgonów (już 40 proc.) stanowią nowotwory złośliwe. Wzrasta zwłaszcza zagrożenie z powodu raka płuca. Polska znajduje się na przedostatnim miejscu w Europie pod względem pięcioletniej przeżywalności chorych na nowotwory złośliwe. 

W krajach UE poradzono sobie z nadmierną umieralnością z powodu chorób układu krążenia. W czterech krajach unijnych przestały być najważniejszą przyczyną zgonów ogółem i spadły na drugie miejsce, za chorobami nowotworowymi. 

Dzięki zmniejszeniu liczby ofiar wypadków drogowych spadł udział i znaczenie zgonów z przyczyn zewnętrznych. Znacznie zmniejszyła się liczba zgonów z powodu zawału serca. Wśród mężczyzn liczba przedwczesnych zgonów i utraconych potencjalnych lat życia z powodu samobójstw, które są głównym wskaźnikiem zdrowia psychicznego, rośnie i przewyższa zgony z powodu raka płuca czy wypadków komunikacyjnych. 

W przypadku chorób zakaźnych sytuacja jest pod kontrolą, niepokoi tylko lekki spadek wyszczepialności, związany z rozwojem ruchów anty-

szczepionkowych. Liczba osób nieobjętych szczepieniami rośnie z roku na rok wykładniczo, chociaż wciąż jest niewielka. Obserwujemy wzrost wykrytych zakażeń HIV. Kraje europejskie mają poziom zakażeń wyższy, ale stabilny. U nas niestety ich liczba rośnie. 

Mamy do czynienia z dużym rozwarstwieniem występowania otyłości, zwłaszcza wśród kobiet. Polki z wyższym wykształceniem są rzadziej otyłe w porównaniu z wykształconymi Europejkami. Natomiast gorzej wykształcone Polki są bardziej otyłe niż gorzej wykształcone Europejki. Wśród Polek po wyższych studiach otyłość występuje ponaddwukrotnie rzadziej niż u tych, które ukończyły jedynie szkołę podstawową lub gimnazjum.

Warto dodać, że dużą słabością naszego systemu informacji o zdrowiu jest od wielu lat zła jakość danych statystycznych o przyczynach zgonów. Słabość dotyczy głównie jakości orzekania o przyczynach sercowo-naczyniowych. Występują tutaj ogromne różnice, także przy porównywaniu poszczególnych województw. W niektórych regionach lubi się np. wskazywać niewydolność serca jako wyjściową przyczynę zgonów, podczas gdy według WHO nie może być ona za taką uznawana. Niewydolność serca jest bowiem powodowana np. chorobą niedokrwienną lub w szczególności zawałem serca i właśnie ta jednostka powinna być wskazana. W niektórych województwach rzadko jako przyczyna zgonu występuje miażdżyca, a w innych owszem — 6-7 razy częściej. W sumie prawie połowa zgonów sercowo-naczyniowych ma przypisaną przyczynę tzw. śmieciową, czyli akt zgonu zawiera informacje praktycznie bezwartościowe z punktu widzenia analiz epidemiologicznych stanu zdrowia społeczeństwa. W dodatku co czternasty zgon w Polsce ma opisaną przyczynę nieznaną, niedokładnie określoną, zawiera jedynie opis objawów lub odwołuje się do nieprawidłowych wyników badań laboratoryjnych.

przewiń, aby zobaczyć całą tabelę

 Wybrane przyczyny przedwczesnych zgonów polskich    mężczyzn (w proc. według utraconych lat życia)

2014

2010

poprawa

sytuacji

ostry zawał serca I21-I22

4,1

8,9

4,8

wypadki komunikacyjne V01-V99

4,8

8,1

3,3

przyczyny zewnętrzne V00-Y98

21,4

24,3

2,9

choroby naczyń mózgowych I60-I69

4,4

5,3

0,9

choroby zakaźne A00-B99

0,8

1,3

0,5

choroby układu krążenia I00-I99

26,3

26,7

0,4

przewlekłe choroby dolnych
dróg oddechowych J40-J47

1,2

0,9

0,3

 Wybrane przyczyny przedwczesnych zgonów polskich    mężczyzn (w proc. według utraconych lat życia)

2014

2010

poprawa

sytuacji

ostry zawał serca I21-I22

4,1

8,9

4,8

wypadki komunikacyjne V01-V99

4,8

8,1

3,3

przyczyny zewnętrzne V00-Y98

21,4

24,3

2,9

choroby naczyń mózgowych I60-I69

4,4

5,3

0,9

choroby zakaźne A00-B99

0,8

1,3

0,5

choroby układu krążenia I00-I99

26,3

26,7

0,4

przewlekłe choroby dolnych
dróg oddechowych J40-J47

1,2

0,9

0,3

 Wybrane przyczyny przedwczesnych zgonów polskich    mężczyzn (w proc. według utraconych lat życia)

2014

2010

poprawa

sytuacji

ostry zawał serca I21-I22

4,1

8,9

4,8

wypadki komunikacyjne V01-V99

4,8

8,1

3,3

przyczyny zewnętrzne V00-Y98

21,4

24,3

2,9

choroby naczyń mózgowych I60-I69

4,4

5,3

0,9

choroby zakaźne A00-B99

0,8

1,3

0,5

choroby układu krążenia I00-I99

26,3

26,7

0,4

przewlekłe choroby dolnych
dróg oddechowych J40-J47

1,2

0,9

0,3

 

przewiń, aby zobaczyć całą tabelę

 Wybrane przyczyny przedwczesnych zgonów polskich    kobiet (w proc. według utraconych lat życia)

2014

2010

poprawa sytuacji

choroby układu krążenia I00-I99

21,0

24,5

3,5

ostry zawał serca I21-I22

2,4

5,3

2,9

przyczyny zewnętrzne V00-Y98

8,9

11,7

2,8

choroby naczyń mózgowych I60-I69

5,2

7,7

2,5

wypadki komunikacyjne V01-V99

2,7

4,5

1,8

nowotwór złośliwy szyjki macicy C53

2,5

3,1

0,6

choroby zakaźne A00-B99

0,8

1,3

0,5

 Wybrane przyczyny przedwczesnych zgonów polskich    kobiet (w proc. według utraconych lat życia)

2014

2010

poprawa sytuacji

choroby układu krążenia I00-I99

21,0

24,5

3,5

ostry zawał serca I21-I22

2,4

5,3

2,9

przyczyny zewnętrzne V00-Y98

8,9

11,7

2,8

choroby naczyń mózgowych I60-I69

5,2

7,7

2,5

wypadki komunikacyjne V01-V99

2,7

4,5

1,8

nowotwór złośliwy szyjki macicy C53

2,5

3,1

0,6

choroby zakaźne A00-B99

0,8

1,3

0,5

 Wybrane przyczyny przedwczesnych zgonów polskich    kobiet (w proc. według utraconych lat życia)

2014

2010

poprawa sytuacji

choroby układu krążenia I00-I99

21,0

24,5

3,5

ostry zawał serca I21-I22

2,4

5,3

2,9

przyczyny zewnętrzne V00-Y98

8,9

11,7

2,8

choroby naczyń mózgowych I60-I69

5,2

7,7

2,5

wypadki komunikacyjne V01-V99

2,7

4,5

1,8

nowotwór złośliwy szyjki macicy C53

2,5

3,1

0,6

choroby zakaźne A00-B99

0,8

1,3

0,5

 

 

 

przewiń, aby zobaczyć całą tabelę

 Wybrane przyczyny przedwczesnych zgonów polskich    mężczyzn (w proc. według utraconych lat życia)

2014

2010

pogorszenie

sytuacji

nowotwory złośliwe C00-C97

23,2

20,7

2,5

nowotwory złośliwe narządów trawiennych C15-C26

6,5

5,1

1,4

samobójstwa X60-X84

7,6

6,5

1,1

choroby serca I00-I09, I11, I13, I20-J51

19,2

20,3

1,1

zapalenie płuc J12-J18

2,3

1,3

1,0

nowotwory złośliwe jelita grubego,
odbytnicy i odbytu  C18-C21

1,4

2,3

0,9

choroby układu trawiennego K00-K93

6,4

5,6

0,8

marskość i przewlekłe choroby wątroby K70, K73-K74

3,8

3,2

0,6

choroby układu oddechowego J00-J99

3,6

3,0

0,6

 Wybrane przyczyny przedwczesnych zgonów polskich    mężczyzn (w proc. według utraconych lat życia)

2014

2010

pogorszenie

sytuacji

nowotwory złośliwe C00-C97

23,2

20,7

2,5

nowotwory złośliwe narządów trawiennych C15-C26

6,5

5,1

1,4

samobójstwa X60-X84

7,6

6,5

1,1

choroby serca I00-I09, I11, I13, I20-J51

19,2

20,3

1,1

zapalenie płuc J12-J18

2,3

1,3

1,0

nowotwory złośliwe jelita grubego,
odbytnicy i odbytu  C18-C21

1,4

2,3

0,9

choroby układu trawiennego K00-K93

6,4

5,6

0,8

marskość i przewlekłe choroby wątroby K70, K73-K74

3,8

3,2

0,6

choroby układu oddechowego J00-J99

3,6

3,0

0,6

 Wybrane przyczyny przedwczesnych zgonów polskich    mężczyzn (w proc. według utraconych lat życia)

2014

2010

pogorszenie

sytuacji

nowotwory złośliwe C00-C97

23,2

20,7

2,5

nowotwory złośliwe narządów trawiennych C15-C26

6,5

5,1

1,4

samobójstwa X60-X84

7,6

6,5

1,1

choroby serca I00-I09, I11, I13, I20-J51

19,2

20,3

1,1

zapalenie płuc J12-J18

2,3

1,3

1,0

nowotwory złośliwe jelita grubego,
odbytnicy i odbytu  C18-C21

1,4

2,3

0,9

choroby układu trawiennego K00-K93

6,4

5,6

0,8

marskość i przewlekłe choroby wątroby K70, K73-K74

3,8

3,2

0,6

choroby układu oddechowego J00-J99

3,6

3,0

0,6

 

 

przewiń, aby zobaczyć całą tabelę

 Wybrane przyczyny przedwczesnych zgonów polskich kobiet (w proc. według utraconych lat życia)

2014

2010

pogorszenie

sytuacji

nowotwory złośliwe C00-C97

41,2

33,8

7,4

nowotwory złośliwe tchawicy, oskrzela i płuca C33-C34

7,7

4,1

3,6

nowotwory złośliwe narządów trawiennych C15-C26

9,0

7,0

2,0

nowotwory złośliwe sutka C50

7,2

5,6

1,6

choroby układu trawiennego K00-K93

5,8

4,3

1,5

marskość i przewlekłe choroby wątroby K70, K73-K74

3,3

2,2

1,1

nowotwory złośliwe jelita grubego,
odbytnicy i odbytu C18-C21

3,4

2,4

1,0

zapalenie płuc J12-J18

2,2

1,5

0,7

choroby układu oddechowego J00-J99

3,8

3,2

0,6

 Wybrane przyczyny przedwczesnych zgonów polskich kobiet (w proc. według utraconych lat życia)

2014

2010

pogorszenie

sytuacji

nowotwory złośliwe C00-C97

41,2

33,8

7,4

nowotwory złośliwe tchawicy, oskrzela i płuca C33-C34

7,7

4,1

3,6

nowotwory złośliwe narządów trawiennych C15-C26

9,0

7,0

2,0

nowotwory złośliwe sutka C50

7,2

5,6

1,6

choroby układu trawiennego K00-K93

5,8

4,3

1,5

marskość i przewlekłe choroby wątroby K70, K73-K74

3,3

2,2

1,1

nowotwory złośliwe jelita grubego,
odbytnicy i odbytu C18-C21

3,4

2,4

1,0

zapalenie płuc J12-J18

2,2

1,5

0,7

choroby układu oddechowego J00-J99

3,8

3,2

0,6

 Wybrane przyczyny przedwczesnych zgonów polskich kobiet (w proc. według utraconych lat życia)

2014

2010

pogorszenie

sytuacji

nowotwory złośliwe C00-C97

41,2

33,8

7,4

nowotwory złośliwe tchawicy, oskrzela i płuca C33-C34

7,7

4,1

3,6

nowotwory złośliwe narządów trawiennych C15-C26

9,0

7,0

2,0

nowotwory złośliwe sutka C50

7,2

5,6

1,6

choroby układu trawiennego K00-K93

5,8

4,3

1,5

marskość i przewlekłe choroby wątroby K70, K73-K74

3,3

2,2

1,1

nowotwory złośliwe jelita grubego,
odbytnicy i odbytu C18-C21

3,4

2,4

1,0

zapalenie płuc J12-J18

2,2

1,5

0,7

choroby układu oddechowego J00-J99

3,8

3,2

0,6