Znamy zwycięzcę konkursu Złoty Skalpel 2023!

Złoty Skalpel to prestiżowy konkurs organizowany przez redakcję „Pulsu Medycyny” już od 15 lat. Jego celem jest promowanie innowatorów w ochronie zdrowia oraz wspieranie zmian poprawiających jakość opieki medycznej.

Zgłoszone do konkursu projekty starannie ocenia kapituła, do której zapraszamy wybitnych specjalistów, lekarzy i ekspertów medycznych. Ich doświadczenie i wiedza gwarantują uczciwość i obiektywność konkursu.

ZOBACZ TAKŻE: Przedstawiamy Jury konkursu Złoty Skalpel 2023

– Złoty Skalpel na stałe wpisał się w mapę prestiżowych nagród przyznawanych za osiągnięcia w medycynie. Stale poszerza się grono osób zainteresowanych pretendowaniem do zdobywcy głównej nagrody w konkursie, co redakcji pozwala trzymać rękę na pulsie i promować osiągnięcia polskich naukowców - mówi Małgorzata Konaszczuk, redaktor naczelna “Pulsu Medycyny”.

Zwycięstwo w tegorocznej edycji Złotego Skalpela przypadło dr. hab. n. med. Mirosławowi Ząbkowi, prof. CMKP. Zgłoszony do konkursu projekt pt. „Innowacyjne leczenie choroby Parkinsona, drżenia samoistnego, choroby Huntingtona i demencji” obejmuje aż trzy wykonywane przez profesora innowacyjne procedury zabiegowe.

To nie pierwsza główna nagroda prof. Ząbka w naszym konkursie. W 2019 roku kapituła nagrodziła go za pionierskie w skali Polski i Europy zabiegi terapii genowej u dzieci z deficytem dekarboksylazy L-aminokwasów aromatycznych.

ZOBACZ TAKŻE: Prof. Mirosław Ząbek: Efekty terapii genowej są spektakularne

Oto wszyscy laureaci konkursu Złoty Skalpel 2023:

Miejsce 1.

“Innowacyjne leczenie choroby Parkinsona, drżenia samoistnego, choroby Huntingtona i demencji“

• dr hab. n. med. Mirosław Ząbek, prof. CMKP

Prof. Ząbek jako pierwszy w Polsce wykonuje procedurę MRg-FUS, która pozwala na leczenie drżenia samoistnego i parkinsonowskiego. Zabieg polega na wykorzystaniu skoncentrowanej wiązki ultradźwięków, sterowanej za pomocą rezonansu magnetycznego, do zniszczenia struktur odpowiedzialnych za wywoływanie objawów obniżających jakość życia pacjenta.

Jako pierwszy w Europie przeprowadził operację terapii genowej mózgu w chorobie Huntingtona - ciężkiej, postępującej i śmiertelnej chorobie, polegającej na postępującej demencji i ruchach mimowolnych. Badania naukowców wykazały, że odpowiedzialny za nią jest defekt na jednym z genów, który prowadzi do produkcji toksycznego białka (huntingtyny), które odkładając się w mózgu prowadzi do wystąpienia i rozwijania objawów choroby. Metodami inżynierii genetycznej wyprodukowano gen, który potrafi wyciszyć pracę tego szkodliwie funkcjonującego genu w mózgu pacjenta. Gen ten przenosi się za pomocą fragmentu kwasów nukleinowych adenowirusa podczas wielogodzinnej infuzji domózgowej. Całość operacji wykonuje się w rezonansie magnetycznym za pomocą wysoce specjalistycznych kaniul infuzyjnych. Celem takiego leczenia jest zatrzymanie choroby i jej spowolnienie lub też wyleczenie chorego.

Ośrodek kierowany przez laureata został wybrany jako jedyny w Europie do terapii genowej demencji czołowo-skroniowej. Pierwsze dwie operacje odbędą się na przełomie listopada i grudnia i będą to pierwsze takie operacje na świecie.

Miejsce 2.

„Wdrożenie multidyscyplinarnego Zespołu Szybkiego Reagowania CELZAT w celu poprawy jakości diagnostyki i wyników leczenia ostrej zatorowości płucnej”

• Koordynator projektu: prof. dr hab. med. Marcin Kurzyna

Projekt zespołów Kliniki Krążenia Płucnego, Chorób Zakrzepowo-Zatorowych CMKP w ECZ Otwock, I Katedry i Kliniki Kardiologii Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego oraz Kliniki Kardiochirurgii Szpitala Medicover

Głównym celem działalności CELZAT jest zmniejszenie śmiertelności z powodu ostrej zatorowości płucnej. W toku pięciu lat działalności zespół CELZAT podjął leczenie ponad 230 pacjentów ze skomplikowanym lub powikłanym przebiegiem OZP. W centrum zainteresowania zespołu CELZAT pozostają pacjenci z OZP i współistniejącą chorobą nowotworową. Dzięki zastosowaniu nowoczesnych metod leczenia śmiertelność wewnątrzszpitalna nie różni się pomiędzy pacjentami onkologicznymi i pacjentami z OZP bez choroby nowotworowej.

Miejsce 3.

„Rozwój terapii komórkowych w onkologii dziecięcej”

• Lider projektu: prof. dr hab. n. med. Jan Styczyński

Jury doceniło wkład zespołu w rozwój terapii komórkowych w onkologii dziecięcej między innymi: wprowadzenie i zastosowanie cytotoksycznych limfocytów przeciwirusowych third-party-donor EBV-CTL w terapii chłoniaka (pierwsza publikacja na świecie o zastosowaniu tabelecleucelu; Frontiers in Immunology), wprowadzenie przeszczepu haploidentycznego z cyklofosfamidem poprzeszczepowym, jako pierwszy ośrodek w Polsce w 2012 r. Obecnie ta informacja jest umieszczana w polskich podręcznikach z zakresu transplantacji komórkowych. Prof. Styczyński jest wśród polskich badaczy współautorem największej liczby publikacji na temat zastosowania terapii CAR-T u dzieci (10 publikacji w PubMed), a także jako jedyny transplantolog i hematolog w Polsce, dawcą komórek krwiotwórczych.

Miejsce 4.

„Termoablacja laserowa (LITT) - Rozwój w leczeniu i diagnostyce padaczki i onkologii”

• Lider projektu: dr n. med. Wojciech Nowak

Termoablacja laserowa (LITT) jest procedurą medyczną polegającą na wprowadzeniu przez niewielki (około 3-milimetrowy) otwór nawiercony w czaszce światłowodu zgodnie ze wcześniej zaplanowanymi trajektoriami. Ustalenie i utrzymanie odpowiednich trajektorii zabiegu jest możliwe dzięki wykorzystaniu ramienia robotycznego. Następnie w rezonansie magnetycznym do wcześniej założonego światłowodu podłączany zostaje generator lasera. Światło na końcu światłowodu przechodzi w energię cieplną. Specjalna termosekwencja badania MR głowy wykonywana w czasie rzeczywistym pozwala na uwidocznienie rozchodzącej się w zmianie temperatury. Zespół Neurochirurgów z Instytutu "Pomnik-Centrum Zdrowia Dziecka" po raz pierwszy w Polsce wykonał laserową termoablację głęboko położonego guza mózgu u dziecka.

Miejsce 5.

„Opracowanie zwalidowanego modelu prognostycznego wraz z aplikacją internetową, opartego o parametry histopatologiczno-kliniczne, o wyższej skuteczności prognostycznej niż stosowana obecnie w Europie Zachodniej i USA. Klasyfikacja molekularna bazująca na sygnaturach genowych GEPS (gene expression prognostic signatures).

• Członkowie zespołu: Piotr Donizy (co-first author; Uniwersytet Medyczny we Wrocławiu), Mateusz Krzyziński (co-first author, Politechnika Warszawska), Anna Markiewicz (Uniwersytet Jagielloński), Paweł Karpiński (Uniwersytet Medyczny we Wrocławiu), Krzysztof Kotowski (Uniwersytet Medyczny we Wrocławiu), Artur Kowalik (Świętokrzyskie Centrum Onkologii), Jolanta Orłowska-Heitzman (Szpital Uniwersytecki w Krakowie), Bożena Romanowska‑Dixon (Uniwersytet Jagielloński), Przemysław Biecek (co-senior author; Politechnika Warszawska), Mai P. Hoang (co-senior author; Harvard Medical School i Massachusetts General Hospital).

Projekt dotyczył opracowania modelu prognostycznego wraz z aplikacją internetową dla pacjentów z czerniakiem błony naczyniowej gałki ocznej bazującego na szczegółowych parametrach histopatologicznych i klinicznych z wykorzystaniem technik uczenia maszynowego oceniającego prawdopodobieństwo przeżycia całkowitego (OS, overall survival) oraz przeżycia bez przerzutów/wolnego od nawrotu (PFS, progression-free surivival) w okresach 2 lat, 5 lat i 10 lat od daty diagnozy czerniaka błony naczyniowej gałki ocznej. Zaproponowany przez zespół model prognostyczny oparty o technikę uczenia maszynowego SGB (survival gradient boosting) ma wyższą skuteczność oceny przeżycia całkowitego i ryzyka wystąpienia przerzutów odległych niż stosowana obecnie w Europie Zachodniej i USA klasyfikacja molekularna oparta o sygnatury genowe GEPS. Wyniki badania pokazują, że rutynowo oceniane parametry histopatologiczne guza pierwotnego oraz parametry kliniczne są porównywalne z diagnostyką molekularną opartą o sygnatury genowe (GEPS), która nie jest szeroko dostępna dla pacjentów z czerniakiem błony naczyniowej gałki ocznej.

Miejsce 6.

„Ponad tysiąc unikalnych zabiegów endoprotezoplastyki u dzieci z nowotworami kości”

• Anna Raciborska z zespołem chirurgów Kliniki Onkologii i Chirurgii Onkologicznej Dzieci i Młodzieży IMiD

Jury doceniło przeprowadzenie ponad tysiąc unikalnych zabiegów endoprotezoplastyki u dzieci z nowotworami kości. Techniki rekonstrukcyjne stosowane w IMiD dają pacjentom lepsze szanse na wyleczenie i zachowanie sprawności. Metody te umożliwiają wydłużanie kończyny wraz ze wzrostem dziecka, indywidualizacje implantu oraz dopasowanie do warunków anatomicznych. Cel działań to ograniczenie niepełnosprawności oraz poprawa jakości życia u dzieci i młodzieży z nowotworami układu kostno-mięśniowego poprzez zwiększenie dostępu do postępowania chirurgicznego mniej okaleczającego z wykorzystaniem endoprotez onkologicznych oraz innych metod rekonstrukcyjnych. Ponadto utrzymanie równego i bezpiecznego dostępu do tej formy leczenia rekonstrukcyjnego dla wszystkich pacjentów w Polsce wymagających tego rodzaju terapii.

Miejsce 7.

„Technologia AR w leczeniu nowotworów dziecięcych”

• Anna Raciborska i Krzysztof Bronowicki z zespołem chirurgów Kliniki Onkologii i Chirurgii Onkologicznej Dzieci i Młodzieży IMiD

Wykorzystanie sztucznej inteligencji czy rozszerzonej rzeczywistości w medycynie przestało być możliwe wyłącznie w filmach science fiction. Jednym z ośrodków, które przy zabiegach operacyjnych posiłkują się augumented reality (AR) jest Klinika Onkologii i Chirurgii Onkologicznej Dzieci i Młodzieży IMiD. Technologia rzeczywistości rozszerzonej w onkologii dziecięcej wykorzystywana jest m.in. w kontekście zabiegów operacyjnych. Specjaliści na podstawie badań obrazowych tworzą model 3D zmiany nowotworowej, który następnie wgrywany jest do specjalnej aplikacji, gdzie integruje się go z trójwymiarowym hologramem. Do jego wyświetlania używane są gogle AR, które stosuje się zarówno podczas operacji, jak i wcześniej – w celu przygotowania się do resekcji guza. Co więcej, augumented reality umożliwia wizualizację cięcia przez płaszczyznę hologramu, co pozwala na wgląd w wewnętrzną strukturę zmiany oraz weryfikację jej położenia względem innych struktur anatomicznych. Możliwość porównania anatomii rzeczywistej w trakcie separacji guza od otaczających go tkanek z obrazem holograficznym jest jedną z największych zalet metody mieszanej rzeczywistości. Technologia ta może być także używana do samego przygotowania do operacji, w związku z czym cały zespół biorący w niej udział ma szansę dokładnie zapoznać się z budową zmiany, jej lokalizacją w stosunku do innych struktur anatomicznych czy zaplanować najlepszy dostęp chirurgiczny podczas operacji.

Miejsce 8.

„Nowa procedura medyczna wszczepiania sztucznej rogówki u pacjentów cierpiących na bielmo rogówki”

• Prof. dr hab. n. med. Edward Wylęgała

Jury postanowiło wyróżnić specjalistę, który zdobył uznanie na szczeblu krajowym i międzynarodowym, między innymi za wprowadzenie nowej procedury medycznej wszczepiania sztucznej rogówki u pacjentów cierpiących na bielmo rogówki. Dzięki badaniom i pracy klinicznej profesora, ośrodek przez niego prowadzony stał się wiodącym w Europie w dziedzinie leczenia zmian rogówki. Jego innowacyjne podejście pozwoliło na poprawienie jakości życia wielu pacjentów, którzy wcześniej byli skazani na utratę wzroku i konieczność leczenia poza granicami Polski.

Miejsce 9.

„Lody stosowane jako krioterapia podczas stosowania dużych dawek melfalanu. Kondycjonowanie i zmniejszanie zapalenia błony śluzowej jamy ustnej po autologicznym leczeniu krwiotwórczym”

• Liderzy projektu: prof. dr hab. n.med. Emilian Snarski i Marcin Jasiński

Projekt opierał się na wykorzystaniu lodów do krioterapii zapobiegającej uszkodzeniu śluzówek przed chemioterapią. Udało się wykazać, że takie postępowanie prowadzi do 50-proc. redukcji tego powikłania u chorych po przeszczepieniach szpiku, eliminując niemal zupełnie przypadki ciężkich mucositów. Praca została opublikowana w 2021 roku w Scientific Reports (IF 4,15 - 5 najbardziej cytowany periodyk na świecie). Dodatkowo ze względu na prostotę, spektakularne wyniki i zabawny pomysł otrzymała jako pierwszy polski medyczny projekt nagrodę IgNobla z medycyny 2022 (Harvard, USA) - którą zespołowi wręczył podwójny noblista - Barry Sharpless. Projekt był częścią większej całości zmian procedur związanych z przeszczepianiem, który doprowadził do znacznej redukcji zakażeń związanych z przeszczepami - po raz pierwszy udało się uzyskać cel „Zero Catherer Related Infections” u chorych poddawanych przeszczepieniom szpiku.

Miejsce 10.

„Pacjent 360 Stopni - Kompleksowa Opieka nad Dziećmi z Porażeniem Mózgowym"

• Liderzy projektu: dr n. med. Jarosław Michał Deszczyński i dr n. med. Tomasz Albrewczyński

Od trzech lat w specjaliści z Paley European Institute prowadzą program leczenia dzieci z mózgowym porażeniem dziecięcym. Można śmiało stwierdzić, że na mapie Polski pojawił się ośrodek, który znacząco ułatwia rodzicom i pacjentom dostęp do kompleksowej opieki medycznej zgodnej z najnowszymi standardami światowymi w jednym miejscu.