Jak ja to leczę: trądzik zwykły

Trądzik to problem większości ludzi młodych. Często nie zdają oni sobie sprawy z możliwości i potrzeby skutecznego leczenia tej choroby.

- To prawda, większość z nich podejmuje próby samodzielnego usuwania szpecących "pryszczy" (wyciskanie, zdrapywanie wykwitów, usuwanie zaskórników za pomocą specjalnie przeznaczonych do tego celu plastrów kosmetycznych itp.) nie wiedząc, że właściwe leczenie trądziku należy zacząć jak najwcześniej, aby uniknąć trwałych zmian w postaci blizn i przebarwień.
Podejmując leczenie trądziku, należy uświadomić pacjentowi, że jest to kuracja długotrwała i wymaga od niego systematyczności i cierpliwości. Leczenie trądziku ma na celu zmniejszenie łojotoku, zapobieganie nadmiernemu rogowaceniu ujść mieszków włosowych i zahamowanie rozwoju bakterii Propionibacterium acnes.

Od czego zależy wybór metody leczenia trądziku?

- Od jego postaci, ciężkości oraz lokalizacji wykwitów. Wyróżniamy trzy postacie kliniczne choroby: trądzik zaskórnikowy, grudkowo-krostkowy i ropowiczy. Każda postać charakteryzuje się różnym stopniem nasilenia zmian od łagodnego, przez umiarkowany, do ciężkiego. Łagodne postacie wymagają jedynie leczenia miejscowego, w bardziej nasilonych postaciach stosuje się leczenie skojarzone - zewnętrzne i ogólne. W leczeniu ogólnym stosuje się antybiotyki, witaminy o działaniu przeciwłojotokowym i izotretynoinę.
Po zakończeniu terapii doustnej dobrze jest stosować profilaktycznie terapię miejscową, najlepiej retinoidem.

Czym leczyć stany niezapalne, czyli zaskórniki?

- Do usuwania zaskórników najlepiej nadają się retinoidy (pochodne witaminy A). Należy tu wymienić następujące preparaty: tretynoinę (kwas witaminy A, kwas all-trans witaminy A), izotretynoinę (kwas 13-cis witaminy A) oraz adapalen i tazaroten. Działanie retinoidów polega na normalizacji procesów złuszczania w obrębie przewodów wyprowadzających gruczołów łojowych, umożliwieniu ewakuacji wydzieliny gruczołów i w efekcie na znacznym ograniczeniu komedogenezy. Preparaty dostępne są w postaci kremów, roztworów i żeli. Wybór postaci retinoidu zależy od stopnia natłuszczenia skóry chorego oraz podatności skóry na działanie drażniące (żel i roztwór działają bardziej wysuszająco). Należy pamiętać, że siła działania zależy nie tylko od stężenia składnika aktywnego, ale także od podłoża danego preparatu. Żel na alkoholu będzie działał dużo silniej od produktu mającego postać kremu.
Leki te stosuje się zwykle 1 raz dziennie, zazwyczaj przed snem.

Jak postępować w przypadku wykwitów zapalnych?

- Łagodny trądzik zapalny można z powodzeniem leczyć za pomocą miejscowych środków przeciwbakteryjnych (np. nadtlenek benzoilu, antybiotyki). Jeżeli zmiany zapalne są bardziej nasilone lub zlokalizowane poza skórą twarzy, najlepiej zastosować antybiotyk doustnie. Nadtlenek benzoilu jest dostępny w wielu postaciach farmaceutycznych, takich jak mydła, toniki, lotiony, żele, kremy oraz roztwory, a stężenie substancji czynnej wynosi w nich 2,5-10 proc. W jego działaniu przeciwbakteryjnym praktycznie nie obserwuje się oporności. Redukując populację bakterii Propionibacterium acnes, zmniejsza się wytwarzanie wolnych kwasów tłuszczowych, co w rezultacie potęguje efekt przeciwzapalny i komedolityczny. Preparaty nadtlenku benzoilu można stosować w monoterapii lub jako terapię wspomagającą, głównie w grudkowo-krostkowych postaciach trądziku. W celu zwiększenia efektu bakteriobójczego nadtlenek benzoilu można stosować razem z miejscowymi preparatami retinoidów i z antybiotykami.

Jak dobrać właściwą antybiotykoterapię?

- W leczeniu zapalnej postaci trądziku wykorzystuje się wiele preparatów antybiotyków do stosowania zewnętrznego. Są to kremy, żele oraz roztwory. Najczęściej jest stosowana klindamycyna lub erytromycyna. Dostępne są również preparaty tetracykliny. Miejscowe preparaty antybiotyków zazwyczaj nakłada się na zmiany dwa razy dziennie - rano i wieczorem. U chorych, u których występują również typowe zaskórniki, dodatkowo na noc stosuje się miejscowe preparaty retinoidów. Uważany za lek II rzutu w leczeniu trądziku zapalnego stosowany jest także również kwas azelainowy. Oprócz działania przeciwtrądzikowego wykazuje on działanie hamujące melanogenezę, dzięki czemu znalazł zastosowanie w usuwaniu przebarwień potrądzikowych i chętnie zalecany jest pacjentom w okresie letnim.
Ogólne leczenie przeciwbakteryjne antybiotykami wskazane jest w średnio i bardzo nasilonym trądziku grudkowo-krostkowym oraz w leczeniu nacieków zapalnych. Antybiotyki podawane ogólnie działają zarówno przeciwzapalnie, jak i przeciwbakteryjnie. Najczęściej zaleca się tetracyklinę, doksycyklinę, erytromycynę, klindamycynę. Rzadziej w leczeniu trądziku stosuje się kotrimoksazol.
Dobry efekt leczenia doustnym antybiotykiem można zauważyć już po 2-4 tygodniach od rozpoczęcia terapii (jeżeli po 3 miesiącach leczenia nie obserwuje się poprawy, należy zmienić antybiotyk). Po uzyskaniu zadowalającego wyniku terapii antybiotyk w skutecznej dawce należy stosować jeszcze przez co najmniej 4-6 miesięcy, a następnie stopniowo zmniejszać dawkę.
U części pacjentów z trądzikiem konieczne jest leczenie hormonalne. Mogą być wtedy stosowane doustne leki antykoncepcyjne zawierające estrogeny lub leki przeciwandrogenowe.
Czasem, aby przyspieszyć gojenie zmian torbielowatych, konieczne jest wstrzykiwanie miejscowo kortykosteroidów (zazwyczaj acetonidu triamcynolonu).

Co robić w przypadku opornych form trądziku?

- W leczeniu trądziku grudkowo-krostkowego, z dużą tendencją do bliznowacenia, w bardzo ciężkich postaciach acne phlegmonosa, conglobata, fulminans lekiem z wyboru jest izotretynoina podawana ogólnie. Jest to pochodna witaminy A, która przez swoje działanie regulujące wydzielanie łoju i normalizujące rogowacenie mieszkowe pośrednio wpływa również na zmniejszenie liczby komórek P. acnes. Działa więc na główne czynniki odpowiedzialne za występowanie trądziku. Terapię izotretynoiną można rozpocząć dopiero po wykluczeniu ciąży i zapewnieniu skutecznej antykoncepcji w trakcie i do 2 miesięcy po zakończeniu leczenia (izotretynoina wykazuje duże działanie teratogenne). Lek należy stosować w dawce 0,5-1,0 mg/kg/dobę do łącznej dawki przynajmniej 120 mg/kg masy ciała.
Leczenie to może wywoływać wiele skutków ubocznych. Najczęściej występuje suchość skóry i błon śluzowych. Do rzadszych, ale poważniejszych skutków niepożądanych należą: dolegliwości mięśniowo-szkieletowe, odwracalne wyłysienie, depresja, hipertriglicerydemia, zwiększona wrażliwość na światło słoneczne oraz zmiany kostne.
Przed rozpoczęciem leczenia, a następnie co miesiąc podczas jego trwania trzeba wykonywać badania laboratoryjne, takie jak morfologia krwi obwodowej, badania czynności wątroby i nerek oraz stężenie cholesterolu i triglicerydów w surowicy.
Leczenie izotretynoiną jest skuteczne u prawie 90 proc. chorych.
W gabinetach dermatologicznych proponowane jest wiele zabiegów wspomagających walkę z trądzikiem (np. peelingi fizyczne i chemiczne, laseroterapia). Pamiętajmy jednak, że nie zastąpią one leczenia farmakologicznego.