Konsekwencje wyroku TK dla zadłużonych szpitali

Do czasu ogłoszenia wyroku Trybunału, tj. do 17 stycznia br., obowiązywał przepis kodeksu postępowania cywilnego, który wyłączał spod egzekucji 75 proc. wierzytelności od państwowych jednostek organizacyjnych, przypadających dłużnikowi przed ukończeniem usługi. Po zastąpieniu kas chorych przez państwową jednostkę organizacyjną, jaką jest Narodowy Fundusz Zdrowia, przepis ten znalazł szerokie zastosowanie w służbie zdrowia. Komornicy ograniczali egzekucje z wierzytelności kontraktowych, pomimo że były one zawsze wypłacane za wykonane usługi, a nie przed ich wykonaniem. Powoływali się przy tym na wspólne stanowisko resortów zdrowia i sprawiedliwości, w myśl którego przez należności przypadające przed ukończeniem usługi należy rozumieć wszelkie należności wymagalne w trakcie wykonywania kontraktu.
Wierzyciele nie dali jednak za wygraną i doprowadzili do całkowitego uchylenia przedmiotowego przepisu. Trybunał Konstytucyjny uznał go za relikt szczególnej ochrony mienia państwowego, który nie znajduje racji bytu w obecnym ustroju społeczno-gospodarczym, opartym na swobodzie działalności gospodarczej oraz zasadzie równości wszystkich podmiotów wobec prawa.

Jak ratować wynagrodzenie?

Uchylenie przepisu ochronnego pozwala zająć całość wierzytelności. Zajęcie wierzytelności obliguje NFZ do wypłacenia należności na konto komornika lub do depozytu sądowego. W ten sposób żadne środki z tytułu wykonania kontraktu nie dotrą na konta zadłużonych szpitali. Nie trafią tam także środki przekazane na wzrost wynagrodzeń, ponieważ wypłacane są w ramach należności kontraktowych. Skoro żadne środki nie dotrą na konta szpitali, to wynagrodzenia pracowników zostaną pozbawione zabezpieczenia związanego z zajęciem rachunku bankowego. Przepisy nie przewidują bowiem możliwości dokonywania bieżących wypłat z zajętej wierzytelności, podobnej do tej, jaka istnieje w przypadku zajętego rachunku. Jedynym sposobem, jaki pozostanie pracownikom na wyegzekwowanie swoich wynagrodzeń, będzie występowanie do komorników o zajmowanie wierzytelności lub majątku szpitali na ich rzecz. Wówczas ich należności będą korzystały z pierwszeństwa przed innymi należnościami.

Obowiązki organu założycielskiego

Szpitale pozbawione dopływu środków finansowych nie będą w stanie należycie wywiązywać się z kontraktów, co sprawi, że fundusz wstrzyma zapłatę za niewykonane świadczenia. W efekcie może dojść do całkowitego zaprzestania działalności. Takiej możliwości nie dopuszcza jednak ustawa o zakładach opieki zdrowotnej wszędzie tam, gdzie istnienie zakładu uzasadnione jest jego celami i zadaniami, których nie może przejąć inny zakład w sposób zapewniający nieprzerwane sprawowanie opieki zdrowotnej nad ludnością.
Jeżeli zakład nie jest w stanie pokryć ujemnego wyniku finansowego samodzielnie, to powinien to zrobić jego organ założycielski ze środków publicznych. Jednocześnie powinien podjąć uchwałę o zmianie formy gospodarki finansowej zakładu z samodzielnej na budżetową. Jeżeli dalsze istnienie zakładu nie jest uzasadnione, to organ założycielski powinien podjąć decyzję o likwidacji zakładu. Z orzecznictwa Sądu Najwyższego wynika, że ww. działania organu założycielskiego powinny być podejmowane bez zbędnej zwłoki.

To już było...

Nadzwyczajne działania osłonowe, których podjęcie zapowiedziało Ministerstwo Zdrowia, mają polegać na nowelizacji ustawy o pomocy publicznej i restrukturyzacji publicznych zakładów opieki zdrowotnej. Chodzi przede wszystkim o zapewnienie dodatkowych środków finansowych oraz o przywrócenie ograniczenia egzekucji z wierzytelności przypadających restrukturyzującym się zakładom. Dodatkowe środki mają być przekazane w formie zwiększenia kwoty pożyczki udzielonej z budżetu państwa oraz dodatkowych pożyczek dla zakładów, które skorzystały z dotacji udzielonej w trybie art. 40 ustawy. Ograniczenie egzekucji wierzytelności ma objąć, tak jak poprzednio, 75 proc. przypadających należności. W świetle wyroku Trybunału jest jednak wątpliwe, czy przywrócenie ograniczenia będzie zgodne z konstytucją.

Podstawa prawna:
1) wyrok Trybunału Konstytucyjnego z dnia 9 stycznia 2007 r., sygn. akt P 5/05 (Dz. U. nr 7, poz. 58),
2) art. 831 § 1 pkt 4 art. 890 § 2, art. 896 § 1 oraz art. 1025 § 1 pkt 2 i 6 Kodeksu postępowania cywilnego,
3) art. 60 ustawy o zakładach opieki zdrowotnej,
4) wyrok Sądu Najwyższego z dnia 14 kwietnia 2005 r., sygn. akt II CK 600/04,
5) projekt ustawy o zmianie ustawy o pomocy publicznej i restrukturyzacji publicznych zakładów opieki zdrowotnej (dostępny pod adresem http://www.mz.gov.pl/).