Profil lipidowy - badanie dla każdego Polaka

Opierając się na wynikach badania NATPOL II z 2002 roku liczbę osób, u których stwierdza się zwiększone stężenie cholesterolu (>190 mg/dl) szacuje się na 17,5 milionów. Niestety, diagnostyka zaburzeń lipidowych pozostawia wiele do życzenia. W Polskim Projekcie 400 Miast, w którym aż u 51 proc. badanych wykryto hipercholesterolemię okazało się, że do chwili przeprowadzenia badania osoby te nie miały w ogóle oznaczonego lipidogramu!
Interesujących danych dotyczących opieki podstawowej dostarcza rejestr SPOK (Standard Podstawowej Opieki Kardiologicznej). Było to ogólnopolskie badanie ankietowe, przeprowadzone w ośrodkach poz w Polsce, w ramach programu monitorującego Polkard. Zebrano dane dotyczące 19 593 polskich pacjentów z udokumentowaną chorobą niedokrwienną serca lub ekwiwalentem ryzyka choroby niedokrwiennej serca. W całej populacji zaburzenia lipidowe odnotowano u 45,1 proc. ankietowanych. Stanowiły one drugi co do częstości występowania, po nadciśnieniu tętniczym, czynnik ryzyka. W subpopulacji 8972 chorych po zawale serca dyslipidemia występowała u 74,6 proc. chorych i stanowiła najważniejszy z czynników ryzyka. Tylko u mniej więcej co czwartego badanego poziom cholesterolu całkowitego mieścił się w granicach wartości pożądanych. Stężenie frakcji LDL poniżej 100 mg/dl odnotowano u jeszcze mniejszego odsetka chorych (12 proc.).
Zasady wykrywania zaburzeń lipidowych zostały dokładnie opisane w licznych wytycznych międzynarodowych i krajowych. W przypadku rodzinnie występujących zaburzeń lipidowych kontrola stężenia cholesterolu powinna rozpocząć się już w dzieciństwie. W pozostałych przypadkach badanie należy wykonywać u wszystkich powyżej 20 roku życia. W sytuacji stwierdzenia podwyższonego poziomu cholesterolu całkowitego powinien zostać wykonany pełen lipidogram (tj. oznaczenie cholesterolu całkowitego, frakcji HDL i LDL oraz trójglicerydów). Jeżeli wynik jest prawidłowy, to badanie powinno być powtarzane co najmniej raz na pięć lat. W przypadku nieprawidłowości należy wdrożyć postępowanie niefarmakologiczne (redukcja masy ciała, zwiększenie aktywności fizycznej), a czasami również farmakologiczne. Istnieją grupy pacjentów ze szczególnymi czynnikami ryzyka, u których badanie profilu lipidowego wykonujemy znacznie częściej - przynajmniej raz do roku; są to osoby:
- z chorobami układu sercowo-naczyniowego,
- z umiarkowanym lub ciężkim nadciśnieniem tętniczym,
- ze stężeniem cholesterolu całkowitego powyżej 230 mg/dl w poprzednim badaniu,
- z cukrzycą,
- otyłe,
- palące papierosy.
W celu uzyskania wiarygodnych wyników pełnego lipidogramu należy pamiętać, aby oznaczenia dokonywać u chorych będących na czczo i po upływie co najmniej trzech miesięcy od przebycia ostrej choroby. W przypadku nieprawidłowego wyniku konieczne jest powtórzenie badania po około 2-3 tygodniach, za podstawę rozpoznania przyjmuje się wówczas średnią z dwóch wyników.
W sytuacji gdy dysponujemy skutecznymi metodami terapii zaburzeń lipidowych, podstawowym zadaniem dla zdrowia publicznego staje się program powszechnego wykrywania zaburzeń lipidowych. Jego realizacja przekracza możliwości lekarzy opieki podstawowej, konieczne staje się stworzenie powszechnych i stałych, a nie akcyjnych, możliwości oceny lipidogramu u każdego Polaka.