Nobel za badania nad systemem węchowym

Neurobiologiczne badania Richarda Axela z Uniwersytetu Columbia w Nowym Jorku i Lindy Buck z Centrum Badań Raka im. Freda Hutchinsona w Seattle mają charakter wybitnie podstawowy. Dzięki kilkunastoletniej pracy naukowców funkcjonowanie ludzkiego systemu węchowego, rozróżniającego około 10 tys. zapachów, przestało być zagadką. Fundamentalnym odkryciem noblistów było zidentyfikowanie rodziny ponad tysiąca genów - stanowiących 3 proc. całego genotypu człowieka - kodujących ogromną ilość różnych typów białek receptorowych wrażliwych na substancje zapachowe. Receptory te zlokalizowane są w nabłonkowych komórkach węchowych, zajmujących niewielką powierzchnię w górnej części nosa. Jedna komórka jest wyposażona tylko w jeden typ receptora zdolny do odbierania zaledwie kilku określonych zapachów. Wyniki tych nowatorskich eksperymentów R. Axela i L. Buck opublikowano w 1991 r. na łamach czasopisma Cell (65: 175-187).
W dalszych, prowadzonych już niezależnie pracach, nagrodzonym Nagrodą Nobla naukowcom udało się ostatecznie wyjaśnić organizację systemu węchowego - od poziomu molekularnego do komórkowego. Wykazano, że pobudzenie receptora przez substancję zapachową powoduje aktywację komórkowego białka G, co prowadzi do syntezy cyklicznego AMP i w rezultacie - do otwierania kanałów jonowych w błonach komórkowych oraz aktywacji komórki węchowej. Bodźce nerwowe są następnie bezpośrednio przekazywane z komórek węchowych do mózgu (m.in. Cell 2000, 103: 609-620; Nature 2000, 404: 601-604; Nature 2001, 412: 142; Nature 2001, 414: 173-179; Cell 2001, 104: 661-673; Cell 2003, 112: 271-282; Cell 2004, 117: 801-815).
Badania nad zmysłem węchu stanowią ogromny wkład w rozwój neurobiologii i przyczyniają się do pełniejszego poznania funkcjonowania układu nerwowego.
R. Axel i L. Buck otrzymają 10 milionów koron szwedzkich, czyli 1 milion 100 tys. euro.