W leczeniu depresji w chorobach otępiennych zaleca się stosowanie związków SSRI i SNRI

Według danych amerykańskich, depresja występuje u 40-55 proc. pacjentów z chorobą Alzheimera, z których zdecydowana większość nie wykazywała objawów depresyjnych przed zachorowaniem na alzheimera (Dement. Geriatr. Cogn. Disord. 2004, 17: 55-64). Chociaż etiopatogeneza depresji w przebiegu chorób otępiennych nie została ostatecznie wyjaśniona, podejrzewa się, że do jej wystąpienia mogą przyczynić się predyspozycje genetyczne (nosicielstwo specyficznych alleli genów ApoE4 i 5HTTLPR) oraz zmiany zanikowe neuronów serotoninergicznych i noradrenergicznych odpowiedzialnych za regulację nastroju. We wczesnych stadiach choroby wpływ mogą wywierać również czynniki psychospołeczne - psychologiczna reakcja na wiadomość o utracie zdrowia, widoczne objawy postępującej choroby, utrata samodzielności, obniżenie statusu społecznego.
Rozpoznanie depresji współistniejącej z demencją nie jest łatwe, a trudności wynikają z pogorszenia zdolności językowych i komunikacyjnych pacjenta chorującego na chorobę Alzheimera. Z drugiej strony w diagnostyce należy uwzględnić to, że depresji u osób starszych może także towarzyszyć obniżenie sprawności pamięci i myślenia przypominające otępienie.
?Ponieważ wystąpienie depresji w przebiegu choroby neurologicznej niekorzystnie wpływa na rokowanie oraz znacznie obniża jakość życia chorego, integralną częścią terapii wszystkich chorób neurologicznych, w tym także chorób otępiennych, powinna być dokładna ocena stanu psychicznego pacjenta pod kątem objawów depresji oraz odpowiednie jej leczenie" - przypomina dr hab. med. Jan Jaracz z Kliniki Psychiatrii Dorosłych AM w Poznaniu.
Duże znaczenie w leczeniu depresji w chorobie Alzheimera mają metody niefarmakologiczne, tj. włączanie pacjenta w różne formy aktywności sprawiające mu przyjemność. Terapia taka powinna obejmować zarówno chorego, jak i jego opiekuna, i zgodnie z zaleceniami amerykańskich i europejskich towarzystw psychiatrycznych powinna być wprowadzana w pierwszej kolejności. W wielu przypadkach depresji o mniejszym nasileniu leczenie pozafarmakologiczne okazuje się zupełnie wystarczające. Jednak gdy nie przynosi ono pożądanych efektów klinicznych, należy połączyć je z farmakoterapią. Leczenie farmakologiczne powinno zostać podjęte niezwłocznie w przypadku stwierdzenia u pacjenta myśli samobójczych lub zachowań agresywnych oraz wtedy, gdy pacjent odmawia jedzenia i picia.
?Większość specjalistów uważa, że w farmakoterapii zaburzeń depresyjnych w otępieniu nie należy stosować trójpierścieniowych leków przeciwdepresyjnych (TLPD). Powodem są ich działania: cholinolityczne (ze względu na możliwość dodatkowego pogorszenia funkcji poznawczych), adrenolityczne (skutkujące obniżeniem ciśnienia tętniczego krwi, zawrotami głowy i zaburzeniami równowagi) oraz antyhistaminowe (związane z nadmierną sedacją) - mówi dr J. Jaracz. - Działań tych, niekorzystnych zwłaszcza dla pacjentów z chorobą Alzheimera, pozbawione są leki z grupy selektywnych inhibitorów wychwytu zwrotnego serotoniny (SSRI) oraz serotoniny i noradrenaliny (SNRI). Dlatego związki SSRI i SNRI zaleca się w leczeniu depresji w chorobach otępiennych. Terapię powinno rozpoczynać się od małych dawek (fluoksetyna, paroksetyna, citalopram 10 mg/dobę, sertralina 25 mg/dobę, wenlafaksyna 75 mg/dobę), które w zależności od sytuacji klinicznej można stopniowo zwiększać w odstępach tygodniowych. Pożądany efekt leczenia przeciwdepresyjnego zazwyczaj pojawia się po 9-12 tygodniach terapii".
Leki SSRI i SNRI można stosować łącznie z inhibitorami acetylocholinesterazy. Należy jednak pamiętać, że wiele inhibitorów acetylocholinesterazy (donepezil, rywastygmina, galantamina) metabolizowanych jest przez enzymy cytochromu P450, których aktywność hamowana jest przez niektóre leki SSRI.
?Depresji współwystępującej z chorobą Alzheimera mogą towarzyszyć objawy psychotyczne (urojenia i halucynacje). Jeżeli zaburzenia te nie ustępują po zastosowaniu inhibitora acetylocholinesterazy, to w takich przypadkach grupa ekspertów amerykańskich zaleca włączenie leku o działaniu przeciwpsychotycznym, np. któregoś z atypowych leków przeciwpsychotycznych (rysperydonu lub olanzapiny) w najniższej skutecznej dawce" - stwierdza dr hab. med. J. Jaracz.